ТҮЙІН
Бұл мақалада қысқаша өткізілетін семинар-тренингтер біріншілік медико-әлеуметтік көмек көрсететін дәрігерлердің қызметтерін жақсартуына қалайша өз үлесі қосатыны жайлы сипатталған.
Элем бойынша денсаулық сақгау жүйесінің бірыңғай буыны-жан үялы дәрігер бо- лып есептеледі. Дегенмен совет үкіметі кезін- де жан үялы дәрігерлерді дайындау жағы ка- растырылмаған, керісінше оларға кеп сындар айтылған. Әлем тәжірибесіндегіжан үялы дəрǐгерлер даму тарихы бойынша, ауруханаға дейінгі арнайы кемек корсету таптырмас орын алатындыгын керсетті. Жан үялық дәрігер деген сез ез науқдсыныңденсаулығын ана кұрсағында жаткąн уакыттап бастап картайға- нға дейін бақылайды. Негізінде ол терапия, хирургия, педиатрия мәселелерімен бірлесе біріншілік кемек корсете алуы тиіс. Сондықган кąзíргí таңда Кдзакртан денсаулық сақгау мини- стрлегінің негізгі макраты-талапка сай амбула- торлық кемек корсету жаксарту. Кдзакртан ден- саулық сақгау министрлігі жан үялық дәрігер- лерді, жалпы тәжірибелік дәрігер деп атай оты- рып біріншілік медико санитарлық көмекті жаксарту үшін 2011-2015 жыл аралығында "Ca- ламатты Кдзақстан" атты бағдарламаны Үкіметпен коса іске асыруда[1-3].
"Біріншілік медико санитарлық көмек орта- лығы (БМСК) -ол халықгың алғашқы денсау- лық сақтау мекемесімен кąрым кąтынасы" деп,1978 жылы Алма-Атада өткізілген бүкіл әлемдік конференцияда кąбылданган. Олар тек емдеп не алдын-алу шараларын жүргізіп кąна қоймай, тіркелген наукąстарга медициналық көмекті үйымдастырады. Сонымен кąтар ме- дициналықкөмектің тиімді болуын ыңғайлылан- дырады, зерттеу жəне емдеу шараларының сапалы орындалуына, ауруханаға дейін жеткі- збеу, сабак‚тан жəне жүмыстан кąлмай ем кąбылдауларына жол беруге тырысады. БМСК сапасын келесі факторлар бағалайды (сурет).
Жалпы тәжірибелі дәрігер макраттарының бірі амбулаторлық емге кąралатын адамдар санын көбейту, тар шеңбердегі мамандарға кąралатын адамдарсанын азайту, көбінде ха- лықгардың денсаулығын сақгау үшін олардың алдын алу шараларына көп көңіл белу керек екендігін адамдарға түсіндіріп, саламатты өмір салтымен жүруін үгіттеу болып табылады. Жан үялы дәрігер мамандарын "1998 жылдан бастап даярлағанмен, ескіден келе жаткąн маман- дар арасында түсінбеушіліктер де кездесіп отыр, сонымен кąтар әр маман өз мамандық- тары бойынша ғана шектеліп кąна отыр, осы- ның барлығы біздің дәрігерлерге кыскąша семинар тренингтерді тәжірибелік жағынан көрсе- туімізге мүмкіндіктер ашып отыр[4,5].
Жүмысымыздың макраты: жалпы тәжірибелік дәрігерлердің біліктілігін арттыру мак¢а- тында крлданылатын кд›ɪскą оку курстарыньщ сапасын арттыру.
Осы крйылған макратымызды шешу үшін келесі шарттар крйылды:
• терапия жəне педиатрия мамандарын жал- пы дəрíгер мамандарын заманға сай жəне тәжірибелік жағынан дайындау. Сол үшін олар- ды инновацияланған тәжірибелік дағдылар ор- талығында сабақгарды еткізу кезделіп отыр. Жəне де орта буындағы мамандар фельдшер мамандарын кәсіби жалпы дәрігелік тәжірибе бойынша даярлау жоспарланып отыр. Соны- мен кдтар, орта буынды медбикелерді жалпы дәрігерлерге кемекші ретінде ғана емес емір ағымына сай дайындау кезделіп отыр.
Тыңдаушылардың осы күндері еткен уақы- тын кетірмеу жолын шешу макратында сабақ- тарды кебінде дистанционды түрде еткізуге тырысу, әр облыс орталықгарында тәжірибелік дағдылар орталықгары бар, солармен келіссез жүргізіщсол келісілген орталықгарда тәжіри- белік сабақгарды еткізу.
Шарттарды шешу үшін келесі тәсілдерді к‚олдандамыз∶тыцдаушылар оқытушылар- менбірігіп, тәжірибелік сабақгарды инновация- ланған тәжірибелік орталықтарында еткізу. Тыңдаушылар екі-үштен белініп, ез бетімен ситуациялық сүрақгарды талкцілауға кіріседі, олар наукдстан жинаған анамнезінен бастап, тексеру жүргізіп, лабораториялық және кұрал- аспаптық зерттеу нәтижелерін кррытындылай келе, ез шешімдерін шығарады. Содан кейін олардың жасаған талдауын барлық тыңдаушы- лар оқытушылармен крсылып тыңдап, содан кейін әр тыңдаушы кдй жерде дүрыс шешім- дерімен кдтеліктерін ездерінен тауып, олардың оң, не теріс жағын кррастырады. Содан кейін Кąзакртан Республакасының стандарттарына сай зерттеу және емдеу шараларын нүсқау ретінде ала отырып шешім кдбылдаймыз.
Орта буындағы мамандарды да кебінде тәжірибелік жағынан дайындай үшін фелыпер және медбикелердің сабақтарын емханада еткізген жен. Кąла бойынша екі емхана пилот- ты проект бойынша жүмыс жасауда, сол ем- ханаларға орта буындарғы медицина қызмет- керлерін апарып тәжірибелік сабақгар еткізілді. Жалпы дәрігер мамандарының үш медбике- лері болады олардың ең үлкені жоғарғы мед- бикелік мамандық алғандар не фелыперлер. Екінші медбике тек диспансерлік наукрстармен жүмыс жасайды. Үшінші медбике жалпы тәжірбиелік дәрігерге кемектеседі. Аға медбике барлық зертханалық зерттеулерді ездікте- рінен талдау жасап жалпы тәжірбиелік дәрігерте жíбередí. Содан жалпы тəжíрбиелíк дəрíгер зертхана жəне құрал саймандық зерттеу нəти- желерíн салыстыра отырып диагнозын анық- тап, ҚР крбылданган стандарттары сай зерттеу жəне ем жоспарын күрастырады. Дəлел- денген жағдайда емін талдайды. Сондыкқдн диагнозды дурыс крюга тырыскдндары жен.
Дистаницондық сабақгарды такцɪрыптар бой- ынша кебейткен жен. Олардың барлығын өз жұмыс орындарында жасалынатын дағдыла- ры бойынша жұмасына екі рет сурақгар кря отырып тексеруге болады. Оқырмандарда олардың дәлелділігін арттыру үшін жұмыста- рын электронды табакщаға түсіріп мұғалімге көрсете отырып жауап береді.
Кррыта айткрнда, БМСК тиімділігін арттыру үшін дәрігерлердің білімін арттыру елу пай- ызын кұрайды, сондықган біздің қыскдша са- бақ тәсілдері кдзіргі таңнын талабына сай деп айтуға болады және де ойға крнымды болып табылады.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Нугманова Д. Развитие системы первичной медико-санитарной помощи в Казахстане. - 1996-2007 гг.
- Боерма И. Г., Флеминг Д. М. Роль общей практики в первичной медико-санитарной помощи. - Копенгаген: ВОЗ, ЕРБ, 2001. - 182 с.
- Кашин LH., Зюсь О., . XeH, Нурбаев А. Система мониторинга для сектора первичной медико-санитарной помощи города Караганды. - Алматы, 2001, Проект AMP США "ЗдравПлюс".
- Аканов А. А. и др. Вопросы реформирования и развития ПМСМ // Матер, науч.-практ. конф. - Астана-Алматы, 2005. - С. 6-9.
- Синявский В. M., Журавлев В. А. Организация системного управления, учета и контроля в амбулаторно-поликлинической службе // Главврач. - 2006. - № 6. - С. 41-50.