Темір тапшылық анемия әртүрлі жастағы балаларда жиі кездесетін аурулардың бірі болып табылады. Сондай-ақ психо- неврологиялық ақауы бар науқас балаларда жиі кездеседі. Сондықтан, темір тапшылық анемияны уақытында дұрыс емдемесе, негізгі ауының жиі қозуына, жалпы жағдайының әлсіреуіне әкеледі. Мақалада әртүрлі жастағы психо-неврологиялық ақауы бар балаларда темір препараттарын тиімді қоланудың сараптамасы көрсетілген.
Балалар популяциясында анемиялар кең таралған. Балалық жастық шақта барлық анемиялардың арасынан ең кең таралғаны темір жетіспеушілік түрі. “Темір тапшылық анемиясы”-деген атауында оның негізгі патогенетикалық себебі анықталған: ағзадағы темір жетіспеушілігі. ДД¥ мәліметтері бойынша, темір жетіспеушілігі әртүрлі дәрежеде әлемнің 20% тұрғындарында кездеседі. Балалар популяциясында 17,5% мектеп жасындағы балаларда, 40-50% ерте жастағы балаларда темір тапшылығы таралған.Ағзадағы темір мөлшерінің азаяы (тіндер деполарында,қан сарысуында және сүйек кемігінде) гемоглобиннің түзілуінің бұзылуына және оның синтезінің төмендеуіне, эритроциттердегі бос протопорфириннің жиналуына,гипохромды анемияның дамуына, ағзалар мен тіндердегі трофикалық бұзылыстарға алып келеді *1.3].
Темір (Fe) - ағза құрамына кіретін ең маңызды элементтердің бірі. Темір әртүрлі метаболикалық процестерге қатысатын гемопротеидтер, металлопротеидтер және энзимдердің міндетті бөлігі болып табылады. Негізгі темірі бар акуыздар және ферменттер, сонымен қатар олардың ағзадағы функциялары жақсы ŕерттелген және гемдік (гемоглобин, миоглобин, каталаŕа, цитохром, пероксидаŕа), гемдік емес түрінде көрсетілген (трансферрин, ферритин, гемосидерин, ксантиноксидаŕа, дегидрогенаŕа) *4,5,8].
Баладағы біріншілік темір қоры анадан плацента арқылы антенатальді өткізілуі арқылы қалыптасады. Асқынбаған жүктілік кезінде әйел нәрестеге 300 мг темір береді. Бұл процесс барлық жүктілік кезеңінде өтеді, ең қарқынді кезеңі гестацияның 28-ші аптасынан 32-ші аптасы аралығында *2,7].
Осыған байланысты біз психо-неврологиялық ақауы бар мүгедек балаларға арналған күндізгі стационарда зерттеу жүргіздік.
Зерттеудің мақсаты: психо-неврологиялық ақауы бар балалардағы темір препараттарын қолданудың салыстырмалы түрде сараптау.
Материалдар мен әдістер: Күндізгі өткізү орталығында диспансерлік есепте тұратын психо-неврологиялық ақауы бар мүгедек баралардың 50 амбулаторлық карталарының мәліметтері. Балаларда темір препараттарын амбулаторлы қолдану зерттелген.
Нәтижесі: Орталықта барлығы 50 бала 0-16 жас аралығында церебральді паралич, орталық жүйке жүйесінің резидуальды- органикалық фонындағы эпилепсия, Даун синдромы диагноздарымен диспансерлік есепте тұрады.
Балалар жасы мен жынысы бойынша сұрыпталған:
Кесте 1.
|
№ |
жасы мен жынысы бойынша сурыптау |
Қыздар |
Ұлдар |
Саны |
|
1 |
0-3 жас аралығындағы ерте жастағы балалар |
2 |
5 |
7 |
|
2 |
4-6 жас аралығындағы мектепке дейінгі балалар |
3 |
5 |
8 |
|
3 |
7-12жас аралығында кіші мектеп жасындағы балалар |
9 |
3 |
12 |
|
4 |
13-16 жас аралығындағы орта мектеп жасындағы балалар |
16 |
7 |
23 |
|
Барлығы |
30 |
20 |
50 |
Кестеден көрініп отырғандай, негізгі топты орта мектеп жасындағы балалар қурады, бұл 32%-ға тең келеді, ал ең аз топты ерте жастағы балалар құрады, барлығы 4%. Жынысы бойынша ерте және мектепке дейінгі жас аралығында қыз балалар басым, ал мектеп жасында ұл балалар басым.
Темір тапшылықты анемия (ТТА) қосымша диагноз ретінде мына рет бойынша анықталған: көбінесе ТТА 1 дәрежесі 29 науқас балада , бұл 70,7% құрайды, ТТА 2 дәрежесі 12 балада, бұл 29,3% , ТТА 3дәрежесі анықталмаған.
Жалпы алғанда, ТТА психо-неврологиялық ақауымен осы орталықта есепте тұратын 41 балада (82%) анықталды.
Анемия емінде мына темір препараттары қолданған: тамшы мен капсула түріндегі актиферрин , феррум лек шәрбәт. Тамшы мен шәрбәт жасына сай ерте жастағы балаларға тағайындалған, үлкен жастағы балалар тобы капсулаларды қабылдаған. Феррум лек шәрбәтін қабылдаған ерте жастағы балалар тобынан 3 балада беттің гиперемиясы,бүкіл денедегі майда нүктелі бөртпе мен қышыну түрінде аллергиялық реакция байқалған. 1 балада реакция бірінші рет қабылдағаннан кейін пайда болды, басқа балаларда емінің 2-3 күндері пайда болды. Аллергиялық реакция анықталғаннан кейін препарат қолданылуы доғарылып, сәйкес коррекция жүргізілген. Ал актиферрин капсуласын қабылдаған 1 балада іш қату болған,3 балада тістің қараюы анықталған.
Ал қалған балаларда кері әсер реакциясының көріністері болған жоқ. 6 ай ішінде динамикада қарау барысында 44 психо- неврологиялық өзгерістері бар балалар, қосымша анемия диагнозымен толығымен емделген, бұл 88% қурайды. Кері әсері анықталған 6 балада препараттар тоқтатылып, басқа препараттар тағайындалған: шәрбәтқа реакия болған балаларға тамшы түріндеға актиферрин тағайындалған, динамикада кері әсері болмады. Ал іш қату мен тістің қараюы болған балаларға түтікше арқылы феррум лек шәрбаты тағайындалған, бақыланушы топта реакция болған жоқ.
Сонымен, күндізгі өткізү орталығында диспансерлік есепте тұратын психо-неврологиялық ақауы бар мүгедек балаларда ТТА емі тиімді болып шықты деп айтуға болады, оның басты себебін ТТА емінің нұсқасын ескере отырып, медициналық қызметкерлерінің бақылауында уақытылы темір препараттарын қабылдаумен деп түсіндіруге болады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- А.Е. Абатуров, И.Л. Высочина, О.Н. Герасименко. Рациональная терапия железодефицитных анемий у детей препаратами железа для применения внутрь // - Ж.: «Здоровье ребенка», 2006. - С. 34-35.
- Л. А. Анастасевич, А. В. Малкоч. Железодефицитная анемия у детей грудного и младшего возраста// - Ж.: Лечащий врач, 2006. - № 7. - С. 66-70.
- Коровина Н.А., Захарова И.Н., Заплатников А.Л., Малова Н.Е. Профилактика и лечение железодефицитных состояний у детей // - Ж.: Лечащий врач, 2004. - № 1. - С. 24-28.
- А.Г. Румянцев, Т.В. Казюкова. Профилактика дефицита железа у детей раннего возраста // - Ж.: Трудный пациент, 2007. - № 5(2). - С.3842.