Другие статьи

Цель нашей работы - изучение аминокислотного и минерального состава травы чертополоха поникшего
2010

Слово «этика» произошло от греческого «ethos», что в переводе означает обычай, нрав. Нравы и обычаи наших предков и составляли их нравственность, общепринятые нормы поведения.
2010

Артериальная гипертензия (АГ) является важнейшей медико-социальной проблемой. У 30% взрослого населения развитых стран мира определяется повышенный уровень артериального давления (АД) и у 12-15 % - наблюдается стойкая артериальная гипертензия
2010

Целью нашего исследования явилось определение эффективности применения препарата «Гинолакт» для лечения ВД у беременных.
2010

Целью нашего исследования явилось изучение эффективности и безопасности препарата лазолван 30мг у амбулаторных больных с ХОБЛ.
2010

Деформирующий остеоартроз (ДОА) в настоящее время является наиболее распространенным дегенеративно-дистрофическим заболеванием суставов, которым страдают не менее 20% населения земного шара.
2010

Целью работы явилась оценка анальгетической эффективности препарата Кетанов (кеторолак трометамин), у хирургических больных в послеоперационном периоде и возможности уменьшения использования наркотических анальгетиков.
2010

Для более объективного подтверждения мембранно-стабилизирующего влияния карбамезапина и ламиктала нами оценивались перекисная и механическая стойкости эритроцитов у больных эпилепсией
2010

Нами было проведено клинико-нейропсихологическое обследование 250 больных с ХИСФ (работающих в фосфорном производстве Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции)
2010


C использованием разработанных алгоритмов и моделей был произведен анализ ситуации в системе здравоохранения биогеохимической провинции. Рассчитаны интегрированные показатели здоровья
2010

Специфические особенности Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции связаны с производством фосфорных минеральных удобрений.
2010

Маркетинг ортасын зерттеу проблемалары

Маркетинг ортасы дегеніміз — ол фирманың маркетинг бөлімінің мақсатты клиенттерімен тиімді байланыс орнатып, оны үзбей сақтау мүмкіндіктеріне əсер ететін белсенді субъектілердің жəне күштердің жиынтығы [1–3].

Маркетинг ортасын зерттеу барысында келесі түрлерді бөлуге болады:

а) макроорта;

ə) микроорта;

б) медиаорта.

Макроорта кəсіпорындардың əрекетіне жалпы бірыңғай сыртқы жағдай жасайды. Ал жеке алынған белгілі бір фирманың жағдайына айрықша жағдай тудырмайды. Фирмалардың əрқайсысы макроортаның əсерін талдайды, бағалайды жəне əрекетіне тигізетін жағымды немесе қолайсыз жақтарын сынайды, алайда оны басқара немесе өзгерте алмайды. Макроортаның құрамын былай бейнелеуге болады (1-сур.).

 1-сур. Макроортаның топтасқан факторлары құрамы      

Рынок көлемін талдау барысында демографиялық факторлар маңызды орын алады. Мұнда мар- кетинг халықтың өсім құрылымын, туу мəселелерін қарастыруы қажет. Соның негізінде тауар өндіруші кімге, қанша жəне қандай тауар өндіретінін біледі. Мысалы, 1999 жылдың басында тұңғыш ұлттық халық санағы бойынша Қазақстан Республикасында халықтың жалпы саны 14,9 млн. адамды құрады.

2009 жылғы жалпыұлттық санақтан біздің күтеріміз көп:

Бірінші — нақты, дұрыс, барлық шарттары толық орындалған санақ болса деген тілек басым.

Екінші — əрине, қазақтың өзге ұлтпен салыстырғандағы арасалмағы жартысынан көбін еңсергенін жүрек қалайды.

Үшінші — ең бастысы, халық санының көбейгені керек бізге.

 1- к е с т е Макроорта факторларының кейбір негізгі сипаттары

 Санақ басталмай тұрып, басталғалы бері, аяқталған соң да өзгелердің күтетін жаңалығы бұл сұрақтардың арасынан орын алатыны белгілі. Осы жолы титулды ұлт салмағының 70-80 пайызға көтерілгені-көтерілмегені, жалпы халық санының бірнеше пайызға артқаны-артпағаны, əлеуметтік тұрмысының жақсарғаны-жақсармағаны — əлі талай əңгіменің тұздығына айналары хақ. Əзірше тек болжалдай аламыз. Себебі 2010 жыл табалдырықтан аттар тұста, 2009 жылдың қоңыр күзінде ғана, санақтың толық нəтижесі белгілі болмақ.

Бұл санақтың он жыл бұрынғы санақтан бір ерекшелігі, санақ жүрген кезде толтыратын бланкіде демографиялық сұрақтардан өзге, жұмыс орны, компьютерлік білімі, діни сенімі, жалақы мөлшері туралы қосымша сұрақтар қосылды. Он жыл бұрынғы санақта осындай бланкіде жиырма сұрақ болса, бұл жолы ол қырық беске өскен. Мамандардың сөзіне сенсек, мұндай сұрақтардың жауабы арқылы қоғамның демографиялық өсу қарқынын ғана емес, əлеуметтік қөңіл-күйін де сезінуге болады екен.

Экономикалық факторлардың рынок субъектілеріне тигізетін ықпалы демографиялық факторлардан кем емес. Фирманың əлеуетті тұтынушыларын білуімен бірге, олардың қанша тауар сатып ала алатынын анықтау ісі аса маңызды болмақ. Айталық, тұрғындардың төлем қабілеттілігі сұранысына əр түрлі экономикалық факторлар əсер етеді. Мысалы, мемлекеттің экономикалық даму деңгейі, жалақының көлемі, инфляция мен жұмыссыздықтың деңгейі жəне т.б. Əсіресе қазіргі жағдайда осы тəрізді көрсеткіштерді білу аса маңызды болып отыр.

Табиғи факторларды зерттеу жұмысы табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мəселелерін жəне қоршаған ортаны сақтау мүмкіндіктерін талдаумен байланысты. Шикізаттың, энергия ресурстардың шектелінуі кəсіпорындардың алдына көп мəселелерді қояды. Мысалы, оларды үнемдеу үшін ұтымдылығы жағынан тиімді алмасатын игіліктерді табу. Сондықтан фирмалар осы жəне басқа бағыттарда ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге мəжбүр болады.

Ғылыми-техникалық факторларды талдау барысында жаңа тауар өндіруге, тауарды жəне технологияны жаңартуға, дер кезінде ғылым мен техниканы дамытуға мүмкіндіктер ізделініп, оның іске қосу жолдары жасалуы қажет. Соған байланысты ғылыми-техникалық жетістіктерді пайдалану нəтижесінде фирманың қызмет атқаратын ортасы да айтарлықтай өзгереді. Мысалы, тұтынушылар ғылыми-техникалық өзгерістерге байланысты жаңа, сапалы тауарларды талап етеді, ал фирма бəсекелестерінен жеңілмес үшін ғылыми-техникалық прогрестің дамуына көп көңіл бөлуі тиіс.

Саяси-құқық факторлар мемлекет органдарының талаптарын білу үшін жəне оларға бейімдеуді қажет етеді. Кəсіпорынның жұмысын шектейтін заңдарды білу арқылы рынок əрекеттерін бағыттауға болады. Мысалы, Қазақстанда баға, бəсеке, тауар таңбасы, тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы, тағы басқа кəсіпкерлікке байланысты көптеген заңдар іске қосылған. Саяси-құқықтық ортаны жете білудің өзі келесі мүмкіндіктерді пайдалануға көмектеседі:

  • фирмалардың заңсыз ысыраптан қорғалынуына;
  • тұтынушыларды заңсыз ысырапты іс-қаракеттерден жəне қызмет көрсетуден қорғауға;
  • қоғамның мүддесін сақтауға.

Кəсіпорындағы маркетинг жұмысының нəтижесі мəдени факторларға да байланысты. Қалыптасқан қоғам ережелері, салт-дəстүрлері, табиғатқа, еңбекке деген адамдардың көзқарасы, іс- қимыл қатынастары т.б. мəдени фактордың маңызды көрсеткіштеріне жатады. Мысалы, қазір республикада көптеген жастар бос уақытын ағылшын тілін оқуға, компьютерді игеруге, спортпен айналысуға жұмсауда. Сондықтан гимнастикалық құралдарға, спорт киімдеріне, ағылшынша кітап пен аудиокассеталарға, компьютер курстарына сұраныс өсуде.

Макроорта факторларын зерттеу кезінде екі жағдайды ескеру қажет. Олар:

  • барлық макроорта факторлары бір-бірімен аса тығыз байланыста қалыптасады;
  • əрбір макроорта факторының фирма жұмысына əсер ету деңгейі фирманың көлеміне, орналасқан жеріне, іс-əрекет саласына т.б. көрсеткіштеріне көптен көп байланысты болады.

Микроорта фирмаға жəне оның клиенттеріне, қызмет көрсету мүмкіндіктеріне тікелей қатынасы бар күштермен белгіленеді. Солардың қатарындағы аса маңыздылары мыналар: жабдықтаушылар, маркетинг делдалдары, бəсекелестер, клиенттер (2-кесте).

  2- к е с т е Микроорта күштері

 Жабдықтаушылар дегеніміз — фирманы жəне оның бəсекелестерін тауарды өндіру үдерісіне қажет материалдық ресурстарымен жабдықтайтын іскер компаниялары мен жеке тұлғалар.

Маркетинг тұрғысынан жабдықтаушылардың келесі түрлері болады:

  • «эксклюзивті» жабдықтаушылар — тек қана белгілі фирмамен жұмыс жасайды;
  • «лоялді», немесе «адал», жабдықтаушылар — фирмаға жəне оның бəсекелестеріне бірдей адал қызмет көрсетеді;
  • «сырттағы» жабдықтаушылар — тек қана бəсекелестерге қызмет көрсетеді. Жабдықтаушыларға əр түрлі маркетингтік талаптар қойылады. Олар мынандай болуы мүмкін:
  • өнім сапасы белгіленген стандартқа сəйкес болуы;
  • келісілген кестеге сəйкес нақты мезгілде өнімді жеткізу;
  • өнімді жеткізу көлемін толығымен орындау;
  • қажетті құжаттармен қамтамасыз ету;
  • қажет болғанда қосымша қызмет көрсету;
  • тапсырыс берушінің жаңа талаптарын орындау;
  • келісілген бағаны сақтау;
  • тауар сапасына кепілдеме беру.

Фирманың өзі микроорта күштерінің бірі болып есептеледі. Фирманың құрамында оның басшы- лары, бухгалтериясы, маркетинг, өндіріс, материалды-техникалық жабдықтау, қаржы, жоспарлау т.б. бөлімдері қаракет жасайды. Олардың əрқайсысының мақсаты мен міндеті əрқалай белгіленген.

Фирманың мақсатына жетуі көбінесе үш факторға тəуелді: таңдап алынған стратегияға, марке- тинг қызметінің ұйымдастыру құрылымына жəне ол құрылымның қандай деңгейде əрекет жасағанына.

Фирмадағы маркетинг əрекеттерін ұйымдастыру құрылымы əр түрлі болады:

  1. Маркетинг қызметін функционалды сипатымен ұйымдастыру. Мұнда əрбір сол қызметтегі функционалды мақсатты жеке тұлға, немесе тұлғалар тобы белгілі жауапкершілікті өзіне артуын белгілейді (2-сур.).

 2-сур. Маркетингтің функционалды қызметінің бөлім құрылымы

Маркетинг қызметін функционалды ұйымдастыру сипатында таңдалып алынған тауар түрлері жəне рынок саны ең алдымен кəсіпорынның өзіне тиімді болуы тиіс. Бұл ұйымдастыру түрінде тауарлар мен рыноктар бірқалыпты болады, сондықтан олардың əрқайсысына жеке арнайы бөлімше құрылмайды. 2-суретте көрсетілгендей, маркетинг бөлімшелері олардың атқаратын қызметтеріне сай құрылған. Бірақ бұл құрылымда өндіретін өнімдер ассортименті көбейген сайын өндіріс икемділігі төмендейді, себебі сыртқы ортадағы өзгерістерге икемдену жəне оған жауап беру уақыты азаяды. Маркетингті ұйымдастырудың бұл түрі ағымды тиімділікке бағытталған жəне стратегиясының икемділігі төмен, жаңалықтар енгізуге тым қабілетсіз болады. Алайда функционалды құрылым маркетингті ұйымдастырудың басқа түрлеріне негіз болып есептеледі.

  1. Ерекше өндіріс үдерісін жəне өткізуін талап ететін əр түрлі тауарлар өндіретін фирмалардың маркетинг қызметі тауар сипатына сəйкес ұйымдастырылады (3-сур.). Бұл құрылымда əрбір тауарға (тауар тобына) жеке бөлімше құрылады жəне ол бөлімшедегі қызметкерлер сол тауарға сəйкес барлық маркетинг іс-əрекетін атқарады. Функционалды құрылымға қарағанда тауар бойынша ұйымдастыру құрылымы қымбатқа түседі. Себебі жұмысшылар саны көбейеді. Сондықтан бұл маркетинг қызметінің құрылымы тек үлкен кəсіпорындарында, ондағы тауардың сату көлемі жоғары жəне қосымша шығындары ақталатын кезде ғана қолданады.

 3-сур. Маркетинг қызметін тауарға сəйкес ұйымдастыру құрылымы

  1. Егер тұтынушылардың жеке топтарының қажеттері мен талғамдары ерекшеліктерін біріктіруге мүмкіндік болса, онда əр түрлі рыноктарға ұсынатын фирмаларға маркетингті тұтынушылар рыногы сипатымен ұйымдастыру қажет (4-сур.). Рынок ретінде жеке сала немесе біркелкі сатып алушылар сегменті болады. Рынок бойынша құрылған маркетинг қызметі басшыларының алдында басты мəселе болып тұтынушылардың қажеттерін жете анықтау жұмысы қалыптасады. Əр рынокқа жеке маркетинг стратегиясы өңделеді.

4-сур. Тұтынушылар мен рынокқа бағытталған маркетинг қызметін ұйымдастыру құрылымы

  1. Көптеген географиялық аймақтарда сатылатын тауарларды өндіретін фирма əр аймақтың тұтыну айырмашылықтарын есепке алғаны қажет. Сондықтан маркетинг қызметінің құрылымы аймақтар бойынша ұйымдастырылады (5-сур.). Аймақтық принцип бойынша маркетингті ұйымдастыру жағдайында сауда агенттері қызмет көрсететін аймақта тұруы, немесе жолға қажет уақыты мен қатынасу шығындары неғұрлым аз болуы тиіс. Мұндай құрылым көбінесе ауқымды рыноктарға қызмет көрсететін ірі халықаралық фирмаларға аса қолайлы болады.

 5-сур. Географиялық аймақтарға бағытталған маркетинг қызметін ұйымдастыру құрылымы

Маркетинг тұжырымдамасын жүзеге асыру үшін маркетинг қызметінің ұтымды құрылымы маңызды орын алады. Маркетингті ұйымдастыру кезінде əмбебап сияқты үлгі болмайды. Сондықтан да маркетинг бөлімшелері əр түрлі негіз бойынша құрылуы мүмкін. Көбінесе фирмалар маркетинг бөлімшесін құру кезінде маркетинг мақсатына жету талаптарына сүйенеді (тұтынушылардың қанағаттанбаған сұранысын іздеп табу, рынокты географиялық тұрғыдан кеңейту, рыноктың жаңа сегменттерін зерттеп табу, пайданы көбейту жəне т.б.).

Қағида бойынша өндірілген өнім сапасы жоғары деңгейде болса, өзінің тұтынушысын табуы керек. Бұл үдеріс көбінесе маркетинг делдалдары арқылы қамтамасыз етіледі. Маркетинг делдалдары фирманың тауарларын клиенттерге қарай жылжытуға, оларға өткізуге жəне таратуға көмектесетін əдетте арнайы компаниялар мамандары. Оларға мыналар жатады:

  • сауда делдалдары — фирма клиенттерін іздеп-табуға жəне оларға тауарды сатуға көмектесетін іскер компаниялары. Олардың мақсаты — сату орнын, сату мерзімін жəне сатып алу процедурасының фирмаға неғұрлым қолайлы болуын қамтамасыз ету;
  • тауар жылжытуды ұйымдастыратын маманданған фирмалары, компаниялары тауар қорларын жинауға жəне жылжытуға көмектеседі;
  • маркетинг қызметін атқаратын арнайы агенттіктер ақылы тапсырыспен маркетинг зерттеулерін жүргізеді жəне маркетинг кешені туралы түрлі кенестер береді немесе жарнамалық агенттік компаниялары тауарды ыңғайлы рынокқа бағыттауға жəне оны ұтымды жылжытуға көмектеседі;
  • қаржы-несие мекемелері келісім қаракеттерді қаржыландыруға жəне ысырапты тəуекелдіктен сақтануға көмектеседі.

Микроортаның келесі маңызды құрылымы бəсекелестер («concure» деген латын сөзінен аударғанда «мақсатқа ұмтылу») болады. Бəсекелестер дегеніміз бір типті тауарларды рынокта ұсынатын өзара бəсекеге түскен компаниялары болып табылады. Мысалы, Алматы рыногында кондитер өнімдерін бірнеше кəсіпорын ұсынады: «Ақсай», «Алматы-нан», «Нəзік». Олардың өндіретін өнімдері түрлерінің саны əрқалай. Айталық, «Алматы-нан» 56 торт жəне 36 пирожный түрін, «Нəзік» 36 торт жəне 23 пирожное, «Ақсай» 17 торт жəне 12 пирожное түрін ұсынады. Олардың дəмі мен сыртқы оралуында да айырмашылықтары бар. Тұтынушының көзіне түсу үшін жəне тауардың өтімін көбейту үшін өндірушілер тауар сапасына, өнімдерін əдемі безендіруге көп көңіл бөледі.

Рынокта алған үлесіне байланысты бəсекелестер Теодор Левитт белгілеген төрт түріне бөлінеді:

  1. «Озаттар» (үлесі шамамен 30 %).
  2. «Озаттыққа үміткерлер» (20 %). 3. «Ізбасарлар» (10–15 %).
  3. «Рыноктың қуысында жайғасқандар» (2–5 %).

Кəсіпорын жұмысына медиаорта факторлары маңызды əсер етеді. Медиаорта дегеніміз — фирманың нақтылы немесе əлеуетті көңіл бөлетін жəне белгіленген мақсатына жетуіне əсер ететін кез келген топ. Медиаорта фирма қаракетіне көмектесетін немесе кедергі жасайтын топтарға бөлінеді. Соған сəйкес медиаортаны мынандай топтарға бөлуге болады:

  • мейірбанды — бұл топтың фирмаға тілектестік ниеті болғаны;
  • ізденуші — фирмаға қажет топ (мысалы, ақпарат тарататын ұйымдар);
  • керегі жоқ — бұл топтың ниетін фирма өзіне аударғысы келмейді, бірақ олармен санасады (мысалы, бойкот жариялайтын тұтынушылар тобы, салық инспекциясы т.б.).

Жалпы алғанда медиаортаның келесі түрлері кездеседі:

  1. Қаржы қоғамдары (банктер, инвестициялық компаниялары, қор биржалары) фирманы қаржы ресурстарымен қамтамасыз етеді.
  2. Ақпарат тарату құралдары (радио, теледидар, газеттер, журналдар т.б.) кəсіпкерлік жүйесі туралы əр түрлі ақпарат таратады.
  3. Қоғамдар (тұтынушылар тобы, жергілікті тұрғындар) фирманың жұмысын бақылайды.
  4. Фирма қызметкерлері олардың фирма жайлы қалыптасқан пікірлері жұмысшылардың өз міндеттерін орындау сапасына ықпалын тигізеді.

Мұндағы маркетинг зерттеулерінің мақсаты — медиаортаның жалпы жағдайы туралы ақпарат жинау, фирмаға қатысты əрекеттерді болжау жəне қоғаммен бірлесу жолдарын іздеу.

Қорыта айтқанда, фирма рынокта жападан-жалғыз жұмысын жасамайды, оған маркетинг ортаның əр түрлі факторлары маңызды əсерін тигізіп, оның іс-қаракетіне əсерлі ықпал жасайды.

 

 

Əдебиеттер тізімі

  1. Маркетинг / Под ред. Э.А. Уткина. — М.: Ассоциация авторов и издателей «ТАНДЕМ»; Изд-во ЭКМОС, — 320 с.
  2. Маркетинг: Учеб. / Под ред. Г.А. Васильева. — М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2002. — 208 с.
  3. Котлер Ф. Основы маркетинга / Пер. с англ. — М.: Прогресс, 1990. — 672 с.

 

Разделы знаний

Биология

Биология бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  ғылыми және тәжірибелі биология бойынша көптеген мақалалар мен баяндамаларды таба аласыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында қазіргі билогияның негіздері, тарихы,  зерттеу бағыттары мен ғылыми зерттеулердің нәтжелері және биология ғылымының басқа да бөлімдері жайлы толық анықтама береді.

Медицина

Совокупность наук о болезнях, их лечении и предупреждении.

Педагогика

Бұл бөлімде сіздер педагогика пәні бойынша көптеген тақырыптарға арналған мақалалар мен баяндамаларды таба аласыз. Бұл мақалалар сіздерге түрлі педагогика жайлы ғылыми жұмыстарды жазуға бағыт-бағдар бере отырып, жаңа ғылыми ашылымдар мен тәжірибелік зерттеулердің нәтижелерін танып-білуге көмектеседі.

Психология

Психология бөлімінде психология пәні, міндеттері мен мақсаттары, психикалық құбылыстардың пайда болу заңдылықтары, психология бөлімінің тармақтары, психология ғылымының пайда болу тарихы, қалыптасуы және психологияның басқа да тақырыбындағы қызықты мақалаларды таба аласыздар. 

Социология

 Бұл бөлімде социология немесе әлеуметтану ғылымы жайлы, қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы мақалалар қарастырылған. 

Тарих

Бұл бөлімде сіздер тарих ғылымының түрлі тақырыбына жазылған көптеген ғылыми мақалаларды таба аласыздар. Бұл мақалалар сіздерге рефераттар мен баяндамаларды жазуға көмектеседі.

Техникалық ғылымдар

Мұнда келесідей ғылыми мақалалар жарияланады: физика-математикалық , химиялық, гелогия-минерология, техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті  мәселелері, ғылыми конференциялардың, семинарлардың материалдары, ғылыми-техникалық комиссияның қағидалары, техникалық білімнің мәселелері.

Филология

 Бұл бөлімде филология пәні жайлы, филологияның түрлі тақырыбына жазылған мақалалардың жиынтығы қарастырылған. 

Философия

Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  философия пәні бойынша ғылыми мақалалар. Бұл бөлімде қоғам тану жайлы көзқарастар, сонымен қатар қазақ халқының ұлы тұлғаларының философиялық көзқарастары келтірілген.

Халықаралық қатынастар

Халықаралық  қатынастар  бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында халықаралық қатынастарды дамытудың жолдары мен оларды дамытудағы негізгі алғышарттарды қарастырады. Халықаралық экономикалық қатынастардың мемлекетті дамытудағы ролі мен маңызын ашып көрсетеді.  Мұнда сіздер халықаралық қатынастар, сыртқы экономикалық саясат тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Экология

Экология

Экономика

Экономика бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында материалдық игіліктерді өндіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісі кезінде адамдар арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды дамытудың жолдарын қарастырады.  Мұнда сіздер экономика, экономикалық теория тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Құқық

Құқық бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында құқық туралы жалпы түсінікті ашады, құқықтық қоғамның қалыптасып дамуы жайлы және оның маңызын қарастырады. Мұнда сіздер құқық пәні тақырыбында жазылған көптеген материалдарды таба аласыздар.