Қазіргі уақытта автоклавсыз газды бетон елімізде және шет елдерде кең қолданысқа ие. Автоклавсыз газды бетонның ерекшелігі оның негізгі қасиеттерін анықтайтын кеуектілігі осының салдарынан төмен дәрежедегі тығыздығы болып табылады.
Бетон қоспасына керекті заттарды енгізу арқылы жоғары кеуекті бетон алудың әдісі 1990 жылы патенттелген болатын, ал қолданысқа енуі 1923 жылдан басталады. Сол уақытта, Данияда Е.С.Байер көбік жасағыш су ерітіндісі қосылған цемент қамырын жылдам араластыру барысында ауа арқылы толтырылған көпіршіктер түзілгенін немесе көбік түзуші ерітіндіден алдын ала дайындалған цемент қамырын араластыру процесін жазған болатын [1]
Ұялы бетон қасиеттері мен технологияларын 30-жылдары бірінші болып, П.А.Ребиндер зерттеген, ал алғашқы болып А.А.Брюшков көбікбетонның табиғи қатаюының жылуоқшаулау технологиясын және оның қасиеттерін зерттеді [2,3]. Н.А.Попов автоклавсыз газды бетонды портландцементпен зерттеулер жүргізген болатын [4].
Автоклавсыз газды бетон басқа бетондармен салыстырғанда, біздің елімізде және шетелде құрылыста кең қолданылатын бұйымдар болып табылады.
Соңғы уақытта ұялы бетон өндірісі бұрын оны қолданбаған елдерде де кең өндіріс алуда. (АҚШ, Канада, Италия, Иран, Қытай, Жапония т.б.)
Қазақстанда ұялы бетонды өндіру және қолдану бұрынғы Кеңес одағының ғалымдарының зерттеулерімен тығыз байланысты. Кеңес одағында көптеген ғалымдар ұялы бетон технологиясы мен қасиеттерін зерттеу, әртүрлі шикізаттарды қолдану, бетонды автоклавтық өңдеу т.б. мәселелер бойынша жұмыстар атқарады
П.И.Баженовтың пікірінше түйіршіктің құрамды дұрыс қабылдау, шикізаттың химиялық белсенділігін арттыру арқылы түйіршік аралық қуыстардың көлемін реттеу маңызды рөл атқарады. Газды бетонның өміршеңдігін анықтайтын факторлардың бірі аязға төзімділік. Норма бойынша газды бетонның аязға төзімділігі 25 циклдан кем болмауы керек.
Автоклавсыз газды бетон өндірісі үшін керек цемент Қазақстан Республикасында Өскемен, Қарағанды, Шымкент, Семей заводтарында өндіріледі, сонымен қатар цементсіз шлакты байланыстырғыш заттар өндірісі де жолға қойылған.
Күлді пайдаланудың тағы бір тиімді жолы, оларды кәдімгі және гидротермалды жағдайда қатаятын жергілікті байланыстырғыш заттар жасауға қолдану болып табылады. Күлдер мен шлактардың гидравликалық белсенділігі отынның құрамына, оны жағу жағдайына және күлді алу әдісіне байланысты болады.
Күлдің құрамындағы еритін кремнеземнің негіздік модулі артқан сайын, олардың негізінде алынатын байланыстырғыш заттың белсенділігі артады.
Күлдер мен шлактардағы зиянды қоспалар қатарында органикалық заттар (негізінен көміртегі), бос күйіндегі СаО және сульфаттар бар. Бұл қоспалар байланыстырғыш заттардың көлемдік өзгерісін тудырады
Жергілікті шикізат негізінде байланыстырғыш заттың құрамды цемент маркасы таза портландцементке қарағанда бархан құмы негізінде төмендеу, ал күл қосылған құрам бойынша кем емес. Бұл ілеспе - күлдің белсенділігі жоғары екендігін көрсетеді.
Жергілікті шикізат негізінде байланыстырғыш заттың құрамы цемент компоненттерінің өз ара әсерлесуінің нәтижесінде CSH (В) жаңа түзілістер пайда болды. Жаңадан фазалық өзгерістер 4CaO х AL2O3 х H2O - төрткальцийлі 19 сулы гидроалюминат, Са4 AL2 (O H)4 х 6 H2O - гидрокалюмит пайда болғаны анықталды. Бұл түзілістер цемент тасын ыстық бумен өңдеу кезінде көбірек пайда болады[7,8].
Автоклавсыз газды бетонның тығыздығы мен қуыстылығы ең маңызды сипаттамалары болып табылады. Газды бетонның тығыздығы бетон скелетінің тығыздығымен анықталады, ал оның өзі қуыстардың санына байланысты болады. Газды бетонның қуысты құрылымының ерекшелігі қуыстардың өлшемі бірнеше миллиметрден ондаған ангстермге дейін өзгереді, жалпы қуыстылығы 70-85 % болады[5,6].
Автоклавсыз газды бетонның макроқуысты құрылымы газ бөлуші арқылы қалыптасады және бетонның беріктігіне әсер етеді. Осы көрсеткіштерді салыстыра отырып, күлдің байланыстырғыш зат құрамында және кремнеземді компонент ретінде қолданылуы газды бетонның құрылымына оң әсерін тигізеді.
Автоклавсыз газды бетон үлгілерді сынау нәтижелері төмендегі кестеде келтірілген.
№1 құрамды газды бетон ең үлкен беріктікті көрсетті – 4,9 - 6,5 МПа. Бұл газды бетонда БЗ құрамында ПЦ, күл және әк, толықтырғыш есебінде бархан құмы алынды. Күл орынына кварцты құмды және кремнеземді компонентті күлмен ауыстырғанда үлгілердің беріктігі төмендеді (3,6 –4,1 МПа). Дегенмен, бұл үлгілердің тығыздығы №1 құрамдағы үлгілермен салыстырғанда төмен. Алынған мәліметтерді талдай отырып, күлдің БЗ құрамында (№1 құрам) және кремнеземді компонент ретінде (№2 құрам) қолданылуы автоклавсыз газды бетонның беріктігіне оң ықпалын тигізетінін байқаймыз.
№1 кесте мәліметтерін талдауда 50%ПЦ, 20%әк, 30% күлден тұратын гидратталған үлгі құраммен салыстырғанда (бұл құрамда кварцты құмдары кремнеземді компонент ретінде қосылды) конституциялық суы бар фазалардың көп екенін көрсетті. Сонымен қатар 100%ПЦ тұратын №3 құрам №1 және №2 құрамдарға қарағанда аз мөлшерде гидратты суға иеболады.
Автоклавсыз газды бетон- кеуекті газды бетонның бір түріне жатады және уй кұрылысында кең колданысқа ие.
Әдебиет
- Ахметов А.Р., Копжасаров Б.Т., Назаров Г.Ж. Безавтоклавный газо-золобетон для малоэтажного строительства // В сб. науч. тр. КазХТИ.-1993.- №1.-С.144-145.
- Федынин Н.И. Технология неавтоклавного ячеистого золобетона по-вышенной прочности и долговечности // Строительные материалы.-1990.-№11.- С.8-11.
- Чарыев А.Ч., Чистов Ю.Д., Волженский А.В., Ларгина О.И. При-менение неавтоклавного газобетона из барханного песка //БиЖ/Б.-1988.-№7.-С.24-26.
- Муромский К.Н. Производство и применение неавтоклавного ячеис-того бетона // Бетон и железобетон.-1993.-№12.-С.16-17.
- Бисенов К.А., Куатбаев К.К., Куспангалиев Б.У., Тшанов А.К., Хрулев В.М. Современное состояние и перспектива производства ячеистого бетона в Казахстане. Алматы; Гылым,1998.,с85.
- Гладких К.В. Изделия из ячеистых бетонов на основе шлаков и зол. М., Стройиздат, 1976.-255с.
- Горшков В.С., Тимашев В.В., Савельев В.Г. Методы физико-химического анализа вяжущих веществ.,М.:Высшая школа,1981.,335с.
- Волженский А.В. Минеральные вяжущие вещества. М. Стройиздат, 1986.