Семіздік - қазіргі таңда Қазақстан Республикасында орын алған аса маңызды мәселелердің бірі. Мысалы, елімізде 90-жылдары халықтың 15 жастан асқан топтары арасында дене салмағы индексі (ДСИ)>25 кг/м² шамасын құраған үлесі - 36,1%, оның ішінде, семіздікке шалдыққандар үлесі - 17,3 % болған. Ал 1999 жылы Қазақстан Профилактикалық медицина академиясы өткізген Медициналық-демографиялық зертеулер деректері бойынша бала өрбіту жасындағы әйелдер арасында (18-49 жас) ДСИ>25 кг/м2 шамасын құрған үлесі - 32,5%, семіздікке шалдыққандар -12,7%, болған*1+. Семіздік мүшелермен тіндерге түсетін жүктемені ұлғайтады, қызмет жүйелерінің жұмысын қиындатып, көптеген аурулардың даму қаупін арттырады. Олардың ішінде зат алмасу және жүрек- қантамыр аурулары, буын дерттері, тоқ ішек ісіктері, сүт және аналық без қатерлі ісігі бар. Әдетте, семіздік тері, шаш, тырнақтың жағдайына әсер етеді. Артық салмақ ағзаның тез қартаюына ықпал етеді. Семіздік заттектер алмасуының терең орын алған бұзылыстарымен байланысты дамитын созылмалы аурулар қатарына жатады, бұл орайда энергетикалық ықпалдармен қатар үйлесімді тамақтану ұстанымдары сақталмауының алатын ролі айқын.
Дүние жүзіндегі ең алпауыт ел - АҚШ-тағы ересектердің үштен екісі семіздіктен зардап шегуде. Көбінесе, семіздік үнемі артық тамақ ішкеннен болады. Сондай-ақ семіздікке дүрыс тамақтанбау, тәуліктік рационда сіңімді көмірсулар, қант, кондитерлік, тәтті тағамдар мен мал майларының (сары май, майлы ет) мөлшерден тыс көп болуы да себеп болады[2, 3, 4].
Әлем көлемінде қазіргі таңда артық салмақ пенен семіздік проблемаларының алдыңғы қатарға шығуына байланысты Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау, Білім және ғылым министрліктерінің тапсырмасы бойынша Оңтүстік Қазақстан өңірі халқына семіздік мәселесі бойынша ғылыми-зерттеу жұмысы жүргізілді.
Зерттеу мақсаты Оңтүстік Қазақстан өңіріндегі артық дене салмағы мен семіздіктаралу серпінінжәне оған әсер ететін факторлардыанықтау.
Материалдар мен әдістер. Таңдау кластерлік әдісібойынша жүргізілді. Статистикалық өңдеуге SPSS статистикалық бағдарламасы қолданылды. Зерттеу аймағына Оңтүстік Қазақстан өңірі, яғни Жамбыл облысы (4 кластер-120 үй қожалығы),Оңтүстік Қазақстан облысы (11 кластер-330 үй қожалығы), Қызылорда облысы(3 кластер-90 үй қожалығы) кірді. Сонымен Оңтүстік зерттеу аймағына барлығы 18 кластерді құрайтын540 үй қожалығында тұратын1191 он бес жастан асқан ерлер(459) мен әйелдер (732) адамдар қатысты. Зерттеу жұмысы барысында сауалнамалық сұхбаттасу арқылы олардың тамақтану сипаты және саламатты тамақтану туралы хабардарлығы анықталынды. Инструменталдық құралдар қолдану арқылы ерлер мен әйелдердің бойы, салмағы, белі мен бөксе шеңбері, қан қысымы өлшенді. Сонымен қатаркапиллярлық қандағы триглицирид, глюкоза, холестериннің мөлшері Multicare аппаратымен биохимиялық анализ жасау арқылы жүргізілді.
Зерттеу нәтижесі Қазақстанның Оңтүстік өңірінде жүргізілген зерттеулер барысында осы зерттеуге қатысқан респонденттер арасында артық салмақ пен семіздік проблемалаларының бар екендігін көрсетті. Зерттеуге қатысқан732 әйелдің 27,3 пайызында артық дене салмағы барлығы анықталынса, 24,3%-ының семіздіккешалдыққаны белгілі болды.Барлық ерлер арасында дене салмағының артықтығы38,2% кездесті, алсеміздік болса 15,1%-ды құрады. Төмендегі суреттен артық дене салмағы мен семіздік көрсеткішінің 50%-дан асып кеткендігі айқын білінді, ал гипотрофия көрсеткіші әйелдерде 2,6%құраса, ерлерде 2,4% болды (Сурет-1).
Респонденттердің қалыпты дене салмағы айқындалып, оның ішінде әйелдер арасында 45,8% болса, ерлерде 44,3%.
Қорытынды.
Сонымен, алынған мәліметтер нәтижесінде Қазақстанның Оңтүстік аймағында зерттеуге қатысқан ерлер (459) мен әйелдер (732) арасында орта есеппен алғанда артық дене салмағы мен семіздік 50%-дан жоғары екендігі байқалды. Осыған байланысты артық дене салмағы мен семіздіктің басты себептерінің бірі саламатты тамақтанумәселесін халық арасында үрдіс түрде насихаттау керек. Бүл шаралар халық арасында бүқаралық ақпарат қүралдарын өте тиімді қолдану арқылы жүзеге асырылуы қажет.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Шарманов Т.Ш., Тәжібаев Ш.С., Балғынбеков Ш.А.Артық дене салмағы мен семіздіктің алдын алу бойынша жетекші қүрал. // Алматы: 2012.- Б.4-5.
- Гинзбург М.М., Крюков Н.Н. Ожирение. Влияние на развитие метаболического синдрома. // Профилактика и лечение. - М.: Медпрактика, 2002.
- Серов В.Н., Кан Н.И., Богданова Е.А. и др. Ожирение и здоровье женщины. М.: ГУ Научный центр акушерства, гинекологии и перинатологии РАМН. - 2005.
- Ефимова Л.О. Прикладная диетология в эстетической медицине. // Эстетическая медицина. - № 4. - 2004 г.