Гендерлік түсініктің туризм саласындағы мәні мен мазмұны

Оң тұрғыда кемсіту - ерлер мен әйел- дердің арасында іс жүзіндегі теңдік орна- тылуын жеделдетуге бағытталған уақытша арнайы шараларды енгізу мүмкіндігі. Жы- нысы бойынша дәстүрлі түрде кемсітетін топтардың өкілдеріне қызмет сатысы бой- ынша жоғарылату, биліктің сайланатын ор- гандарына ұсынылу, жұмысқа орналасу, бі- лім алу кезінде артықшылықтар беру [11].

Тікелей кемсіту - жыныстық тегін оны тікелей көрсете отырып іс-әрекеттерде пайдалану мақсатында кемсіту.

Астыртын кемсіту - жыныстық тегін тікелей көрсетпейтін, бірақ жынысы әр түрлі адамдар үшін бірдей нәтиже бермей- тін қасақана кемсіту.

Көрсеткіштер - алға қойған мақсат- тарға жетудегі ілгерілеушілікті (немесе оның жоқ екенін); перделенетін процестің жай-күйін көрсететін көрсеткіштер; сан, сапа және уақыттық қатынаста жоспарлан- ғанмен салыстырғанда іс жүзінде ненің өз- гергенін өлшейтін құрал.

Тең мүмкіндіктер - құқықтар теңді- гіне іс жүзінде қол жеткізу үшін қажетті құралдар мен жағдайлардың жүйесі.

Тең құқықтар - мемлекет кепілдік бе- ретін, Қазақстан Республикасының Консти- туциясы мен басқа да заңнамалық актіле- рінде бекітілген, азаматтық, саяси, эконо- микалық, әлеуметтік, мәдени және басқа да құқықтарды жүзеге асырудың әйелдер мен ерлер үшін тең құқығы.

Қазақстан Республикасының 2006- 2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясында мемлекеттік басқару ор- гандар арасындағы әйелдер өкілеттілігін 30 пайызға дейін көтеру міндеті қойылған. Соңғы жылдары ол көрсеткіш 10 пайыз кө- лемінде ғана болған.

Стратегия - мемлекеттің гендерлік саясатын іске асыруға бағытталған негізгі құжат, оны іске асырудың және мемлекет пен азаматтық қоғам тарапынан оның мо- ниторингін жүзеге асырудың құралы, де- мократияның қалыптасуының маңызды факторы болып табылады.

Гендерлік теңдік стратегиясы 2006 - 2016 жылдар аралығындағы кезеңде ер- кектер мен әйелдердің құқықтары мен мүм- кіндіктерінің теңдігіне қол жеткізу жөнін- дегі міндеттердің шешілуін көздейді, 9 бө- лімнен тұрады.

Қазақстан Республикасында Гендер- лік теңдік стратегиясын іске асыру әйелдер мен ерлердің өздерінің өмір сүру құқық- тарын жынысқа байланысты кемсітусіз іске асыруы үшін жағдай жасауға ықпал ететін болады.

Гендерлік теңдік стратегиясы:

1. Ерлер мен әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерінің нақты теңдігін қамта- масыз ету – уақыт талабы. Мақсаты, Қазақ- стан Республикасының Конституциясы мен Қазақстан қосылған халықаралық актілерде жарияланған, ерлер мен әйелдердің тең құ- қықтары мен тең мүмкіндіктерін іске асыру үшін жағдай жасау, сондай-ақ олардың қо- ғам өмірінің барлық салаларына тең жағ- дайда қатысуы;
2. Қоғамдық – саяси өмірде гендерлік теңдікке қол жеткізу. Мақсаты атқарушы және өкілдік билік органдарында, шешім- дер қабылдау деңгейіндегі басқару процес- стерінде ерлер мен әйелдердің тең (па- ритетті) өкілдік етуіне қол жеткізу;
3. Экономикада гендерлік теңдікке қол жеткізу. Мақсаты экономика саласында гендерлік теңдікке қол жеткізу, әйелдер арасындағы кәсіпкерлікті одан әрі дамыту, әйелдердің еңбек нарығындағы бәсекеге қа- білеттілігін арттыру;
4. Гендерлік білім беру. Құқықтық және гендерлік оқу – ағарту. Мақсаты білім беру жүйесіне гендерлік білім-білікті ен- гізу. Қоғамды ерлер мен әйелдер арасын- дағы құқықтық және гендерлік теңдіктің, әділетті әлеуметтік қарым-қатынастың қа- жеттігін түсінетіндей етіп оқыту бойынша ағарту;
5. Ерлер мен әйелдердің ұрпақты бо- лу денсаулығын бекемдеу. Мақсаты халық- тың қалыпты өсіп-өнуін қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын арттыру үшін ер- лердің, әйелдер мен жасөспірімдердің ұр- пақ әкелетін денсаулығын сақтау және ны- ғайту;
6. Қоғамдағы жынысқа байланысты зорлық – зомбылықтың алдын алу. Мақ- саты адамдардың зорлық-зомбылықсыз ла- йықты өмір сүруі үшін жағдайлар жасау. Адамдар арасындағы қарым-қатынас ны- саны ретіндегі зорлық-зомбылыққа жол бермеу. Зорлық-зомбылықтың барлық көрі- ністерін барлық әлеуметтік салаларда, со- ның ішінде отбасында түбірінен жою;
7. Отбасындағы гендерлік теңдікке қол жеткізу. Отбасын нығайту және отба- сындағы тәрбиенің рөлін күшейту. Мақ- саты отбасы және отбасы - неке қарым-қа- тынастары институтын нығайту, отбасы- ның беделін көтеру, неке мен отбасы құн- дылықтарын насихаттау, ұрпақтардың әле- уметтік және мәдени сабақтастығын қам- тамасыз ететін және азаматтық қоғамның тұрақтылығы мен орнықты дамуының факторы болып табылатын отбасы қарым- қатынастарында гендерлік теңдікке қол жеткізу;
8. Гендерлік теңдік қағидаларына бағдар алған отбасының жаңа үлгілерін қа- лыптастыру. Ерлерді үй жұмысы саласына және балаларды тәрбиелеу процесіне тарту;
9. Гендерлік сезімтал қоғамдық са- наны жетілдіру. Мақсаты қоғамдық санада қоғамдық өмірдің барлық салаларындағы ерлер мен әйелдердің әлеуметтік теңдігінің қажеттігін қалыптастыру;
10. Қоғамдық сананы түбірімен өз- герту, бір жыныстың екінші жыныстан ар- тықшылығы мен басымдығы туралы пікір- мен байланысты гендерлік таптаурындарды түбірімен жою. Ерлер мен әйелдердің өмір тәжірибелерінің ерекшеліктерін ескере отырып, құқықтар мен мүмкіндіктердің гендерлік теңдігі қағидатына негізделген гендерлік өзіндік сана мен мінез-құлық түрлерінің жаңа үлгілерін қалыптастыру.

Стратегияны іске асырудан күтілетін нәтижелер.

1. Мемлекеттің жалпы саясаты мың- жылдықтың даму, соның ішінде елдегі ген- дерлік теңдікке қол жеткізу мақсаттарын орындауға бағдарланатын болады.
2. Қоғамдық сананың гендерлік па- радигмасының ауысуы – бір жыныстың ба- сым болуынан – екі жыныстың серіктестігі мен ынтымақтастығына ауысу жағына бір- те-бірте өзгеруі орын алады. Мемлекеттік қызметшілер, депутаттар мен барлық дең- гейдегі басшылар, шешімдер қабылдау дең- гейінде тұрғандардың барлығы «гендерлік жағынан сезімтал» болады.
3. Әйелдер өздерінің жеке басының әлеуеті мен адами әлеуетін іске асыра оты- рып, әлеуметтік дамудың барлық процес- стеріне тең дәрежеде қатысатын болады. Олар тең дәрежеде қоғамдық салаларға, ал еркектер – отбасы, үй еңбегі және бала тәр- биесі сияқты қарапайым салаларға кіретін болады.

Қазақстан Республикасы тәуелсіздік жылдары гендерлік саясатты дамытуға үл- кен жұмыстар атқарды. 1998 жылы Қазақ- стан Республикасының Президентің жа- нындағы Отбасы және әйелдер iстерi жө- нiндегi ұлттық комиссия құрылды. Осы ко- миссияның ұйытқы болуымен 2011 жыл- дың 5 наурызында Қазақстан әйелдерінің тұңғыш съезі болып өтті. Съезде сөз сөйле- ген Қазақстан Республикасының Президен- ті Н.Ә. Назарбаев ер мен елге қиын болған кезеңде әйел-аналар отбасы мен қоғам жү- гін қайыспай қатар көтере білгендігін атап өтті. Сондай - ақ Елбасы әйелдердің өмір- лік маңызды салаларда жұмыс істейтіндік- теріне назар аударды. Статистикаға жүгін- сек, бүгінгі таңда барлық педагогтардың 73 пайызы, дәрігерлер мен медицина қызмет- керлерінің 87 пайызы әйелдер болып табы- лады. Барлық бюджеттік сала қызметкер- лерінің 60 пайызы әйелдердің үлесінде. Мемлекеттік басқарудың барлық жүйесі көп жағдайда олардың кәсі билігінің арқа- сында жұмыс істеп тұр. Тәуелсіздік жыл- дарында ондаған әйелдер министрлер және мемлекеттік органдардың басшылары бо- лып тағайындалды. Жүздеген әйелдер Пар- ламент пен мәслихат депутаттары болып сайланды.Ал туризм саласында да 80 пай- ызы әйел адамдар болса, 20 пайызы ер адамдар. Сол елімізде үшін туристік фир- малардың персоналдары гендерлік сезім- талдықпен жоспарлау қажеттілігі туындап отыр [12].

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Шапкин И.Н. Менеджмент: оқулық – М.: Юрайт, 2011.
2. Солдатова И.Ю. Менеджмент негіздері: оқу құралы - М., 2015.
3. Разу М.Л. Менеджмент: оқулық - М., 2013.
4. Сұрағанов С., Сабатаева Б. Туризм ме- неджменті: оқулық – Алматы, 2012
5. Балабанов И.Т. Туризм экономикасы оқулық – М., 1999.
6. Дурович А.П. Туризмдегі маркетингтік зерттеу: оқу құралы – СПб., 2008.
7. Дурович А.П., Копанев А.С. Туризмдегі маркетинг: Жоо арналған оқу құралы . – Мн., 1998.
8. Ердавлетов С.Р. Қазақстан туризмінің жағрапиясы: оқу құралы - Алматы, 2000.
9. Ильина Е.Н. Туроперейтинг: стратегия және қаржы: Жоо арналған оқу құралы – М.: Қаржы және статистика, 2002.
10. Кабушкин Н.И. Туризмдегі менедж- мент: Жоо арналған оқу құралы. – Мн.: ООО «Новое знание», 2001.
11. Карпова Г.А. Қазіргі туризм экономи- касы. – М., 1998.
12. Квартальнов В.А. Туризм: оқулық - М.: Қаржы және статистика, 2012.