Түйін
Мақалада босанғаннан кейінгі кезеңде әйелдерде босанудан кейінгі қан кету қаупінің факторлары талданды. Талдау жүргізу үшін Шымкент қаласындағы №1 Облыстық перинаталдық орталыққа түскен жүкті әйелдердің босану тарихы ретроспективті талқыланды. Зерттеу міндеттерін орындау үшін екі топ алынды, оларда: негізгі топта босанғаннан кейінгі кезеңде қан кетумен асқынған 23 көп босанған әйел, салыстырмалы тобында – босанғаннан кейінгі кезеңде қан кету болмаған 23 алғаш және қайта босанушы әйелдердің босану тарихтары алынды. Зерттеу нәтижесінде мынандай негізгі факторлар: жүрек-қантамыр жүйесінің аурулары, зәр шығару жүйесінің аурулары, гипертониялық бұзылулар, босану паритеті, 40 жастан асқан жас, асқынған акушерлік анамнез босанудан кейінгі қан кетудің қауіпті факторы болып алынды. Аталған факторлар осы категориядағы әйелдерде босанғаннан кейінгі қан кетуді бағдаурлауға м.мкіндік береді.
Кілт сөздер: қауіп факторлары, босанғаннан кейінгі қан кету, ана өлімі.
Өзектілігі. Акушерлік қан кету қазіргі заманғы акушерліктің өзекті мәселелерінің бірі болып қала бермек. Акушерлік қан кетулердің жиілігі, әр түрлі авторлардың айтуы бойынша [1,2,3], туылғандардың жалпы санына қатысты 3% -дан 8% -ға дейінге дейін жетеді. Акушерлік қан кетулер ана өлімінің басты себептерінің бірі болып табылады, қан кету өзіндік себеп ретінде 20-25% құраса, ал қосымша себеп ретінде – 42%, ал фондық патология ретінде – 78% құрап отыр.
Акушерлік қан кету құрылымында босанғаннан кейінгі қан кету жетекші орынды алуда [4,5,6]. Көптеген жағдайларда босанғаннан кейінгі қан кетулерден болатын аналар өлім жітімін алдын алуға болады деп саналады [7]. Осыған байланысты қазіргі кезеңде жүктіліктің, босанудың және көп босанған әйелдерде босанғаннан кейінгі кезеңінің нәтижелерін терең зерттеу және болжау қажет, бұл жоғары қаупі бар әйелдерде босанғаннан кейінгі қан кетуді төмендетуге ықпалын тигізеді.
Зерттеудің мақсаты – көп босанғаннан әйелдерде босанғаннан кейінгі қан кетудің қауіп факторларын анықтау үшін осы әйелдерде клиникалық және анамнестикалық мәліметтерді егжей-тегжейлі зерттеу және алынған нәтижелерді талдау.
Материалдар мен әдістері. Осы мақсатқа жету үшін біз негізгі көрсеткіштерге (босану паритеті, экстра- гениталды патология, көп босанған әйелдердегі жүктілік пен босанудың асқынулары, жүктілік кезеңінде емха- наға бару кезеңділігін, ірі нәрестенің болуы) және акушерлік қан кетулерге корреляциялық талдау жүргіздік.
Зерттеу нәтижесі. Талдау жүргізу үшін екі топты белгілеп алдық. Олар: негізгі топта босанғаннан кейінгі кезеңде қан кетумен асқынған 23 көп босанған әйел, салыстырмалы тобында – босанғаннан кейінгі кезеңде қан кету болмаған 23 алғаш және қайта босанушы әйелдердің босану тарихтары алынды. Талдау көрсеткіштері бойынша, негізгі топтағы әйелдердің 94% -ы, ал сатырмалы тобындағы – 75% әйелдер ауылдық жерлерде тұрады.
Бақылау тобындағы көп ұлтты әйелдердің 84% -ында интергенетикалық аралық 2 жылға дейін болды, ал салыстырмалы топта 30% жағдайда қысқа интергенетикалық интервал анықталды.
Соматикалық анамнездерін зерттеуде ретроспективті талдау бірнеше бала туылған әйелдердің денсаулық индексі төмен екендігін көрсетті.
Сонымен, негізгі топтағы анемия жиілігі 86%, бақылау тобында 45% болды. Көп босанған әйелдерде анемия деңгейінің жоғарылығы әртүрлі микроэлементтердің, соның ішінде алдыңғы жүктіліктен кейін пайда болған темірдің жетіспеушілігімен түсіндіріледі. Негізгі топта көп ұлтты әйелдердің 32% -ы созылмалы бүйрек ауруларымен (салыстырмалыда – 15%), тамырлардың варикозды кеңеюі – 48% (салыстырмалыда – 8%) ауырған.
Көп босанған әйелдердегі жүктіліктің асқыну деңгейінің жоғарылауы мыналарды көрсетілді: 56% жағдайда преэклампсияның ауыр жағдайымен асқынған (салыстырмалы топта – 25%), 9% жағдайда –
азсулылық (салыстырмалы топта – 4%), 11% - көпсулылық (салыстырмалыда – 7%). Сонымен, көп босанған әйелдерде жүктілік ағымы жүктілікте асқынулар жиілігінің жоғарылауымен сипатталады. Негізгі топтағы әйелдерде 21,97% және салыстырмалы топтағы әйелдерде 12,7% жағдайда қағанақ қабығының мерзімінен ерте жарылуымен, сонымен қатар, негізгі топта – 19%, салыстырмалы топта – 3,47% преэклампсияның ауыр дәріжесіне байланысты босану индукциясы жасалынған.
Босану табиғи жолдар арқылы жүргізілген. Көп босанған әйелдерде 18% және алғаш және қайта босанушы әйелдерде 6,2% мерзімінен ерте босану болды. Көпбосанушы әйелдердің 85%, ал алғаш – қайта босанушы әйелдердің 93,8% өз уақытында босанды.
Барлық әйелдерде босанудың үшінші кезеңі белсенді жүргізілді (10 бірлік окситоцинді баланың иықтары туылып жатқан бұлшықетке енгізу).
Босану және босанғаннан кейінгі кезеңде қан кету көлемі 1000 мл-ге дейін негізгі топта 71,4%, салыстырмалы топта 66,7% құрады, 1000 мл-ден жоғары негізгі топта 28,6%, салыстырмалы топта 33,3 % кездесті.
Босанғаннан кейінгі қан кетулердің себептерінің талдауы көбінесе жатыр тонусының бұзылуында болды: соның ішінді көпбосанушы әйелдерде жатыр гипо – атониясы – 91,3%, жатыр бөліктерінің жатырда қалуы – 5,1%, босану жолдарының жарақаттары – 3,6% кездесті. Салыстырмалы топта атониялық қан кетулер – 75,2%, жатыр бөліктерінің жатырда қалуы – 15,3%, босану жолдарының жарақаттары – 9,5% анықталды. Қан ұю жүйесінің бұзылысы екі топтада кездескен жоқ.
Корреляциялық талдау кезінде босанғаннан кейінгі кезеңде акушерлік қан кетудің дамуының маңызды факторларының 13 іріктелді. Оларға: экстрагениталды аурулар, соның ішінде, жүрек-қан тамырлары жүйесі, зәр шығару жүйесі аурулары, созылмалы веноздық жеткіліксіздік, гипертониялық бұзылулар, босану паритеті, әйел жасының 40 жастан асуы, ауырған акушерлік анамнез.
Қорытынды.
Ауырған соматикалық және көбінесе әйелдердің акушерлік және гинекологиялық тарихы жүктіліктің қолайсыз өтуіне ықпал етті. Көптеген туылған әйелдерде босанғаннан кейінгі қан кетулерді болжау үшін ең маңызды болып табылатын сипатталған белгілер олардың алдын алу үшін уақтылы шаралар қабылдауға және сәйкесінше ана өлімін азайтуға мүмкіндік береді.
Әдебиеттер
- Кулбаева, С. Н. Особенности изменения уровня регуляторных аутоантител при акушерских кровотечениях в зависимости от паритета родов [Электронный ресурс] : монография / С. Н. Кулбаева. - Электрон. текстовые дан. ( 1,19Мб). - Шымкент : ЮКГФА, 2016. - 103 с. 1экз.
- Акушерские кровотечения [Электронный ресурс]: учебное пособие / С. Н. Кулбаева [и др.]. - Электрон. текстовые дан. (818Кб). - Шымкент : ЮКГФА, 2016. - 95 с.1экз.
- Gauri Bapayeva, Zoya An, Alberta Bacci., Основные причины материнской смертности в акушерской практике: первый опыт и итоги конфиденциального аудита в Республике Казахстан Entre Nous. – 2011. № 74. С.16-17.
- Радзинский В.Е., Жуковский Я.Г., Оленев а М.А., и др. Кровотечение в акушерстве. Перспективы современных технологий // Материалы VІІІ Всероссийского научного форума «Мать и дитя». 3- 6 октября. М., 2006. – С. 214 – 215.