Другие статьи

Цель нашей работы - изучение аминокислотного и минерального состава травы чертополоха поникшего
2010

Слово «этика» произошло от греческого «ethos», что в переводе означает обычай, нрав. Нравы и обычаи наших предков и составляли их нравственность, общепринятые нормы поведения.
2010

Артериальная гипертензия (АГ) является важнейшей медико-социальной проблемой. У 30% взрослого населения развитых стран мира определяется повышенный уровень артериального давления (АД) и у 12-15 % - наблюдается стойкая артериальная гипертензия
2010

Целью нашего исследования явилось определение эффективности применения препарата «Гинолакт» для лечения ВД у беременных.
2010

Целью нашего исследования явилось изучение эффективности и безопасности препарата лазолван 30мг у амбулаторных больных с ХОБЛ.
2010

Деформирующий остеоартроз (ДОА) в настоящее время является наиболее распространенным дегенеративно-дистрофическим заболеванием суставов, которым страдают не менее 20% населения земного шара.
2010

Целью работы явилась оценка анальгетической эффективности препарата Кетанов (кеторолак трометамин), у хирургических больных в послеоперационном периоде и возможности уменьшения использования наркотических анальгетиков.
2010

Для более объективного подтверждения мембранно-стабилизирующего влияния карбамезапина и ламиктала нами оценивались перекисная и механическая стойкости эритроцитов у больных эпилепсией
2010

Нами было проведено клинико-нейропсихологическое обследование 250 больных с ХИСФ (работающих в фосфорном производстве Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции)
2010


C использованием разработанных алгоритмов и моделей был произведен анализ ситуации в системе здравоохранения биогеохимической провинции. Рассчитаны интегрированные показатели здоровья
2010

Специфические особенности Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции связаны с производством фосфорных минеральных удобрений.
2010

Сананың бұзылысына клиникалық баға беру

Бұл мақалада сана бұзылыстарының бүгінгі күндегі бағалау тәсілдеріне шолу жасалып, бұл мәселенің нейрофизиологиялық жақтары тиянықты қарастырылған. Глазко кома шкаласы бойынша бұзылған сананың сандық бағалауының артықшылығы сипатталып, түсіндірілген.

Сананың бұзылысына көптеген патологиялық жағдайлардағы бастапқы клиникалық симптом болып табылады. Сана бұзылысының ұзақтығы мен тереңдігі бас ми жарақатта және ми қан айналымының жедел бұзылысы [6] тәрізді жағдайлардың ауырлығымен айқын байланыста болатыны көрсетілген [2]. Сонымен қатар сана бұзылысын клиникалық бағалау – жедел неврологиялық және нейрохирургиялық патологиясы бар науқастарға көмек көрсету кезіндегі диагностикалық кешеннің ең маңызды құрылысы. Алайда, үрдістің айқын динамикалылығы субъективті, объективті факторлардың (интоксикация, психикалық бұзылыстар және т.б) әсерінен сана бұзылысының деңгейін дұрыс бағалау қиындауы мүмкін. Постсоветтік медицинада сана деңгейін клиникалық бағалау үшін дәстүрлі түрде бөліп қарастырған. Сана сезімнің бұлынғырлануын (беткей және терең) сопор және кома (беткей, терең және атониялық) [4]. Бұлай бағалау әдісі көп мағұлмат береді, бірақ бірталай кемшіліктеріде бар, оның негізгісі, қателіктер жіберуге көбіне мүмкіндік беретін түрлі симптомдарды талқылаудың көп мағыналылығы, сандық көрсеткіштердің болмауы және жоғарғы медицинаның білімі жоқ тұлғаларға қолданудың күрделілігі (соңғысы жедел түскен науқастар транспортировкасы мен алғашқы медициналық көмек көрсету кезінде қажет).

Сонымен қатар сана бұзылысының сипаты мен деңгейін анықтау үшін шет елдерде көптеген жылдар бойы сандық бағалаудың унифицерленген шкаласы – Глазко комасының шкаласын қолданады. Дамыған елдерде ГКШ жедел диагностика және нейрохирургиялиық көмек кезінде жалпылама – медициналық қызметкерлер де, медициналық емес басқа да қызметкерлер қолданады.

Бұл шкаланы қолдану тәсілі қрапайым және де жедел неврологиялық нейрохирургиялық патологиялар диагностикасында сонымен қосымша диагностикалық қарап тексеру кезінде де өте ыңғайлы. Бірақ тәжірбие кезінде отандық медицинада бұл шкаланы көп қолдана бермейді. Бірнеше себептерден , оның ең бастысы шкаланың патофизиологиялық негізін толық түсінбегендіктен болар.Бұл жұмыстағы мақсатымыз ГКШ-ның колдану кезіндегі бағалау жүргізілген барлық белгілерге толық сипаттама беру. Ол пратикалық дәрігерлерге сана бұзылысымен қатар жүретін патологиялық жағдайдың эффективті диагностикалау үшін көмегін тигізер деген ойдамыз. Шкала өзіндік формальды кестесі бар және үш негізгі белгіден тұрады. Көздің ашылуы, сөйлеу, қимылдау.

Сана бұзылысының деңгейін бағалау негізіндегі ең маңызды симтомдар болып табылады және бағалау өте аз уақыт алады. Көздің ашуы. Адамның санасы екі құрам бөліктен құралған. Белсенділік және мазмұндылық [3].

Клиницистің көз қарасына сүйенсек көзді ашу науқастың «сергектік» жағдайын объективті бағалауға болатын ең қарапайым және ақпаратты белгі [16] болып табылады. Көз ашу болуы науқастың комадан шығуы және РФ бас [11,17] миы қызметінің қалпына келгені жайлы мәлімет береді. Белсенділену пайда болуы үшін РФ-ң қалыпты қызмет атқаруымен қоса бас миының екі жарты шарының да дұрыс қызмет атқаруы қажет, сондықтан да көз ашуылуын арнайы жасау, бас миы сабауының оятушы механизмдерінің белсенділігі жайлы ақпарат береді [13].

Белсенділіктің болуы (көз ашудың болуы) сананың болуын қорсетеді. Мысалы, науқас вегетативті жағдайда комадан шықты, бірақ ол өзін және қоршаған ортаны қабылдамайды. Коматозды жағдайдағы көптеген науқастарда да көзін аша береді, бірақ бас ми жарақаты бар науқастардың 4% көзін ашпай-ақ өліп кетеді [17].

Команың Глазго шкаласы

Балл

Көзді ашу

Сөйлеу

Қозғалыс

6

-

-

Бұйрықты орындайды

5

-

Спонтанды

Жергілікті ауру сезімді

4

Спонтанды

Шатасып

Жергілікті емес ауру сезімді

3

Сөйлегенге

Жеке сөз

Декортикация

2

Ауру сезімге

Дыбыс

Децеребрация

1

Жоқ

Жоқ

Жоқ

Команың балалардағы шкаласы (4 жастан жоғары)

Балл

Көзді ашу

Сөйлеу

Қозғалыс

6

-

-

Бұйрықты орындайды

5

-

Күледі, дыбысты ориентировкалайды,затты таниды, қатынасқа түседі.

Жергілікті ауру сезімімен

4

Спантанды

 

Жылайды Тынышталдыруға болады

Қатынасқа түседі Шатастырады

 

Тынышсыз

3

Сөйлеуге

 

Тұрақсыз Сабырлы

Ыңырсиды

 

Декортикация

2

Ауру сезіміне

 

Тынышсыз

Тынышсыз

 

Децеребрация

1

Жоқ

 

Жоқ

Жоқ

 

Нет

Егер науқас өздігінен көзін ашпаса, белсенділікті әр түрлі стимулмен бағалауға болады. Сол жағдайда науқас көзін ашады. Егер вербальді стимул арқылы көзін ашпаса, орталық ауырсыну стимулы қолданылады.

Орталық ауырсыну стимулын үш жолмен шақруға болады.

  1. Науқастың арқасының трапеция тәрізді бұлшық етінің иық бөлігінен 4 см саусақпен қысуы (бұрауы).
  2. Көздің үстіңгі қабатын саусақпен басу. Ол әдісті өте сирек қолдану керек, жоғарғы жақ бет жарақатын алған науқастарға мүлдем қолдануға тиым салған. Себебі бұл науқастар көзді ашудың орнына мүлдем супраорбитальді аймағы тітіркеніп, көзін одан бетер терең жұмуы ықтимал.
  3. Төс сүйекті тітіркендіруі – бүгілген саусақ арқылы жұдырықпен төс сүйегінің орталық үш нүктесінде жаттқызу.

Сөйлеу. Сөз арқылы жауап беру сананы бағалауда науқастың өзін және қоршаған ортасын қабылдауы жайлы мәлімет береді. Бұл аспект сананың екінші компоненті – когнетивті қабілеті. Жағдайға сай сөйлеуі – бас миының жоғарғы бөліктерінің қалыпты қызмет атқаруына нұсқайды. Сөйлеудің бұрмалануы науқастың әңгімеге дайын екенін, бірақ қойылған сұраққа науқас жауап бере алмайтынын көрсетеді. Бөлектеп айтылған сөздер мен дыбыстар үш балдық жүйемен есептеледі және даминантты жартышардағы шеке және маңдай бөліктерінде орналасқан сөйлеу орталықтарының бұзылысына сай. Егер дәрігер вербальді немесе ауырсыну стимулына айқын жауап алмаса, ал түсініксіз дыбыстар болса, екі балл қоямыз. Сөйлеу белсенділігінің болмауы – мидың позитивті қабілетінің бұзылысына нұсқайды.

Патологиялық қозғалыс реакциясы – жүйке жүйесінің әр түрлі деңгейінде орналасқан құрылымдық түзілістердің қызметінің бұзылысы кезінде коматозды жағдайда орын алуы мүмкін. Сондықтан да қозғалыс бұзылыстарының сипаты – анық зиян шекен ми аймағының бұзылысының дәрежесінің индикаторы бола алады. Рис.1.

Қозғалыс реакциясын бағалау – науқасқа бұйрық беру және қажет жағдайда ауырсыну стимулын қолдану арқылы жүргізіледі. Науқас бұйрықтарды орындаса, өткізгіш жолдар мен ми қыртысының интегративы [15] қызметінің сау екенін көрсетеді. Бұндай жауапқа ең жоғарғы 6-балл қойылады. Реакция болмағанда (перифериялық) шеткі ауырсыну стимулы қолданылады. Саусақ ұшына қатты басу не ине енгізу, бірақ шеткі стимул тек спинальді рефлекс туғызады, церебральді емес осы стимулдың көмегімен. Қолды тартып алу яғни қозғалысқа қол жеткізуге болады, бірақ тек орталық ауырсыну стимулы арқылы ауру сезімінің бар болуын және орналасуын білуге болады.

Сондықтан да жоғарыда айтылған үш әдісті қолдану ұсынылады. Дене қалпына Сәйкес қозғалыс актілері және айқын бағытталған қозғалыс координациясы – бас ми сабауы құрылымымен іске асады, ал негізгі бағытталған қозғалыстар жоғарғы жүйке орталықтарының қатысуымен жүреді (бас ми жарты шары, мишық) [1]. Ауру сезімі орналасуы 5 балл.

Орталық ауырсыну стимулын қолдану кезінде науқастар тек қолын бүгіп қойып, ал жалпы жауып болмауы мүмкін. Кейде патологиялық үрдістің ми сабауында үдеуі сана бұзылысын асқындыруы мүмкін және аурсыну қоздырғыштарына қозғлыс реакциясының сипаты өзгеруі мүмкін.

Ауырсыну сезімі орналасуын сезу (дифференсацияланған реакция) дифференсацияланған емес реакциямен ауысады. Науқас ауру сезімін анықтай ажырата алмайды. Пирамидалық жолдардағы патологиялық үрдістің үдеуіне сай, ажыратылмаған үрдістер познотониялқ реакциямен ауысады. Олар алдымен біреу, содан соң жазу арқылы көрінеді. Қозғалыс жолында зақымдалудың жайылуы көпір деңгейіне жетсе және қозу орналасқан аймақтан төмен болса, аздаған әлсіз қолдың және аяқтың қозғалуы мүмкін. Ауру сезімінің орналасуы болмауы – 4 балл.

Ми қыртысының жұмысын тоқтатылуы немесе сіреспелік – бұл патологиялық жұмылуы реакциясы. Мидың терең зақымы ми қыртысынан жұлынға дейінгі нерв жолдарының үзілуі. Ми қыртысының жұмысын тоқтату сіреспелік жоғарғы жақ дненің бүгілуі, төменгі жақтың жазылуымен анықталады. Мидың алдыңғы бөлігінің жойылуы сіреспелік кезінде дененің төменгі және жоғарғы екі жақты бөлігінің бүгілуі кездеседі.

Мидың алдыңғы бөлігінің функциясының жойылуы, клиникада кбінесе, ауыр бас ми жарақатының орташа есеппен 12% кездеседі [5]. Ауыр бас ми жарақаты кезінде науқас коматозды жағдайда қолының бүгілуі болса 37% , ал аяғының жазылуы 10% сауығуы [10] мүмкін деген тұжырым бар. Сонымен қатар сананың бұзылуы кезінде, алькоголді опьянды ескере отырып, анықтау қажет. Сананың бұзылысы кезінде бақылауы , тырыспауы, баға беріп қадағалау керек.

Глазго шкаласы бойынша

  1. Сапалы, анық, нақты бағалау.
  2. Сананың қаншалықты бөлшектеріндегі бұзылыстарын анықтау.
  3. Әр түрлі зерттеу әдістері мен квалификация дәрежесіне қарай.
  4. Науқастың өзгерісіне қарай бір немесе бірнеше рет сана бұзылысын бағалау.
  5. Шкала бойынша тез әрі жеңіл нақты танысу.
  6. Бұл әдістеме бойынша науқас белсенді қимыл кезінде немесе төсектік режимде де анықтауға болады.
  7. Дәрігер және медбике барысында жеңіл анықтау қолайлы.

 

Литература

  1. Адо А.Д. и Ишимова Л.М. «Патологическая физиология» Москва «медицина» 1973
  2. Арутюнова А.И. «Руководство по нейротравматологий» часть 1. Москва «Медицина» 1978
  3. Адам Д. «Восприятие, сознание, память. Размышление биолога» пер. с англ. Н.Ю. Алексеенко; под ред. Е.Н. Соколова. 1983
  4. Боголепов Н.К. «Коматозные состояние» 2-е изд. М. Медгиз 1962
  5. Будашевский Б.Г., Балашов А.Н., Децеребрационная ригидность при ЧМТ журнал «Вопросы нейрохирургии им. Бруденко» Москва 1986
  6. Гусев Е.И., Коновалов А.Н., Бруд Г.С. «Неврология и Нейрохирургия». Москва «медицина» 2000
  7. «Клиническая нейрофизиология» Под ред. И.П. Бехтеревой Л., Наука 1972
  8. «Физиология человека» под.ред Костюка П.Г. М. Мир 1985
  9. Покровский В.М. Коротько Г.Ф. «Физиология человека» 1997
  10. Плам Ф. Познер Д.Б. «Диагностика ступора и комы» 1980
  11. Шаханович А.Р. Дубова С.Б. Белоусова О. Б. Разумовский А.Е. и др. Клинико-физиологическая характерестика стволовых нарушений при коматозных состояниях Журнал «Вопросы нейрохирургии им. Бруденко» Москва, 1986

Разделы знаний

Биология

Биология бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  ғылыми және тәжірибелі биология бойынша көптеген мақалалар мен баяндамаларды таба аласыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында қазіргі билогияның негіздері, тарихы,  зерттеу бағыттары мен ғылыми зерттеулердің нәтжелері және биология ғылымының басқа да бөлімдері жайлы толық анықтама береді.

Медицина

Совокупность наук о болезнях, их лечении и предупреждении.

Педагогика

Бұл бөлімде сіздер педагогика пәні бойынша көптеген тақырыптарға арналған мақалалар мен баяндамаларды таба аласыз. Бұл мақалалар сіздерге түрлі педагогика жайлы ғылыми жұмыстарды жазуға бағыт-бағдар бере отырып, жаңа ғылыми ашылымдар мен тәжірибелік зерттеулердің нәтижелерін танып-білуге көмектеседі.

Психология

Психология бөлімінде психология пәні, міндеттері мен мақсаттары, психикалық құбылыстардың пайда болу заңдылықтары, психология бөлімінің тармақтары, психология ғылымының пайда болу тарихы, қалыптасуы және психологияның басқа да тақырыбындағы қызықты мақалаларды таба аласыздар. 

Социология

 Бұл бөлімде социология немесе әлеуметтану ғылымы жайлы, қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы мақалалар қарастырылған. 

Тарих

Бұл бөлімде сіздер тарих ғылымының түрлі тақырыбына жазылған көптеген ғылыми мақалаларды таба аласыздар. Бұл мақалалар сіздерге рефераттар мен баяндамаларды жазуға көмектеседі.

Техникалық ғылымдар

Мұнда келесідей ғылыми мақалалар жарияланады: физика-математикалық , химиялық, гелогия-минерология, техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті  мәселелері, ғылыми конференциялардың, семинарлардың материалдары, ғылыми-техникалық комиссияның қағидалары, техникалық білімнің мәселелері.

Филология

 Бұл бөлімде филология пәні жайлы, филологияның түрлі тақырыбына жазылған мақалалардың жиынтығы қарастырылған. 

Философия

Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  философия пәні бойынша ғылыми мақалалар. Бұл бөлімде қоғам тану жайлы көзқарастар, сонымен қатар қазақ халқының ұлы тұлғаларының философиялық көзқарастары келтірілген.

Халықаралық қатынастар

Халықаралық  қатынастар  бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында халықаралық қатынастарды дамытудың жолдары мен оларды дамытудағы негізгі алғышарттарды қарастырады. Халықаралық экономикалық қатынастардың мемлекетті дамытудағы ролі мен маңызын ашып көрсетеді.  Мұнда сіздер халықаралық қатынастар, сыртқы экономикалық саясат тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Экология

Экология

Экономика

Экономика бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында материалдық игіліктерді өндіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісі кезінде адамдар арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды дамытудың жолдарын қарастырады.  Мұнда сіздер экономика, экономикалық теория тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Құқық

Құқық бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында құқық туралы жалпы түсінікті ашады, құқықтық қоғамның қалыптасып дамуы жайлы және оның маңызын қарастырады. Мұнда сіздер құқық пәні тақырыбында жазылған көптеген материалдарды таба аласыздар.