Түйін: Денсаулық сақтау жүйесімен әйел босандыру мекемелеріндегі ұйымдастыру жұмыстарының сапасының негізгі көрсеткішінің бірі ана өлімі болып табылады. Елімізде ана мен баланы қорғау мекемелерін перинаталдық көмек көрсететін үш деңгейге бөлгеннен кейін, ана өлімінің көрсеткіші 1990 жылғы 100 мың тірі туғанға шаққанда 75,8-ден 2015 жылдың соңына қарай 12,3-ке дейін, яғни, орташа жылдық төмендеу 3,4%, денсаулық сақтау жүйесі мен әйел босандыру мекемелеріндегі ұйымдастыру жұмыстарының сапасының едәуір жақсарғанын байқатты.
Кілт сөздер: медициналық көмек, гинекологиялық аурулар, денсаулық сақтау, Қазақстан Республикасы.
Өзектілігі. Жүкті әйелдерге, босанатын әйелдерге, босанған әйелдерге, жаңа туған нәрестелерге, гинекологиялық науқастарға емдеу-алдын алу көмегін көрсету жалпы медициналық практикадан ерекшеленетін белгілі бір ерекшелігі бар.Акушерлер мен гинекологтардың негізгі міндеттері: ана аурушаңдығы мен өлімін азайту; перинаталдық және сәби аурушаңдығы мен өлімін төмендету; аборттың алдын алу, отбасын жоспарлау, бедеулікті емдеу бойынша жұмыс; гинекологиялық аурушаңдықты төмендету; әйелдерге әлеуметтік – құқықтық көмек көрсету [1].
Зерттеудің мақсаты: осы тақырып бойынша әдеби шолу жүргізу. Қазақстанда жүкті әйелдерді бақылау белсенді диспансерлік әдісті қолдану арқылы жүргізіледі.Жүктіліктің өтуін бақылау жүктіліктің қалыпты ағымынан ауытқуларды уақтылы анықтаудың және бұл ретте емханада немесе стационарда барабар ем көрсетудің негізі болып табылады.Жүктілікті бақылау нәтижелері және зертханалық тексеру деректері жеке карталарда тіркеледі, олардан үзінділер қысқартылған түрде перзентханаға жіберілетін айырбастау картасында тіркеледі.Стационарда болу, босанудың ағымы мен нәтижесі туралы мәліметтер осы картада көрсетіледі, ол амбулаториялық буынның емдеуші дәрігеріне қайта түседі.
Бақылау процесінде әрбір жүкті әйелді стоматолог, терапевт, эндокринолог және окулист көрсеткіштері бойынша қарауы тиіс.
Барлық жүкті әйелдер поликлиникалық жағдайда пренатальды диагностиканы (ұрықтың туа біткен және тұқым қуалайтын патологиясын анықтау) жүзеге асыруы керек [4].
Емханалардың әйелдер консультациялары мен акушерлік-гинекологиялық бөлімшелерінде гинекологиялық науқастарды тексеру жүргізіледі, бедеулік, жүктілікті көтермеу, эндокриндік патология бойынша мамандар бар. Егер мұндай мамандар әйелдер консультациясында болмаса, онда олар мекеменің белгілі бір орталық аумағында болуы тиіс.
Босандыру мекемелерінің және жалпы денсаулық сақтау жүйесінің жұмысын ұйымдастыру сапасының негізгі өлшемдерінің бірі – ана өлімі (АӨ) болып табылады. АӨ көрсеткіші — жүктіліктің ұзақтығы мен оқшаулануына қарамастан, жүктілік кезеңінде немесе ол аяқталғаннан кейін 42 күн ішінде, жүктіліктің ұзақтығы мен оқшаулануына қарамастан, жүктілікке немесе оны ауырлатуға немесе оны жүргізуге байланысты қандай да бір себептерге байланысты, бірақ жазатайым оқиғадан емес немесе кездейсоқ туындаған себептерге (АХЖ-10) байланысты тірі балалардың 100 мың тууына есептелген әйелдердің барлық өлім жағдайлары. АӨ коэффициенті=100 000×[жүктілік басталғаннан кейін 42 күн ішінде қайтыс болған жүкті әйелдердің (жүктіліктің басынан бастап), босанатын әйелдердің және босанатын әйелдердің саны]/тірі туғандардың саны. АӨ тікелей себептері – бұл акушерлік қан кету, эклампсия, экстрагениталды аурулар, аборт, сепсис, акушерлік эмболия, барабар емес инфузиялық-трансфузиялық терапия, акушерлік жағдайларда шұғыл және шұғыл көмек көрсетуге ОАА дайындығының болмауы, жүкті әйелдерді антенаталдық бақылаудың төмендігі, гипертензиялық жағдайлар мен акушерлік қан кетулер кезінде ДДҰ хаттамаларының сақталмауы, аймақтандыру қағидаттарының сақталмауы [2,3].
Ана өлімі мен перинаталдық өлім-жітімді төмендету мақсатында жүктілік асқынған пациенттерді білікті көмек көрсетілетін ірі босандыру мекемелеріне жатқызу тиімді болып табылады.ҚР-да мамандандырылған перзентханалар ұйымдастырылған, онда: 1) жүрек-қантамыр патологиясы; 2) қант диабеті; 3) үйреншікті көтере алмауы; 4) резус-сенсибилизациясы; 5) инфекциялық аурулары; 6) бүйрек патологиясы бар пациенттер шоғырландырылады.
Мұндай маманданудың оң мәні бар, себебі босану мекемесі жоғарыда көрсетілген аурулар бойынша өзіндік ғылыми-әдістемелік орталыққа айналады және жүкті әйелдерге, босанушыларға, босанған әйелдерге, жаңа туған нәрестелерге көмек жоғары кәсіби деңгейде көрсетіледі [5].
Соңғы уақытта ана өлімі мен перинаталдық өлім-жітімді төмендетуде ҚР-да ұйымдастырылған перинаталдық орталықтар үлкен рөл атқарады. Перинаталдық орталықтар заманауи емдеу-диагностикалық аппаратурамен және жоғары білікті кадрлармен жарақтандырылған.Оларда аса ауыр асқынулары бар пациенттер шоғырланған. Орталықтарда әйелдер мен жаңа туған нәрестелерге арналған реанимация және қарқынды терапия бөлімшелері ұйымдастырылған.
Перинаталдық орталықтарда экстракорпоралдық ұрықтандыруға, генетикалық кеңес беруге арналған бөлімшелер, сондай-ақ отбасын жоспарлау жөніндегі бөлімше – бала тууды реттеу ұйымдастырылады.
Әдебиеттер
- Савельева Г.М., Шалина Р.И., Сичинава Л.Г. Акушерство. – М.: 2010. – 651 с.
- "Қазақстан Республикасында перинаталдық көмекті аймақтандыру туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2007 жылғы 21 желтоқсандағы № 746 бұйрығы.
- Құдайбергенов Т. К., Базылбекова З. О., Бикташева Х. М. және т. б. перинатологияда шұғыл көмек көрсету жөніндегі басшылық. – Алматы: 2010. – 233 б.
- Негізгі клиникалық хаттамалар және Акушерлік және неонатология бойынша ҚР ДСМ бұйрықтары – Алматы, 2010ж.
- Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау Министрінің 27 тамыз 2012 жылғы № 593 «Акушерлік-гинекологиялық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарының қызметін бекіу» туралы бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2012 жылы 24 қыркүйекте № 7931 тіркелді.