АННОТАЦИЯ
с Апынған деректердің негізінде остеосинтездің дұрыс жүргізілмегеніне байланысты, операциядан кейінгі асұынудың жоғары пайызы (31,1%) анықталды, бұл мұндай сынықтардың оперативті емінде эффективтілігі жоғары бекіткіштерді жасап шығару қажеттілігін көрсетеді.
Өзектілігі. Бутана сүйегінің сынығы тірек-қимыл жүйесінде жиі кездесетін жарақат болып табылады. Әдеби деректерге сүйенсек, барлык, сынык‚тардын, ішінде бутана сүйегінің диафизарлы сыныгы 3-5 % және қол сүйектерінің сынықтары ішінде 35-45 % қурайды. Бутана сүйегі сынган науқастардың арасында жүмысқа қабілетті жастардың саны 70 %-дан асады. Бүгананың диафизарлы белігі, ягни ортаңгы 1/3 белігі, жіңішке әрі әлсіз жері биомеханикалық зерттеу негізінде дәлелденген. Бүгана сүйегі қурылымының мүндай анатомиялық ерекшелігі бүгана сүйегінің диафизарлы белігінің жиі сынуына алып келеді және бул сынық барлық бүгана сүйегі сынуының 70-80 % қүрайды. Бүгана суйегі сыныгының жиілігіне және кең таралганына қарамастан, осы күнге дейін емдеу тәсілін таңдауда, мамандар арасында ортақ пікірлер жоқ.
Бүгана сүйегінің диафизарлы сыныгын бекіту консервативті және оперативті емдеу тәсілдерімен жүзеге асады. Консервативті емді балаларда және жас адамдардагы бүгана сүйегінің орнынан ыгыспаган сыныгында жиі қолданылады. Ken жагдайда клиникалық тәжірибеде бүгана сүйегінің орнынан ыгысқан сыныгы жиі кездеседі. Мұндай жагдайда әртүлі остеосинтездеу операциялық емдеу тәсілдері қолданылады. Мундай сүйек сынықтарын бекіту сүйекүстілік, сүйекішілік, сүйекарқылы бекіткіштермен жүзеге асады. Хирургтардың басым белігі бүғана сүйегінің диафизарлы сыныгында остеосинтездеу үшін сүйекішілік бекіткіштерді жиі пайдаланады. Бул сүйекішілік остеосинтездің жан-жағындағы тіндер, қан тамырлар мен нервтерді аз жарак‚аттаута мүмкіндік беріп, аз тілік жасап, ете жеңіл жүзеге асуымен түсіндіріледі. Алайда остеосинтезден кейінгі әртүрлі асқынулары 16-45% қүрайды, бул бүғана сынығының оперативті емінің жетілдіру қажеттігін керсетеді.
Зерттеу мақсаты. Бүғана сүйегінің диафизарлы сынынғының оперативті емінің нәтижелерін талдау және нәтижелерді жақсарту жолдарын анықтау.
Материалдар мен зерттеу әдістері. Алматы қаласында ОҚКА травматология және ортопедия клиникасында 2013-2014 ж дейін бутана сүйегінің диафизарлы сыныгымен 28 науқас біздің бақылауымызда болды. Олардың арасында ерлер 24 (85,7%), әйелдер 4 (14,3 %) болды. Жастары 16-дан 70 жаск‚а дейінгі аралықта, кебінесе басым белігі еңбекке жарамды жастагы науқастар болды. Түрмыстық жарақаттар 36 %, кешедегі 41,5 %, жол келік оқигасы нәтижесінде 21,5 %, спорттық3,5 % жагдайда кездесті. Оң бүгана сыныгы 15 науқаста, сол бүгана сыныгы 13 науқаста бақыланды. Бүғананың жабық жарақаты 27 науқаста, ашық жарақаты 1 науқаста кездесті. Бүғана сүйегі сынығында бізде Эдинбург классификациясы қолданылды, олар: 1 түріакромиальді соңының сынықтары, 2 түрі диафиздің сынықтары, ал 3 түрі бүғана сүйегінің стернальді соңының сынықтары. Сынықтардың орнынан ығысу түрлеріне байланысты 2 топқа бөлінеді: A ені бойынша ығысусыз, Б ені бойынша толық ығысумен. Өз кезегінде сынықтар түрі ойынша 2А1ығысусыз, 2А2-бүрыштық ығысумен, 2В1сына тәрізді жарықшақпен, 2В2-жарықшақты немесе фрагментарлы сынықтармен. Біздің бақылауымыздағы науқастарға остеосинтез көрсетілген классификация бойынша 2 түрдегі бүғана сынығына жасалды. Сүйектің жарықшақты жəне фрагментарлы ығысумен сынған сынықтары оперативті емге көрсеткіштер болып табылды. Остеосинтезге біз келесі бекіткіштерді қолданды*: 1науқаста бүрыштық түрақтылықпен пластиналар, 8-не спицалар, 16на Богдан шегесі. Жарықшақты сынықтарда қосымша бекіту ретінде сыммен немесе лавсан жібімен серкляжды тігістер салынды. Осы бекіткіштерді қолданылған операция жасау техникасы жалпыға белгілі әдістерден айырмашылығы жоқ. Операциядан кейінгі кезеңде сынықтың бекітілу түрақтылығына, жасына және жалпы жағдайына байланысты сыртқы ортездің, гипстік таңғыштың немесе жаңа материал скотчкасттың көмегімен иық белдеуі бекітілді.
Нәтижелер және оларды талқылау: Клиникалық деректерді талдау бойынша, бүғананың диафизарлы сынығы жас адамдарда және еңбекке •абìлеттì жаста жиі кездесетінін дәлелдейді. Бүл сыны·тарда көбінесе жүмсақ тіндер мен суйек жарықшақтарымен болған сүйек сынықтарының интерпозициясы байқалады, бүл жағдай жабық репозиция кезінде орнынан ығысқан сынықты жоюда кедергі келтіреді. Бүл жағдай көбінесе операциялық емге көрсеткіш болып табылады. Біздің науқастарда остеосинтезге тікелей көрсеткіштер: бүғана сүйегінің диафизарлы оқшауланған, жарықшақты немесе фрагментарлы орнынан ығысқан сынықтар болып табылды.
Кейбір жағдайда тері жабындысының перфорация қаупі немесе сүйек сынығының өткір үшымен қан-тамырды зақымдау қаупі операцияға көрсеткіш болды. Жүмсақ және сүйек тіндерінің интерпозициясы әсерінен сүйек сынықтарының жабық репозициясы дүрыс нәтиже бермеді. Бүғана құрылымының анатомиялық және биомеханикалық ерешеліктері жарақат кезінде сүйектің орнынан ығысып сынуына алып келеді. Мүндай сынықтарда консервативті емдеу әдісімен сүйектің бітісуіне дейін сүйек сынықтарын сыртқы фиксациямен дүрыс қалыпқа келтіру және үстау іске аспайды. Осы жағдайға байланысты біздің науқастарға көбінесе ашық репозиция жəне сүйекішілік бекіткіштерді қолдана отырып остеосинтез жасалды. Қосымша, жарықшақты сынықтарға байланысты сүйек фрагменттерін бекіту лавсан жібімен серкляжды тігістермен немесе сымдармен жүзеге асты. Операциядан кейінгі кезеңде 1,5-2,0 ай сыртқы фиксациялар қолданылды.
Кейіннен науқастар амбулаторлы жағдайда дәрігер қарауында болды. Рентгенологиялық бақылауда бүғана сынығы бітіскеннен кейін сыртқы фиксация алынып, соңынан қалпына келтіру емі тағайындалады. Бүғана сүйегінің диафизарлы оперативті емін талдау нәтижесінде, бақылауда болған 28 науқастың ішінде 9 науқаста операциядан кейінгі кезеңдегі асқынулар болды, олар 32,1 % қүрады. Солардың ішінде 7 науқаста тері жабындысының перфорациясымен және бір соңының сыртқа шығуымен болған сүйек ішілік бекіткіштің миграциясы, біреуінде спицаның бүгілген жағынан болған ішкі перфорация қаупі және біреуінде жалған буын пайда болған. Сүйекішілік бекіткіштің миграциясында сүйықты* бөлінетін жаралар жəне операциядан кейінгі жарадан болған келлоидты тыртықтар түзілген. Бүл науқастардағы бекіткіштерді алып тастап, кейіннен сүйектердің бітісуі болғанша торакобрахиалды таңғышпен иық белдеуінің иммобилизациясы жасалды. Бүғананың жалған буыны пайда болған науқас қайта операция жасаудан бас тартты.
Бір науқаста сүйек үстілік пластинамен остеосинтезден кейін сыны·тыц бітісуінің баяулауы және остесинтезден 6 айдан кейін аздаған жарақаттан бекіткіштің дефоромациясы байқалды, бүл қайтадан операция жасауға себеп болды. Тағы бір науқаста 6 винтпен бекітілген бүрыштық түрақтылықпен пластинаны алып тастағанда, операциядан 1,5жылдан кейін 2 винттің басындағы пластина ”суық дәнекер” түрінде жабысып қалған, бүл оларды алып тастауға үлкен қиындық туғызды жəне операция уақыты 2сағатқа созылды.
Клиникалық бақылаудагы талдау нəтижелері, бүгананың диафизарлы сынығының жиí кездесетíнíн, сүйек сынықтарының орнынан ығысумен бірге жүретінін, бүл жиі оперативті емдеу тәсіліне керсеткіш болатыны дәлелдейді. Клиникалық практикада спицаларды қолдану арқылы сүйек ішілік бекіткіштер және эластикалық стерженьдер жиі қолданылады, олар остеосинтезден кейін сүйек сынықтарының бекуіне сенімділік бермейді. Бүл жағдайларда сүйек сынықтарының түрақсыздыгы, бекіткіштердің миграциясы және сынык‚тардын, бітісуінің баяулауы, жалған буынның пайда болуы жиі байқалады. Қазіргі заманауи суйекүстілік бекіткіштерді қолданганда, оларды алып тастауында жарақаттау деңгейінің жоғарылығымен ерекшеленді. "Суық дәнекер" болтан жағдайда пластиналарды алып тастау үлкен қиындықтар тудырады және қосымша жарақаттарға алып келеді.
Тұжырымдама. Клиникалык, деректерге сүйене отырып, әдебиет кездерінде керсетілгендей, бүғана сүйегінің диафизарлы сынығының остеосинтезден кейін, жалпыға мәлім бекіткіштерді к‚олдантанда аск‚ынулар санының жоғары болуын керсетеді. Оперативті емнің нәтижелері керсетілген сынык, түрлерінде к‚олданылған жалпыға мәлім бекіткіштер, оларға к‚ойылған талаптарды к‚анататтандырмайды. Жоғарыда айтылған бекіткіштерді к‚олдантанда, бүгананың диафизарлы сыныгының остеосинтезінен кейін бак‚ыланган наук‚астарда аск‚ынулардың жогары пайызда болуы, жаңа гылыми іздеуді және к‚азíргİ заманауи тиімділігі жогары бекіткіштерді ойлап табуды қажет етеді. Бүл к‚азíргİ кездегі травматология мен ортопедияда маңызды тапсырма болып табылады. Мүндай тапсырмалардың шешімі бүгананың диафизарлы сыныгының оперативті емінің нәтижелерін жак‚сартуга алып келеді.