Другие статьи

Цель нашей работы - изучение аминокислотного и минерального состава травы чертополоха поникшего
2010

Слово «этика» произошло от греческого «ethos», что в переводе означает обычай, нрав. Нравы и обычаи наших предков и составляли их нравственность, общепринятые нормы поведения.
2010

Артериальная гипертензия (АГ) является важнейшей медико-социальной проблемой. У 30% взрослого населения развитых стран мира определяется повышенный уровень артериального давления (АД) и у 12-15 % - наблюдается стойкая артериальная гипертензия
2010

Целью нашего исследования явилось определение эффективности применения препарата «Гинолакт» для лечения ВД у беременных.
2010

Целью нашего исследования явилось изучение эффективности и безопасности препарата лазолван 30мг у амбулаторных больных с ХОБЛ.
2010

Деформирующий остеоартроз (ДОА) в настоящее время является наиболее распространенным дегенеративно-дистрофическим заболеванием суставов, которым страдают не менее 20% населения земного шара.
2010

Целью работы явилась оценка анальгетической эффективности препарата Кетанов (кеторолак трометамин), у хирургических больных в послеоперационном периоде и возможности уменьшения использования наркотических анальгетиков.
2010

Для более объективного подтверждения мембранно-стабилизирующего влияния карбамезапина и ламиктала нами оценивались перекисная и механическая стойкости эритроцитов у больных эпилепсией
2010

Нами было проведено клинико-нейропсихологическое обследование 250 больных с ХИСФ (работающих в фосфорном производстве Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции)
2010


C использованием разработанных алгоритмов и моделей был произведен анализ ситуации в системе здравоохранения биогеохимической провинции. Рассчитаны интегрированные показатели здоровья
2010

Специфические особенности Каратау-Жамбылской биогеохимической провинции связаны с производством фосфорных минеральных удобрений.
2010

Fusarium equiseti түрінің биоэкологиялық ерекшеліктері

Көкөністерді зардаптайтын зең түрлерінің әсерінен өнім түсімі мен сақтау мерзімі жылдан жылға азаюда. Ауру тудырушы саңыраукұлак түрлерінің биоэкологиялык ерекшеліктерін зерттеудің заманауи зерттеу әдістері арқылы түрге ажыратудың практикалық маңызы зор. Мақалада қызыл бұрыш (Capsicum annuum L.) фузариоз ауруын коздырушы зең түріне морфологиялык жəне молекулалык-генетикалык зерттеу жүргізілген. Фитопатогеннің таксономиялык орнын аныктауда морфологиялык ерекшеліктері накты бола бермейді. Осы максатта Fusarium equiseti (Corda) Sacc. фитопатогенді микромицеттің молекулалык-генетикалык идентификациясы полимеразалык тізбектік реакция әдісі аркылы жүзеге асты. Полимеразды тізбекті реакция кезінде 18S рРНҚ кодтаушы ген бірізділігін табуда NS1 жəне NS4 консервативтік праймерлері колданылды. 5.8S РНҚ кодтаушы ген бірізділігін жəне ішкі транскриптеуші спейсерлер жасау үшін ITS1 жəне ITS4 праймерлері колданылды. 26S рРНҚ генінде D1/D2 домені амплификациясы үшін NL-1 жəне NL-4, Fusarium oxysporum үшін FOF1 жəне FOR1 праймерлері, Fusarium equiseti үшін FEF1 жəне FER1 арнайы праймерлері колданылды. ДНҚ бөлігін секвенирлеуде алынған нуклеотидтік бірізділіктерді салыстыру аркылы жакын туыстык микроағзалар штаммдарға филогенетикалык талдау жасалды. Секвенирлеу нәтижесінде геннің нуклеотидтік бірізділігіне сүйене зерттелген штамм түрге ажыратылды. Молекулалык зерттеулермен катар штаммға микроскоптык, макро- жəне микроморфологиялык ерекшелігін аныктау максатында талдаулар жүргізілді.

Өсімдіктің ауруы — бұл өте күрделі патологиялык процесс. Өсімдіктерде ауру коздырғыш- тардың ішіндегі басты орынды алатындар фитопатогенді саңыраукұлактар [1]. Табиғатта өсімдік- тердің 200-дей түрінің ауру коздырушысы болып табылатын Fusarium Link. туысына жататын түрлер кең тараған [2]. Бұл туыстың түрлері топыракта органикалык заттармен жəне өсімдіктерде факуль- тативті паразитті коректеніп, соңғыларында ауру туғызады. Макроконидилері орак, ұршык тəрíзденген, əлсíз иілген, екі ұшы сүйірленген, кейде жіп тәрізді 3-6 жасушаға бөлінген. Таза себінді екпесінде әртүрлі ашық түсті үлпілдек жіпшумақты, дифференцияланған немесе аздап тармақталған конидия сағактары болады [3–5].

Фузариум туысы Tuberculariaceae тұкымдасына жатады. Бұлардың конидия сағактары спородохияға жинакталған. Фузариум туысына жататын саңыраукұлактардың басым көпшілігі фитотрофты.

Конидияларының диагностикалык белгісі — дөңестігін Д.Ф.Л. Шлехтендаль жəне А.К. Корда талдаған. Fusarium түрін бөліп алу макро-, микрокондиялары, хламидоспоралары, сонымен катар колония көрінісіне, коректік ортада өсу жылдамдығына, пигментациясына карай ажыратылады [3; 58].

Ауру коздырушы патогеннің түрін дəл аныктау максатында зерттеу жұмысы жүргізілді. Түрдің идентификациясы барлык биологиялык зерттеулердің негізгі баспалдағы болып табылады. Дұрыс идентификациялау əрбíр түрдің биологиялық, экологиялық ерекшеліктерімен қатар, физиологиялық жəне биохимиялык кұрамын аныктаудың, сонымен катар саңыраукұлак түрі тудыратын аурумен күресу шараларын жасаудың бастамасы. Түрдің таксономиялык орнын аныктауда морфологиялык ерекшеліктерін сипаттаумен қатар, саңырауқұлақ түрлерінің ДНҚ бірізділігінің əрт-урлиНне негізделе идентификациялау жүйесі маңызды кадамдардың бірі.

Зерттеу материалдары мен әДістері

Алматы облысы, Қарасай ауданы, Қайнар аулында орналаскан «Қазак картоп жəне көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты» егістік алкабынан алынған кызыл бұрыштың (Capsicum annuum L.) фузариоз ауру қоздырушы түріне зерттеу жүргізгенде фузариоз (құрғақ шірік) ауруы қоздырушысының түрін ажырату үшін морфологиялық ерекшеліктерімен қатар, фитопатогеннің таксономиялық жүйедегі орнын нақты анықтау мақсатында молекулалық талдау əдíсí қолданылды.Микроскоптық зерттеуде жарық Muκpocκo∏bi (Micros Austria Camera 519 Cu 5 Otcmos бейне- KoHgbipFbicbiMeH MCX100, Muκpocκoπ oкуляpы EW10X/20, oбъекτиві PLAN 40X/0.65) (Micros, Австрия) жəне сканерлеуші микроскоптары (JSM-6510LA Analytical Scanning Electron Microscope, «JEOL», Жапония) пайдаланылды.

Саңырауқұлақ түрлерінің таза eκπeci картоп-декстрозды агарда (КДА) 27 ºС температурада өсірілді. 10-тəулíкте колонияларға ажыратылып, 18S рРНҚ талдауды үшін биомассасы алынған соң, ДНҚ бөліп алу жұмыстары СТАВ әдісі хаттамасына сəйкес жүргізілді [6]. Capsicum annuum L. жемісін зақымдаған фузариоз ауруы қоздырушысының таза екпесіне, яғни, бір штамм бойынша зерттеу жүргізілді. Филогенетикалық талдау жасау үшін зерттелген штаммды GenBank базасындағы Fusarium туысы түрлері мен басқа саңырауқұлақ изоляттарымен салыстырылды.

ДНҚ үлгілерін одан əрí пайдалану үшін 4 ºС температурада сақталды. ДНҚ концентрациясы спектрофотометр (Nanodrop Thermo ND-1000, Thermo Scientific, Массачусетс, АҚШ) пайдалана отырып, 900 нг/мкл (OD260) өлшенді.

Əрбíр ПТР реакциясы 50 мкл соңғы көлемінде жүргізілді жəне 5,0 мкл КСİ бар 10x Taq буфферден тұратын (Thermo Scientific, Массачусетс, АҚШ), 2,5 мM MgCl2 3,0 мкл, 100 mM 8,0 мкл дНТФ, əрбíр праймерден 1 мкл, 5Шмкл Taq ДНҚ полимераза-рекомбинант (Thermo Scientific, Массачусетс, АҚШ) 0,25 мкл, 27,8 мкл стерилді дистилденген су жəне 4 мкл ДНҚ үлгі ретінде пайдаланылатын саңырауқұлақ түрінің ДНҚ суспензиясы (100 нг). ПТР амплификация бағдарламасы бойынша ДНҚ сынамасы 5.8S РНҚ кодтаушы ген бірізділігін жəне ішкі транскриптеуші спейсерлер жасау үшін ITS1 жəне ITS4 праймерлері ITS1 — TCCGTAGGTGAACCTGCG жəне ITS4 — TCCTCCGCTTATTGATATGC қолданылды. 3 минут 95 ºС температурада денатурациялануын қамтамасыз етеді, сонымен қатар, 95 ºС — 30 секунд, 57 ºС — 50 секунд жəне 72 ºС 30 секундқа созылатын 35 айналымнан тұрады, ақырғы элонгация сатысы 72 ºС 5 минут жүргізілді.

26S рРНҚ генінде D1/D2 домені амплификациясы үшін NL-1 GCATATCAATAAGCGGAG- GAAAG жəне NL-4 GGTCCGTGTTTCAAGACGG праймерлері үшін ПТР бағдарламасы 3 минут 95 ºС температурада денатурациялануын қамтамасыз етеді, 95 ºС 30 секунд, 52 ºС 50 секунд жəне 72 ºС 30 секундқа созылатын 35 айналымнан тұрады, ақырғы элонгация сатысы 72 ºС 5 минут жүргізілді [7, 8].

Fusarium equiseti түріне FEF1 5'-CATACCTATACGTTGCCTCG-3' жəне FER1 5'-TTACCA- GTAACGAGGTGTATG-3' праймерлері, ал Fusarium oxysporum үшін FOF1 5'-ACATACCA- CTTGTTGCCTCG-3' жəне FOR1 5'-CGCCAATCAATTTGAGGAACG-3' арнайы праймерлері қолданылды. ПТР бағдарламасы 3 минут 95 ºС температурада денатурациялануын қамтамасыз етеді, 95 ºС 30 секунд, 52 ºС 50 секунд жəне 72 ºС 30 секундқа созылатын 35 айналымнан тұрады, ақырғы элонгация сатысы 72 ºС 5 минут жүргізілді.

Амплификацияланған ПТР өнімдері (10 мкл) жəне 100 п.н. ДНҚ сатысы (Thermo Scientific, Массачусетс, АҚШ) 0,5x TAE 1 сағат 30 минутқа 80 V/см буфферде 1,5 % агарозалық гель электрофорез арқылы ажыратылды. Агарозды гель бромды этидий (0,5 мкг/мл) 10 минутқа қойылды. Гель ультракүлгін сəуле астында суретке түсіру жүйесі арқылы түсірілді.

18S рРНҚ жəне 5.8S рРНҚ гендерін секвенирлеу АЕ 3000 автоматты секвенаторында (Applied Biosystems, АҚШ) жүргізілді. Алынған нуклеотидтік бірізділік BLASTn онлайн-сервисін қолдана отырып, GenBank [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/blast] ақпараттық базасымен салыстырылды. Салыстыру нəтижесíнде штаммдардың қай түрге жататыны туралы қорытынды жасалды. Идентификация нəтижесíнде анықталған саңырауқұлақтардың атауларының өзектілігі түрлердің дұрыс жазылуы Mycobank ақпараттық базасының номенклатурасы көмегімен тексерілді.

Зерттеу нәтижелері жəне oΛap∂bi талдау

Fusarium equiseti (Corda) Sacc. түрі басқа Fusarium туысы штаммдарынан колониясының тез өсуімен (КДА-да 250С-да 6-тəулíкте диаметрі 6,0–8,0 см) ерекшеленеді. Конидияларынан тек макроконидиялары түзіледі, кейде аздап 1–2 жасушалы микроконидияларын кездестіруге болады. Парабола немесе гипербола тəрíздí, ортаңғы бөлігі кеңдеу, екі ұшы созылыңқы түрде сүйірленген (1-сур.). Негізінен 4-тен 8 жасушалыға дейін болады. 9– 13 жасушалылары өте сирек түзіледі. 1–3 жасушалылары 7–34×2,5–4,8 мкм, 4–12 жасушалылары 23–80×3–6 мкм. Конидияларының орташа өлшемі 56,83±1,33×4,57±0,01 мкм. Capsicum annuum L. жемісін зақымдаған.

18S рРНҚ кодтаушы ген бірізділігін талдауда біріншілік скрининг, GenBank ақпараттық мәліметтер базасында көрсетілгендей, қызыл бұрыш (Capsicum annuum L.) өсімдігінен бөлініп алынған штаммның келесі систематикалық топқа: Eukaryota; Fungi; Dikarya; Ascomycota; Pezizomycotina; Sordariomycetes; Hypocreomycetidae; Hypocreales; Nectriaceae; Fusarium; Fusarium oxysporum түріне жататынын көрсетті. Филогенетикалық талдау жасауға бөлініп алынған 18S рРНҚ геніне негізделген GenBank базасындағы Fusarium туысы түрлері мен басқа саңырауқұлақ изоляттарына тұраралық ұқсастығына талдау жүргізілгенде штаммының бірнеше түрге жататыны анықталды.

Ұқсас түрлердің филогенетикалық туыстығын анықтау үшін 5.8S рРНҚ кодтаушы ген жəне ішкі транскриптеуші спейсерлер ITS1 жəне ITS2 аймағының нуклеотидтік бірізділіктерін салыстыру әдісі қолданылды. 5.8S рРНҚ кодтаушы ген бірізділігін жəне ішкі транскриптеуші спейсерлер ITS1 жəне ITS2 аймағының ДНҚ бөлігін секвенирлеуде алынған бірізділіктер төмендегі кестеде келтірілген.

Зерттеулер нəтижесí екі түрге Fusarium oxysporum, Fusarium equiseti жатататынын көрсетті. Алынған нəтиженí нақтылау мақсатында арнайы праймерлер қолданылды. Fusarium oxysporum үшін FOF1 жəне FOR1 арнайы праймерлері, Fusarium equiseti үшін FEF1 жəне FER1 праймерлері қолданылды. 2-суретте көрсетілгендей, FEF1 жəне FER1 арнайы праймерлерін қолданғанда 400 п.н. ұзындықта бірізділіктері оқылды. Бұл Fusarium equiseti түріне сəйкестíпн көрсетеді [8; 330].

FOF1 жəне FOR1 арнайы праймерлерін қолданғанда фрагменттердің оқылмауы зерттелген штаммның Fusarium oxysporum түріне жатпайтынын көрсетеді. Штаммға FEF1 жəне FER1 арнайы праймерлерін қолданғанда 389 п.н. ұзындықта бірізділіктерінің оқылуы зерттеліп отырған түрдің Fusarium equiseti (Corda) Sacc. түріне жататынын нақтылайды.

Нуклеотидтік бірізділіктерге жүргізілген зерттеу жəне морфологиялық сипаттама нəтижелерí зерттелген штаммның Penicillium aurantiogriseum Dierckx түріне жататынын көрсетті.

 

Əдебиеттер тізімі

  1. Хмельницкая И.И., Веприцкая И.Г., Аринбасарова М.У., Великанов Л .Л . // Микология и фитопатология. — 2003. — Вып. 3. — С. 58–63.
  2. Билай В.И. / Токсинообразующие микроскопические грибы / В.И. Билай, Н.М. Пидопличко. — Киев: Наук. думка, 1970. — 60 с.
  3. Leslie J.F. The Fusarium laboratory manual / J.F. Leslie, B.A. Summerell. — 1st ed. — Oxford, London: Blackwell Publishing Ltd, 2006.
  4. Салыбекова Н.Н. Көкөністерді зақымдайтын Fusarium туысы түрлерінің биологиялық ерекшеліктері / Н.Н. Салыбе- кова, Ж.Ж. Кужантаева, E. Басым, З.С. Ажибаева // Новости науки Казахстана. — Алматы, 2016. — № 1(127). — 99–112-б.
  5. Салыбекова Н.Н. Macrosporium commune Rabenh. жəне Fusarium martii Appel & Wollenw. түрлерінің көкөністерді зақымдау ерекшеліктері / Н.Н. Салыбекова, Ж.Ж. Кужантаева, Е. Басым, Ж.Т. Абдрасулова, Г.А. Бабаева // Əл-Фараби атындағы ҚазҰУ хабаршысы. Биология сериясы. — 2015. — № 2/2(64). — 444–452-б.
  6. Weising K. DNA fingerprinting in plants and fungi / K. Weising, H. Nybom, K. Wolff, W. Meyer. — CRC Press, Boca Raton, Florida, USA, 1995. — P. 336.
  7. Clerck E.De. Isolation, Characterization, and identification of bacterial contaminants in semifinal gelatin extracts / E.De. Clerck, T. Vanhoutte, T. Hebb, J. Geerinck, J. Devos, P.De. Vos // Applied and Environmental Microbiology. — 2004. — P. 3664–3672.
  8. Prashant K. Mishra. Development of a PCR-based assay for rapid and reliable identication of pathogenic Fusaria / Prashant K. Mishra, Roland T.V. Fox, Alastair Culham // FEMS Microbiology Letters. — 2003. — Vol. 218. — P. 329–332.

Разделы знаний

Биология

Биология бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  ғылыми және тәжірибелі биология бойынша көптеген мақалалар мен баяндамаларды таба аласыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында қазіргі билогияның негіздері, тарихы,  зерттеу бағыттары мен ғылыми зерттеулердің нәтжелері және биология ғылымының басқа да бөлімдері жайлы толық анықтама береді.

Медицина

Совокупность наук о болезнях, их лечении и предупреждении.

Педагогика

Бұл бөлімде сіздер педагогика пәні бойынша көптеген тақырыптарға арналған мақалалар мен баяндамаларды таба аласыз. Бұл мақалалар сіздерге түрлі педагогика жайлы ғылыми жұмыстарды жазуға бағыт-бағдар бере отырып, жаңа ғылыми ашылымдар мен тәжірибелік зерттеулердің нәтижелерін танып-білуге көмектеседі.

Психология

Психология бөлімінде психология пәні, міндеттері мен мақсаттары, психикалық құбылыстардың пайда болу заңдылықтары, психология бөлімінің тармақтары, психология ғылымының пайда болу тарихы, қалыптасуы және психологияның басқа да тақырыбындағы қызықты мақалаларды таба аласыздар. 

Социология

 Бұл бөлімде социология немесе әлеуметтану ғылымы жайлы, қоғамның қалыптасуы, жұмыс істеуі және даму заңдылықтары туралы мақалалар қарастырылған. 

Тарих

Бұл бөлімде сіздер тарих ғылымының түрлі тақырыбына жазылған көптеген ғылыми мақалаларды таба аласыздар. Бұл мақалалар сіздерге рефераттар мен баяндамаларды жазуға көмектеседі.

Техникалық ғылымдар

Мұнда келесідей ғылыми мақалалар жарияланады: физика-математикалық , химиялық, гелогия-минерология, техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті  мәселелері, ғылыми конференциялардың, семинарлардың материалдары, ғылыми-техникалық комиссияның қағидалары, техникалық білімнің мәселелері.

Филология

 Бұл бөлімде филология пәні жайлы, филологияның түрлі тақырыбына жазылған мақалалардың жиынтығы қарастырылған. 

Философия

Қазақстанның ғылыми журналдарында жарияланған  философия пәні бойынша ғылыми мақалалар. Бұл бөлімде қоғам тану жайлы көзқарастар, сонымен қатар қазақ халқының ұлы тұлғаларының философиялық көзқарастары келтірілген.

Халықаралық қатынастар

Халықаралық  қатынастар  бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында халықаралық қатынастарды дамытудың жолдары мен оларды дамытудағы негізгі алғышарттарды қарастырады. Халықаралық экономикалық қатынастардың мемлекетті дамытудағы ролі мен маңызын ашып көрсетеді.  Мұнда сіздер халықаралық қатынастар, сыртқы экономикалық саясат тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Экология

Экология

Экономика

Экономика бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында материалдық игіліктерді өндіру, айырбастау, бөлу және тұтыну үрдісі кезінде адамдар арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды дамытудың жолдарын қарастырады.  Мұнда сіздер экономика, экономикалық теория тақырыбы бойынша көптеген материалдарды таба аласыздар.  

Құқық

Құқық бөлімінде сіздер Қазақстанның ғылыми журналдары мен жиынтықтарында жарияланған, мақалалар мен баяндамаларды табасыздар.  Авторлар өздерінің жұмыстарында құқық туралы жалпы түсінікті ашады, құқықтық қоғамның қалыптасып дамуы жайлы және оның маңызын қарастырады. Мұнда сіздер құқық пәні тақырыбында жазылған көптеген материалдарды таба аласыздар.