Берілген мақалаДа құрамынДа анДыз Дәрілік өсімДік шикізатынан алынған субстанциясы бар фитопрепараттарға шолу жасау нәтижелері берілген. ҚазақстанРеспубликасы фармацевтика нарығынДа жоғары тыныс алу жолДарының қабыну ауруларын емДеуге арналған Дәрілік заттарДың 105 атауы тіркелген, ол тіркелген ДЗ жалпы санының 1,3 % ын құрайДы.
Отандықпрепараттардыңноменклатурасытаблеткалар, қабықпен қапталған таблеткалар, тамшылар, капсулалар, ішуге арналған ерітінділер, шырындарнегізінде және БАҚ ретінде тіркелген.2012жылданбастап2017жылдар аралығында қауіпсіздігі және өнімнің сапасына ҚР-ДЗ5№023018 бойынша қорытынды берілгені анықталды[1-4].
Сурет 1 - Андыз дәрілік өсімдік
Андыз дәрілік өсімдігінің бірнеше түрлері бар. Қазақстанның барлық аймақтарында кездеседі. Әсіресе көп таралғаны биік андыз және қара андыз. Андыз түрлерінің химиялық құрамы зерттеліп, дәрі дәрмектер жасалуда. Қазақстан фармацевтика нарығында отандық өнім ретінде өндіріледі. Дәрілік өсімдік шикізатын дайыңдау аймақтары: Краснодар, Ставрополь өлкелері мен Қазақстан аумағы.
Андыз өсімдігінің тамыры мен тамырсабақтарын күз мезгілінде қазып алып құрғақ жерде сақтайды. Қазіргі уақытта табиғи текті дәрілік заттарға деген қызығушылық әлемдік рынокта барлық жазып берілетін дәрілердің 20 % - ын құрай отырып, айтарлықтай кері әсер етеді [4-6]. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметтеріне сәйкес, әлемдегі халықтардың 80 % - дан астамы бастапқы медициналық - санитарлық көмек жүйесі шеңберінде өсімдік шаруашылығы құралдарын көреді. Аңдыз препараттары Украина мен Ресей Федерациясының фармацевтикалық нарығында ең көп сатылатын дәрілік зат (ДЗ) ондығына кіреді. Халықты сапалы, қауіпсіз, тиімді, қолжетімді отандық препараттармен қамтамасыз ету үшін, Қазақстан Республикасының индустриялық - инновациялық даму бағдарламасында импортты экспортқа өнімдерді алмастыратын, қолжетімді және бағытталған фармацевтикалық әзірлеу бойынша көзделген.
Импортты алмастыру мәселелерін шешу жолдарының бірі фармацевтикалық субстанцияларды алу үшін отандық флораның емдік қасиет көрсететін дәрілік өсімдіктерін зерттеу болып табылады[6-8].
Зерттеу мақсаты: андыз өсімдік шикізаты (ДӨШ) негізіндегі препараттардың отандық фармацевтикалық нарығын зерттеу және талдау болып табылады.
Материалдармен әдістер:
Зерттеу объектілері ҚР аумағында тіркелген және қолдануға рұқсат етілген дәрілік заттар туралы ресми ақпарат көздері болып табылады. Бұл Қазақстан Республикасының мемлекеттік тізілімі, ҚР өнімдерін (тауарларын) мемлекеттік тіркеу туралы куәліктер тізілімі, IMS Health компаниясының есебі. Зерттеулерде топтастыру мен жіктеудің статистикалық әдістері (дәрілік түрлер, елдер мен өндірушілер бойынша) пайдаланылды.
Нәтижелер:
2017 жылдың 1 қаңтардағы жағдай бойынша ҚР жоғары тыныс алу жолдарының қабыну ауруларын емдеуге арналған дәрілік заттардың 105 атауы тіркелген, ол тіркелген ДЗ жалпы санының 1,3% - ын құрайды.
Аңдыз,витаминделген шәрбәтініңөндіріс сапасы мен қауіпсіздігі туралы қорытынды алынды:
- 2013жылы 286.260 құты;
- 2014 жылы 103.110 құты;
- 2015 жылы 139.860 құты;
- 2016 жылыа 20.130 құты. (Сурет 1).
Аңдыз, витаминделген шәрбәті
■ Аңдыз, витаминделген шәрбәті
Сурет 1 Аңдыз,витаминделген шәрбәтініңөндіріс сапасы мен қауіпсіздігі туралы қорытынды
Аңдыз, тамыры мен тамырсабақтары
40000
2017 г. 2018 г.
20000
0
■ Аңдыз, тамыры мен...
Сурет 2 Аңдыз, тамыры мен тамырсабақтарының өндіріс сапасы мен қауіпсіздігі туралы қорытынды
Аңдыз, тамыры мен тамырсабақтарыныңөндіріс сапасы мен қауіпсіздігі туралы қорытынды алынды:
- 2017жылы 30000 құты;
- 2017 жылы 2000 құты. (Сурет 2).
2012 жылдан бастап 2017 жылдар аралығында жоғарытыныс алу жолдары ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрі-дәрмектерді сатуға, соңғы 5 жылда өнімнің қауіпсіздігі мен сапасы туралы қорытынды алынды.ҚР дәрілік заттар мемлекеттік тізіліміне тіркелген ДЗ номенклатурасын талдауға сәйкес-аңдыз негізінде жасалған препараттардан барлығы 105 сауда атаулары тіркелген. Андыз негізінде жасалған 15 дәрілік препараттыңҚазақстанда шығарылатыныанықталды. Ақпараттық дерек көзі ретінде ҚР өнімдерін (тауарларын) мемлекеттік тіркеу туралы куәліктер тізілімі пайдаланылды. ҚР-да тіркелгенБАҚ түріндегі өнімнің 72 атауы бар. Барлық өнімдер (ДЗ және БАҚ) өндірушілердің құрылымы бойынша жалпыланған деректер анықталды.
Андыздәрілік өсімдік шикізаты негізінде дәрі- дәрмек өндіруші елдердің құрылымында алыс және жақын шет елдер (Ресей, Украина, Германия, Австрия, Польша) бар. Импорттық өндірушілердің өнімдері андыз негізінде препараттар нарығының 33% - ын алады, ол таблеткалар, қабықпен қапталған таблеткалар, тамшылар, капсулалар, ішуге арналған ерітінділер, шырындар ұсынылған.Отандық кәсіпорындардың өнімдері тек БАҚ және сироптармен ұсынылған[4-8].
Қорытынды.
Қазақстан Республикасы аумағындаандыздың дәрілік өсімдік шикізаты негізінде фармацевтикалық өнімдерді және жалпы жоғары тыныс алу жолдары ауруларын емдеуге арналған дәрілік заттар нарығын талдау қорытындылары бойынша келесідейтұжырымдар жасауға болады. 20122017 жылдар аралығындағы жоғары тыныс алу жолдары ауруларын емдеу үшін сату көлемі өскен. 2017 жылдың 1 қаңтардағы жағдай бойынша ҚР жоғары тыныс алу жолдарының қабыну ауруларын емдеуге арналған дәрілік заттардың 105 атауы тіркелген, ол тіркелген ДЗ жалпы санының 1,3 % - ын құрайды.
Аңдыз, витаминделген шәрбәтінің өндіріс сапасы мен қауіпсіздігі туралы қорытынды алынды:
- 2013жылы 286.260 құты;
- 2014 жылы 103.110 құты;
- 2015 жылы 139.860 құты;
- 2016 жылыа 20.130 құты.
Аңдыз, тамыры мен тамырсабақтарының өндіріс сапасы мен қауіпсіздігі туралы қорытынды алынды:
2017жылы 30000 құты;
2017 жылы 2000 құты.
2012 жылдан бастап 2017 жылдар аралығында жоғары тыныс алу жолдары ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрі-дәрмектерді сатуға, соңғы 5 жылда өнімнің қауіпсіздігі мен сапасы туралы қорытынды алынды.Осылайша, импорт алмастыру саясаты шеңберінде сапалы, қауіпсіз, тиімді және қол жетімді дәрілік заттармен отандық өндірушілерге ғылымды қажетсінетін технологияларды енгізу, меншікті шикізат базасы негізінде өндірістің толық циклі есебінен андыздәрілік өсімдік шикізатының тамырымен тамырсабақтарынан алынған субстанция негізінде дәрілік препараттардың номенклатурасын көбейтуді ұсынамыз.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- WHO website URL: http://www.who.int/cardiovascular_diseases/en. [Дата обращения]:01.02.2017.
- Аналитический материал расширенной коллегии Министерства здравоохранения РК, Астана, 2017. URL: http://www. rcrz.kz/docs/broshura.pdf. [Дата обращения]:30.02.2017.
- ПостановлениеПравительстваРеспубликиКазахстанот16марта2016года№143«ОбутвержденииПланам ероприятий по реализации Государственной программы развития здравоохранения Республики Казахстан «Денсаулық» на 2016-2019годы».
- Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2013 года №1497 «Об утверждении Концепции индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 20152019годы».
- Annan K., Dickson R.A., Amponsah I.K., Jato J., Nooni I.K. Pharmacognostic Evaluation and Physicochemical Analysis of Paulliniapinnata L. // Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry. 2013. №2. Р.203-208.
- Sasidharan S., Chen Y., Saravanan D., Sundram K.M., and Yoga Latha L. Extraction, Isolation and Characterization of Bioactive Compounds from Plants' Extracts // Afr J Tradit Complement Altern Med. 2011. №8(1). С.1-10.
- Sahoo N., ManchikantiP., Dey S. Herbal drugs: Standards and regulation // Fitoterapia. 2010. №81(6). С.462-471.
- СамбуковаТ.В., Овчинников Б.В., Ганапольский В.П., Ятманов А.Н., Шабанов П.Д. Перспективы использования фитопрепаратов в современной фармакологии // Обзоры поклинической фармакологии и лекарственной терапии. 2017. №15(2). С. 56-63.