Түйін
Депрессивті бұзылыстар бас миының тамырлы сырқаттарымен ауыратын адамдарда кездеседі, сонымен бірге жағдайды емдеуді асқындатады. Инсульттан кейінгі науқастарда депрессивті бұзылыстарды емдеу диагноз қоюдан басталады.Антидепрессанттарды тағайындау депрессия түріне байланысты болады.Cондықтан инсультпен ауырған науқастардың стандартты терапиясына антидепрессанттарды қосу ,өмір сүруді ұлғайту,мүгедектікті азайту,оңалту шығынын азайту,пациенттер пайызын жоғарылату,еңбекке қайта оралу мақсатында жүзеге асады.Бұл инсульттан кейінгі адамның өмір сүру сапасын және денсаулық жағдайын жақсарту маңызына ие.
Кілт сөздер: инсультан кейінгі депрессия, антидепрессанттар, ишемиялық инсульт, геморрагиялық инсульт.
Зерттеу мақсаты: пульттен кейінгі науқастарда депрессивті бұзылуларды терапиялық түзетудің сараланған тәсілдерін әзірлеу.
Материалдар және әдістер. Негізгі топқа 73 науқас кірді. Науқастардың негізгі бөлігі 45-75 жаста болған – 57 (78%) науқас. Науқастардың бақылау тобында жасы мен жынысы бойынша бөлінуі негізгі топтан айырмашылығы жоқ.
Депрессиялық бұзылулардың айқындығын біз депрессиясы бар науқастарда депрессия шкаласының көмегімен бағаладық, Гамильтон шкаласы депрессиясы бар науқастарда пайдаланылды және белокты депрессия сауалнамасы инсульттан кейінгі алғашқы тәулікте, инсульттан кейінгі 2 апта, 1 ай, 6 ай және 1 жыл өткеннен кейін апатиялық депрессиясы бар науқастарда пайдаланылды.
Антидепрессанттардың медикаментозды реабилитациясы сараланған терапия үшін инсулттан кейінгі депрессия түрлері ескеріліп жеке таңдау бойынша жүргізілді. Препаратты таңдау пациенттің қауіпсіздігі, жеке төзімділігі және қандай да бір дәрілік препаратты қолдану үшін, қарсы көрсетілімдер негізінде жүзеге асырылды
Нәтижелер және талқылау. Мұқият нәтижелі диагностикалау үшін инсулттан кейінгі депрессия келесі түрлері анықталды: 32 (44%) үреймен қосарланған депрессия, 24 (33%)
жабырқаумен жүретін депрессия және 17 (23%) апатия белгілері бар депрессия.
Үреймен қосарланған депрессия белгілері - 95% жағдайда , түсініксіз мазасыздық-83% науқастарда, болашаққа сенімсіздік- 67% науқастарда кездесті.
Ең жиі кездесетін жабырқау депрессиясының белгісі-жабырқау афектісі 98%, суицидтік ойлар 89%, өз өзін кінәлау идеялары 80%, жабырқаулық 75%.
Апатиялық депрессия кезінде жиі кездесетін симптомдардың бірі-ынталандыру деңгейінің жоқтығы (мотивация) 97%, қоршаған ортаға деген қызығушылықтың жоқтығы 85%, немқұрайлылық 79, анергия және еріктік импулстарының жеткіліксіздігімен бірге өзін өзі жеңе алмау65% науқастарда кездесті. Базистік ем ретінде үрейлі депрессиясы бар негізгі топтың емделушілері келесі ноотроптарды қабылдады; антиоксиданттық және қан тамыр жүйесіне әсер ететін препараттар мен Миртел бір рет түнде 15-30 мг қабылдады . Емдеу курсы 4-7 айды құрады. Базисті терапия препараттарымен қоса Сертралин 25-50 мг күніне 1 рет кешке 4-7 ай бойы қабылдады. 12 науқас Флуоксетинді 20 мг дозада қабылдаған кезде 4-7 ай ішінде күніне 1 - 2 рет апатия симптомдарының азайғанын атап өтті. Бақылау тобының емделушілері күніне базистік ем және Амитриптилинді 50 мг күніне 1 - 2 рет қабылдаған.
Миртелді қолдану емдеудің 2–аптасының соңына қарай депрессиялық бұзылулардың айқындылығын 26,1% - ға (p<0,005) азайтуға ықпал етті. Сонымен қатар бақылау тобында зерттелетін
көрсеткіштердің нақты өзгерістерінің осы уақыт аралығында байқалған жоқ. 1 айдан кейін қайта зерттеу негізгі топта депрессия симптомдарының (16,2±1,7) азаюы байқалды, 32 пациенттің 24-і бірінші айдың соңына дейін алаңдаушылық, мазасыздық төмендегенін көрсетті. Бақылау тобында үрейлі депрессия (22±1,6) симптомдарының азаюы байқалған жоқ. Алты айдан кейін және бір жылдан кейін қайта зерттеу 30 науқаста дабылдың болмауы, айқын мазасыздық байқалмады, сондай-ақ симпатикотония симптомдары жоғалды, Миртелді қабылдау фонында дабыл шкаласы бойынша 6,2 ±1,4-ге дейін баллдардың төмендеуі және P<0,001 депрессия, ал бақылау тобында амитриптилинді қабылдау фонында дабыл депрессия симптомдарының едәуір азаюы байқалмады, дабыл сақталды, айқын мазасыздық жоқ.
Сертралин қабылдағаннан кейін 2-ші аптада депрессиясы бар емделушілерде да оң нәтижелер байқалды. Терапияның 1 айында Гамильтон шкаласы бойынша жиынтық балдың орташа мәні 3,4 құрады, бұл бастапқы деңгеймен салыстырғанда 65% депрессивті симптоматиканың редукциясына сәйкес келеді. 1 айдан кейін қайта зерттеу негізгі топта депрессия симптомдарының азайғанын көрсетті, Гамильтон шкаласы бойынша тестілеу кезінде терапияның 1-ші айының соңына қарай Сертралин қабылдаған кезде 24 пациенттің 18-і жабырқау аффектіне, суицидтік ойға, басылушылыққа, үйреншікті мүдделерді жоғалтуға, көңіл-күйдің тәуліктік ауытқуына шағымдар азайғанын көрсетті. Кеуде артындағы қуысуға шағымдары бар емделушілер саны 52,9% - ға азайды. Инсульт алған науқастардың алғашқы күні науқастардың 98% - да өзіне қол жұмсаудың аффектісі, суицидтік ойлары анықталды; емнің 1 айында бұл көріністер пациенттердің 25% - да азайғаны тіркелген.
Бір мезгілде бақылау тобында нүктелі депрессия симптомдарының азайғаны байқалды (дабыл және депрессия шкаласы бойынша 23±1,6 балл, p<0,05).
Алты айдан кейін және бір жылдан кейін қайта зерттеу нәтижелері бойынша 22 науқаста жабырқау аффектісінің, суицидтік ойлардың жоқтығы, сондай-ақ соматовегетативті симптомдар (үлкен дәретің бұзылуы, кеуде артындағы ауырсыну, ентігу) байқалды. Сертралин қабылдау аясында Гамильтон шкаласы бойынша баллдардың 7±2,1, p<0,05 дейін төмендегенін көрсетті. Бақылау тобында жабырқау аффектісі мен суицидтік ойлар сақталған, әдетті қызығушылықтардың жоғалуы, көңіл-күйдің төмендеуі, Гамильтон шкаласы бойынша кеуденің артындағы ауырсынудың балл саны 20±1,5 құрады.
Апатиялық депрессиямен ауыратын науқастардан Флоуксетин препаратын 1 ай қабылдаған соң оң нәтижелер байқалды. Емнің 1-ші айында Бека депрессиясының сауалнамасы бойынша жиынтық балдың орташа мәні 5,4 құрады, бұл бастапқы деңгеймен салыстырғанда депрессивті симптоматиканың 70% редукциясына сәйкес келеді. 1 айдан кейін қайта зерттеу нәтижелері бойынша негізгі топта депрессия симптомдарының (16,1±1,3) азайғанын көрсетті, 1 айдың соңына қарай Бек депрессия сауалнамасы бойынша тестілеу кезінде Флуоксетинді қабылдау аясында 17 пациенттің 13-і талабының, айналасындағыларға қызығушылықтың болмауына, көңіл-күйдің тәуліктік ауытқуына шағымдар азайғанын көрсетті. Ерік импульстерінің жеткіліксіздігіне шағымданған емделушілер саны өзін еңсеру мүмкін еместігімен 49% - ға азайды. Ынталандыру деңгейінің болмауы инсульт кезінен бастап бірінші күні 97%-да, немқұрайлылық 85% - да анықталды; терапияның 1-айында бұл
көріністер емделушілердің 24% - да тіркелді. Сонымен қатар бақылау тобында депрессия
симптомдарының азайғаны байқалды (24±1,6).
Алты айдан кейін және бір жылдан кейін қайта зерттеу 14 науқаста ынтасының (мотивация) жоғарылауы, айналасындағыларға деген қызығушылықтың жоғарылауы байқалғанын, сондай-ақ анергия және ерік импульстерінің жеткіліксіздігі, Флуоксетинді қабылдау аясына дейін орташа баллдың төмендеуі 5±2,4 P>0,05 жоғалғанын, ал бақылау тобында талабы мен ынтасының болмауы, сондай-ақ айналасындағыларға қызығушылықтың болмауы сақталғанын, Бек депрессиясының сауалнамасы бойынша орташа балл 20±2,6 құрады.
Бақылау барысында барлық үш топта пациенттердің когнитивті статустың өзгеруі байқалған жоқ. Миртел, флуоксетин, Сертралин қабылдау аясында негізгі шағымдардың, жағымсыз құбылыстардың пайда болуы немесе көңіл-күйінің нашарлауы тіркелген жоқ. Осы преператтарды таңдау барысында депрессияның түріне байланысты олардың өзара минимальды әсерлесуі және науқастардың осы препараттарды жақсы көтере алушылығына байланысты таңдалды.
Қорытындылар: Инсульттен кейінгі депрессиямен ауыратын науқастарда О. П.
Вертоградованың жіктелуі бойынша депрессия түрлерінің дифференциалды диагностикасын : дабылдық, жабырқау, апатикалық белгілерімен жүргізеді. Инсульттен кейінгі депрессия түрлерінің мұндай диагностикасы адекватты терапиялық түзету жүргізуге және сол арқылы инсульттан кейінгі бұзылулары бар науқастардың өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. ПИД кезінде депрессия түріне байланысты сараланған ем жүргізген жөн: үрейлі депрессияны Миртел препаратымен, жабырқаулықты – Сертралинмен, апатикалық – Флуоксетинмен, базистік терапиямен бірге, дозаны индивидульды таңдау, қабылдау жиілігі мен ұзақтығына байланысты препараттармен емдеу қажет.
Осылайша, өміршеңдікті арттыру, мүгедектікті азайту, одан әрі оңалтуға шығындарды қысқарту, еңбекке жарамдылығын арттыру мақсатында инсультті бастан өткерген пациенттердің стандартты терапиясына антидепрессанттарды (Миртел, Сертралин және Флуоксетин) қосу орынды, бұл денсаулық жағдайын жақсарту және адам өмірінің сапасын арттыру үшін инсульттен кейінгі кезеңде шешуші мәнге ие.
Әдебиеттер
- Гусев Е.И. Боголепова А.Н. Депрессивные расстройства у больных с цереброваскулярной патологией. Методические рекомендациии Департамента здравоохранения г.Москвы №35, 2008; 28.
- Авербух Е. С. Депрессивные состояния Л.: Медицина, 1965, 150 б. Изнак А. Ф.
- Аведисова А. С. Антидепрессанты: назад в будущее // Журн. психиатр және психофарм. 2006. - Т. 04, № 8. – Элнетронный доступ к журн.: http://www.consilium-medicum.com/media/psycho/index.shtml, тегін
- Вертоградова О. П. Возможные подходы к типологии депрессий. Депрессия: психопатология, патогенез. М., 1980; с., 9-1
- Вознесенка Т. Ж. " Депресси в неврологим. 2007. № VII. С. 2.