Ми қанайналым бұзылыстарының негізгі себебі артериалды гипертензия

Түйін

Қалалық емханада жедел ми қанайналым бұзылысын өткерген АГ бойынша диспансерлік есепте тұратын науқастарға сараптама жүргізілді. АГ мен диспансерлік есепте тұратын 3394 науқастың ішінен 373 науқас жедел ми қанайналым бұзылысымен асқынған. Аталған ауыр асқынуларға әкелетін қауіп факторлары анықталды. Авторлар алдын алу шараларын емхана жағдайында аурудың бастапқы сатыларында жүргізіп, мұндай ауыр асқынуларды мейілінше болдырмауға шақырады.

Кілт сөздер: артериалды гипертензия, инсульт, диспансеризация, қауіп факторлары, диагностика

Тақырыптың өзектілігі. Ең көп тараған жүрек қан тамыр ауруларының бірі –Артериалды гипертония (АГ) ауруы. Бұл патологиямен Қазақстан Республикасының 40% ересек тұрғындары зардап шегеді. АГ- ның таралуы жасқа байланысты ұлғайып, кәрілік жаста және егде жастағы науқастарда жиілігі 60%-ды құрайды. Жас ерекшелігіне байланысты, кәрі және егде жастағыларда оның жиілігі 80%-ды құрайды. Қазіргі заманғы медицина жетістіктеріне қарамастан жүрек-тамыр аурулары ҚР - да ең негізгі өлім себебі болып отыр [1]. Артериалды гипертония салдарынан дамитын жүрек –тамыр ауруларының инсульт, миокард инфаркты және жүрек жетіспеушілігі сияқты асқынулары бүгінгі таңда әлемдегі көптеген елдердің, денсаулық сақтау ұйымдарының маңызды мәселесіне айналып отыр, соған карамастан, емдеу мен қан қысымын адекватты қадағалау жеткіліксіз болып отыр [2]. Бұл деректер үлкен алаңдаушылық туғызуда, өйткені артериялық қан қысымын төмендетудің маңызы зор, ол миокард инфактының қаупін 20-25%-ға, жүрек жетіспеушілігін 50%-ға және инсультты 35-40%-ға төмендететіндігі практикалық тұрғыдан дәлелденген [3].

Кесте 1 - АГ мен диспансерлік есептегі науқастардың жас санаты

Ми қан айналымының бұзылысы әлемнің көптеген елдерінде сонымен қатар ҚР да өлім мен мүгедектіктің басты себебі. Каз.информ халықаралық ақпараттық агенттігінің соңғы жарияланған мәліметтері бойынша, жыл сайын Қазақстанда 49000 инсульт, инсульт салдарынан мүгедектікке шалдықан науқастар саны 275000, оның ішінде 80%-ы өмір бойы мүгедек болып қалуда және 15500 науқас инсульттан қайтыс болуда. Жедел ми-қанайналым бұзылыстарымен қатар цереброваскулярлы патологиялардың созылмалы формалары да кең тараған. Созылмалы церебралды ишемия созылмалы ми қан тамырлық жетіспеушіліктің немесе жедел ми қан айналым бұзылыстарының қайталамалы эпизодтарымен негізделетін неврологиялық, нейропсихологиялық және психикалық бұзылыстармен сипатталатын прогрессивті мультифокальды немесе диффузды мидың зақымдану синдромы болып табылады. Мидың созылмалы ишемиясының пайда болуы когнитивтік қызметтің бұзылуына, науқастарда бейімделу бұзылыстарына және ерте мүгедектікке әкеледі, аталған жайттар мәселенің медициналық және әлеуметтік маңыздылығын анықтайды [4].

Кесте 2 - Жедел ми-қанайналым бұзылыстарымен диспансерлік есептегі науқастардың санаты

Зерттеудің мақсаты: Артериялық Гипертензиямен диспансерлік есепте тұратын науқастар ішінде жедел ми қан айналымы бұзылысын басынан өткерген науқастарды сараптау.

Материалдар және әдістер: Артериялық Гипертензиямен диспансерлік есепте тұратын науқастардың диспансерлік бақылау карталарын зерттеуге алынды.

АГ-мен есепте барлығы 3394 науқас тұрады. 1-ші кестеде көрсетілгендей АГ-мен есепте тұратын науқастардың ең көп үлесін еңбекке қабілетті 60-69 және 50-59 жас аралығындағы ерлер алып отыр.

2 кестеде АГ мен 3394 науқастың ішінен 373 науқас ЖМҚБ басынан өткерген, АГ мен диспансерлік есепте тұратын науқастардың 11%-ын құрайды. Басым көпшілігі 70 жас және одан жоғары, екінші орында жас ерекшілігі 60-69 жас, үшінші 50-59 жастағы ер кісілер. Ер кісілер мен әйелдердің ара қатынасы 1:5 қатынаста.

Кесте 3 - Қауіп факторлары

3-кесте: қауіп факторларының басым көпшілігі ер кісілерге тиесілі, бұл өз денсаулығына ат үсті қарау және мүмкін болатын асқынуларды, ару салдарын жетік түсінбеуін дәлелдейді. Алкоголь тұтыну, емдәм сақтамау (гиперлипидемия), қимыл-әрекеттің аздығы, темекі шегу сияқты қауіп факторлар АГ- мен есепте тұратын науқастардың басымдылығынан байқалады. Гипергликемия - түрлі қан-тамырлық сондай-ақ, фатальды қан-тамырлық өзгерістердің туындауына әкелетін қауіп – қатер факторларының бірі ретінде ерлер мен әйелдерде бірдей жиілікте кездесіп отыр.

Кесте 4 - Жедел ми қанайналым бұзылысынан кейінгі асқынулар

4-кестеде көрсетілген науқастар санаты қан тамырлық асқынулардың ауыр салдары анықталды, бұл өз кезегінде науқастардың реабилитациясында медициналық, әлуметтік қызметкерлердің және де туған- туыстарының өте ұзақ және тынымсыз бірлесе әрекет етуін талап етеді. Біздің зерттеу жұмыстарымыздың мақсаты, АГ – ның салдары қаншалықты ауыр асқынуларға әкеліп, психологиялық, экономикалық, фикалық күшті талап ететіндігіндігін көрсету.

Жұмыс нәтижелері және талдаулар: Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, халықтың жүрек - қан тамыр ауруларынан болатын өлім-жітімді төмендету, координациялық іс-әрекеттер кешенін іске асыру арқылы қол жеткізуге болады, ол келесі іс-әрекеттерден тұрады:

Жүрек-тамыр ауруларының қауіп факторларын алдын алу шараларын (салауатты –өмір салтын насихаттау), сондай-ақ инсульттің алғашқы белгілерін дер кезінде анықтап, алғашқы көмек-көрсету принциптері туралы халықты ақпараттандыруды мемлекеттік деңгейде күшейту.

Тиімді алдын-алу іс-әрекеттер программаларын енгізу.

Медициналық көмек көрсету жүйесін жетілдіру (ерте диагностика, тиімді емдеу, екіншілік алдын-алу шаралары және диагностика). [5,6]

Негізгі қауіп факторларымен папуляциялық стратегиялық бағытта күрес жүргізу инсульттың біріншілік алдын алу шараларын ұйымдастыру анағұрлым әсерлі және экономикалық тиімді болып табылады. АГ- ның бір ғана қауіп факторын түзетудің өзі геморрагиялық инсультты 60%-ға, ишемиялық инсультты 30- 40%-ға төмендетуге мүмкіндік береді. Жекеленген екіншілік алдын-алу шаралары инсульттың қайталануын 26-32%-ға төмендетеді [7,8,9].

Қорытынды: Жоғарыда аталған жайыттарды қорытындылай келе, жүрек-тамыр ауруларының

алдын-алу, миокард инфаркті және инсульт салдарынан мүгедектік пен өлім көрсеткішін республика деңгейінде өңдеп, іске асыру аурушаңдық, мүгедектік және өлім көрсеткіштерін төмендетіп, науқастардың өмір сүру сапасын, қоғамның эканомикалық жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді.

Әдебиеттер

1. Оганов Р.Г., Масленникова Г.Я. Эпидемия сердечно-сосудистых заболеваний можно остановить усилением профилактики. Проф.мед. 2009; 12:3-7.
2. Алифирова В.М., Антухова О.М. Заболевания сердца и инсульт. Сиб. мед. журн. 2009; 3:46-49.
3. Суслина З.А., Пирадов М.А. Инсульт: диагностика, лечение, профилактика. М: МЕДпресс- информ 2008; 288.
4. Камчатнов П.Р. Артериальная гипертензия-причина хронических цереброваскулярных расстройств. Доктор.Ру. 2008;4(41):6-10.
5. Путилина М.В. Роль артериальной гипертензии в развитии хронического нарушения мозгового кровообращения. Журнал неврологии и психиатрии им. С.С.Корсакова. 2014;114(9):124-128.
6. Путилина М.В. Коморбидность у пациентов пожилого возраста. Журнал неврологии и психиатрии им. С.С.Корсакова. 2016;5(1):106-112.
7. Российское медицинское общество по артериальной гипертензии (РМОАГ), Всероссийское научное общество кардиологов (ВНОК). Диагностика и лечение артериальной гипертензии. Российские рекомендации (четвертый пересмотр). Системные гипертензии 2010;3:5-26.
8. Dolan E.A., Stanton A.V.B., Parker K.H. et al. on behalh of the ASCOT Investigators. Ambulatory biood pressure monitoring predicts cardiovascular events in treated hypertensive patients- ASCOT substudy. J Hypertension 2009;27:876-885.
9. Poulter N.R., Sever P.S., Dahlof B., Wedel H. ASCOT sub-studes. In: Anglo-Skandinavian Cardiac Outcomes trail. Latest perspectives on this landmark trial. 3d. Sherborne Gibbs Ltd 2011:35-45.