Тақырыптың өзектілігі: Парафармацевтикалық табиғи композициялар мен космецевтикалық агенттер ретінде қолдану бүгінгі күні өте танымал, өйткені синтетикалық дәрілік заттар негізінде жасалған қолданыстағы дерматологиялық қосылыстар көптеген жағымсыз жанама әсерлерге ие және үнемі қолданылатын косметикамен, соның ішінде сәндік косметикамен біріктірілмейді. Сондықтан табиғи қосылыстар мен олардың күрделі қосылыстары негізінде космецевтикалық модельдерді құру әрқашан өзекті мәселе болып табылады. Сонымен қатар, оның орындылығы мен маңыздылығы шикізат базасына және негізгі белсенді компоненттің тиісті оң фармакологиялық қасиеттеріне байланысты.
Мақсаты: Шілтер жапырақ шайқурай (Hypéricum perforátumL) майының сығындысы негізінде гель сапасының технологиялық көрсеткіштерін жасау және сапасын бағалау.
Гельдер сапасының көрсеткіштері және оларды талдау әдістері
Қәзіргі фармацевтикалық нарықта сыртқа қолдануға арналған жұмсақ дәрілік қалыпты ретінде гельдер үлкен сұранысқа ие болып отыр.Гель-гетерогенді моно -, би- немесе полифазиялық дисперсиялық пластикалық қасиеттері мен реологиялық сипаттамалары бар тұтқыр дисперсиялық ортаға ие күрделі құрылым жүйелері тән болуына байланысты жіктеледі.ҚР МФ сәйкес гельдер құрамына қарай гель жасағыштармен гельденген сұйықтықтар болып табылады. Гельдер липофильді және гидрофильді болып бөлінеді.
Липофильді гельдер (олеогельдер) - бұл негізінен коллоидты немесе алюминий немесе мырыш сабынымен кремниймен қапталған полиэтилен немесе майлы майлары бар сұйық парафиннен тұратын дәрілерік түр болып табылады. Гидрофильді гельдер (гидрогельдер)-бұл негізінен судан, глицериннен немесе пропиленгликолдан тұратын, крахмал, целлюлоза туындылары, карбомерлер және магний-алюминий силикаттары сияқты қолайлы гель түзгіштермен гельденетін дәрілер [1].Анықтау бойынша Еуропалық фармакопеяда, гель - бұл тұтқыр консистенциясы бар жұмсақ дәрілік қалып түрі, ол пішінді сақтау қабілетіне ие және серпімділік пен икемділікке ие болуымен ерекшеленеді. Консистенцияға байланысты тұтқыр пластикалық ДЗ түрлері Еуропалық (Ph 8.0) [2], Британдық сияқты әлемнің жетекші фармакопеялары (BP 2009), американдық (USP 40), Жапондық (JP 17th Edition), сондай-ақ GF Беларусь Республикасы мен Украинаның мемлекеттік қоры жеке монографияларын қамтиды[3].Мемлекеттік фармакопеяларда мемлекеттік стандарттар бойынша гельдердің сапасының негізгі көрсеткіштері ретінде олардың:сыртқы түрі мен иісінің сипаттамасы,белсенді компоненттердің түпнұсқалығы, сандық анықтамасы,препарат және қажет болған жағдайда құрамындағы қосымша заттар,қаптама ішіндегі заттың массасы,рН мәні,негіздің түріне және құрамына байланысты препарат,сулы экстракцияның немесе сулы ерітіндінің рН анықталады,гельдің біркелкілігі және бөлшектердің мөлшері, анықтау әдістері және бағалау критерийлері жеке нақты препаратқа арналған құрамы,микробиологиялық тазалық немесе стерильділік қолдану әдісіне байланысты алынады.
Теріні қорғау механизмдерінің қалыпты жұмыс істеуі үшін табиғи дәріхана препараттары ежелден бері қолданылып келеді. Дерматологияда патологияның әртүрлі түрлерін емдеу үшін дәрілік өсімдіктерді қолдану тәжірибесі жинақталған. Өсімдіктердің құрамына витаминдер, фитогормондар, фитонцидтер, алкалоидтар, хлорофиллдер, микроэлементтер, эфир майы және майлар сияқты биологиялық белсенді заттар кіретіндіктен, олар метаболизм процестеріне әсер етеді, терінің қорғаныш қасиеттерін арттырады.
Nielsen компаниясының зерттеулеріне сәйкес тұтынушылар дәрілік өсімдік шикізатын пайдаланатын препараттарды, оларды табиғи електен өткізгенді жөн көреді - "all natural".Гель өндірісінде шөптерді қолдану биологиялық заттардың белсенділігін сақтау үшін өндірістің технологиялық процестерін үнемдеуді білдіреді. Өндірістің осы шартын сақтау жоғары сапалы және тиімді өнімді алуға мүмкіндік береді, оны тест жүйелерінде растау қажет. Сапаны растау үшін дайын өнімнің органолептикалық сипаттамалары, тұтқырлығы, жарыққа және салқындауға төзімділігі сияқты параметрлерін бағалау қажет.
Осылайша, дәрілік өсімдік шикізаты бар гельдердің сапасын бақылау технологиялық жағынан да, химиялық жағынан да жүргізілуі керек және өндірістің бақылау нүктелерінде, оның ішінде қосалқы жұмыстар мен гель алу, оны гомогенизациялау және буып-түю мен таңбалаумен аяқталуы қажет.
Әдебиеттер
- .Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакологиясы, I том, Алматы: Издательский дом «Жибек жолы», 2008, б. 255.
- .European Pharmacopoeia. 8 th ed. - Strasbourg: Council of Europe, 2014. -V.2. – c.2569.
- .https://www.dissercat.com/content/razrabotka-sostava-i-tekhnologii-myagkikh-lekarstvennykh-form-proizvodnykh-nitrofurana, 13.11.2021, 20.31
- .Доброхотова К. В., Писарев А. А. Целебные растения вокруг нас.– Алма-Ата: Казахстан, 2000. – 143 с.
- .Курякина Н. В., Алексеева О. А., Третьякова Т. А. Лекарственные растения и продукты пчеловодства, применяемые в стоматологии. – Новгород: Медицинская книга, 2000. – 201 с.
- .Курамысова И.И., Аксенова В.Ф., Татимова Н.Г. Лекарственные растения.–Алма-Ата:Кайнар, 2000.–101 с.
- .Рынок парфюмерии и косметики Республики Казахстан. Отчет АМиИС «DAMU RESEARCH» для НПП РК «Атамекен», Алматы, 2016. - С. 12.