Аңдатпа
Мақалада бастауыш сынып оқушыларына математика сабағында деңтейлік тапсырмаларды қолдану ерекшеліктері қарастырылады.
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда білім берудің әлеуметтік құрылымы маңызды элементтердің біріне айналып отыр. Дүние жүзінде білімнің рөлі артып, әр елдің өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем халықтарының білім берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды іс-шара болып табылады. Осы орайда білім беруді дамыту тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудағы маңызды құжат екендігі сөзсіз.
Білім беру жүйесінің басты - міндеті ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білім беруді ақпараттандыру.
Міне осындай маңызды мәселелерді шешуде жас ұрпақты сапалы да, саналы ой еңбегіне тәрбиелеуде математиканың алатын орны ерекше. Қазіргі заман - математика ғылымының өте кең, жан-жақты тараған кезеңі. Ал талапқа сай математикалық мәдениеттіліктің деңгейін көтеру болып табылады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Жаңа талаптарға сай көптеген оқыту технологиялары бар. Солардың бірі - профессор Ж.Қараевтың деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы. Бұл технология оқушының ой-өрісінің дамуына, пәнге деген қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді. Осы аталған технологияны бастауыш математика сабағында қолдану өте тиімді.
Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты:
- Әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне қарай оқыту;
- Деңгейі төмен оқушылармен жеке жұмыс жасау, қолдау көрсету;
- Дарынды оқушының тереңірек білім алуына жағдай жасау;
- Оқушының ынтасын, қабілетін арттыру.
Деңгейлік тапсырмалардың мақсаты: жеңілден қиынға, қарапайымнан күрделіге қарай сатылы түрде орындалатын жұмыстар; оқушы ізденіске, шығармашылыққа бөленеді; дарынды оқушылар мүмкіндігі анықталды; әр оқушы өзін-өзі бағалайды, өз білімін жоғары деңгейге жеткізе алады, материалды толық меңгереді; жаңа тақырыпты жаңа әдіспен түсіндіріледі; тест арқылы тақырып меңгеріледі; өзіндік жұмыстар жүргізіледі; бақылау жұмысы алынады; бақылау парағы жасалады.
Деңгейлік тапсырмаларды орындағанда мұғалім - бақылаушы, кеңесші. Деңгейлік тапсырмаларды қолдануда оқушылардың ақыл-ой еңбегін жетілдіру талабы қойылады. Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар оны орындау әдістемелік кешенімен ұсынылады. Бұл технологияда жұмыс міндеті үш деңгейлік және қосымша шығармашылық деңгей талаптарынан тұрады: 1-деңгей: міндетті, оқушылық; 2- деңгей: алгоритмдік; 3-деңгей: эвристикалық материалды саналы түрде меңгеру; 4- денгей: шығармашылық - өз бетімен ауқымды оқу материалын меңгеру.
Кез-келген оқушы мұғалімнің басшылығымен орындаған шығармашылық жұмысының нәтижесінде өзінің ішкі мүмкіндіктерін дамытады.Баланың қабілеті мен талантын дамытуды неғұрлым ертерек бастаса,соғұрлым оның қабілеті толық ашылуы мүмкін. Erep бала бойындағы қабілетті мұғалім байқамаса,ол бала басқа оқушылармен бірдей болып қалады. Сондықтан, қабілеттің дамуына түрткі бола білу керек. Осындай жұмыстарды жүргізу әр мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Күнделікті сабақта беретін деңгейлік тапсырмаларды қызықты етіп құрап, оқушылардың қызығушылықпен орындауларын қадағалау қажет. Мысалы, математика сабағында оқулықпен ғана шектеліп қалмай, әр түрлі қызықты есептер берілу керек. Сабақты қызықты етіп өткізу үшін мұғалім өзі даярлану керек, яғни мынадай нәрселерді біліп - ескеруі қажет:
- математика сабағында оқушылардың ой еңбегі мен қабілетін арттыру және дамытудың тиімді әдістерін қалыптастыра білу керек;
- берілетін есептің шығарылу тәсілдерін біліп, оны ұғыну керек;
- қосымша әдебиеттер оқып,білімді күнделікті толықтыру керек;
- есеп шығарудың әр түрлі жолдарын, тәсілдерін игеру керек;
- оқушылардың қызығушылықтарын арттыру мақсатында ойын түрлерін пайдалану керек.
Міне, өз білімін осылайша толықтырып отыратын мұғалім оқушысын еш уақытта жалықтырмайды деп есептеймін. Әр сабаққа құрылған тапсырманың міндетті деңгейі өтілген жаңа сабақты бекітуге және өткен сабақтарды пысықтауға арнап құрылады, бұл деңгейді сынып оқушылары толық орындайды, яғни үлгірмеуші жоқ екенін осыдан анықтауға болады.
Деңгейлік тапсырмаларды бере отырып, күтілетін нәтижеге келсек:
- Оқушылардың психологиялық ерекшелігін, ақыл-ойының дамуы және өзін- өзі жетілдіру.
- Дарынды балалар болса оқушының - зерттеу жұмыстарын дамыту.
- Мұғалімнің жан-жақты дамуына мүмкіндік туғызады.
Тек мұғалім үшін туғызар қиыншылықтары бар. Сабақ барысында деңгейлік тапсырмаларды тексеріп, дұрыс болған жағдайда ғана келесі деңгейге көшу керек, осы кезде мұғалімге бүкіл сыныпты тексеріп шығу өте ауыр. Бұған бірте-бірте төселіп, ыңғайлы болу үшін 1 қатарға 3 деңгейді бірдей уақытта орындайтын оқушыларды отырғызуға, 2 қатарға 2 деңгейді бірдей уақытта орындайтын оқушыларды, 3 қатарға 1 деңгейді ғана орындайтын оқушыларды отырғызуға болады. Оқушылардың бұл тапсырмаларды қызыға, ынталана орындағандарын еске ала отырып, кез-келген қиыншылыққа төзуге, жеңуге болады деп есептеймін.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, оқушылардың қабілеттерін жоғарғы деңгейде қанағаттандыратындай білім беру, жаңа технологияларды пайдалану негізінде одан әрі дамытылуда. Оқыту жүйесіндегі жаңаша мазмұн жас ұрпақтың әлемдік сапа деңгейіндегі білім, білік негіздерін меңгеруінің басты нысаны. Тұлғаға бағытталған білім оның жан-жақты дамуына ықпал етеді. Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс жасау арқылы оқушының өзіндік жеке жолы, темпі, даму динамикасы, ынтасы, ойлауы, есте сақтауы, оқу сапасы арта түседі. Әр оқушының ой өрісі кеңейе түседі. Оқушыларды бағалау да ерекше, ол рейтингтік (көпұпайлы) жүйе бойынша жүзеге асады. Математика пәнінен оқушының білім сапасын жетілдірудегі қажеттілігі туады. Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушыны үнемі тапсырма орындайды, үш кезең арқылы өздігінен үзіліссіз білім алуға ынталандырады.
Әдебиеттер тізімі
- Қараев Ж.А, Кобдикова Ж.У. Актуальные проблемы модернизации педагогической системы на основе технологического подхода. Алматы. 2005 г.
- Кобдикова Ж.У., Деңгейлеп саралап оқыту, 2000 ж., 15 б.
- Ахметов C., Білім берудің тиімді жолдары, 1989 ж., 254 б.
- Жақыпбекова Г.Т. Математика сабағында математикалық сауаттылықты қалыптастыру. Автореферат: Алматы. 2001.