Өзектілігі қазіргі таңда автокөліктен туындайтын жол-көлік апатынан өлімге ұшырайтындардың үлес салмағы сексен пайызға жетеді. ДДҰ мәліметтері бойынша 2008 жылы бүкіл әлемде жол - көлік апатынан 1,2 млн. адам өлімге ұшыраса, 20-50 млн. адам ауыр жарақат алады. Осы ұйымның «Global Status Report on Road Safety 2015» баяндамасы бойынша 15-29 жастағы тұрғындардың арасында өлім көрсеткіштің басты себебі жол көлік апаты. 2012 жылы Қазақстанда 16,7 млн. адамға 4 млн-ға жуық көлік тіркелді. Сонымен қатар, 2009 жылы Қазақстан ДДҰ Еуропалық аймағындағы жол-көлік апаттарында өлген адамдардың саны бойынша (100 мың адамға шаққанда 30,6) Ресей Федерациясынан алға шығып, жол апаттарында қаза тапқандардың саны бойынша екінші орынды иеленді (100 000 адамға 25,2 халық).2012 жылы Қазақстандағы жол-көлік оқиғаларынан қайтыс болған жағдайда қаза тапқандардың 61% -ы автокөліктер мен жеңіл жүк көліктерінің жүргізушілері мен жолаушылары, ал 23% жаяу жүргінші болды. Мотоциклисттер мен велосипедшілер өлгендердің 3% -ын құрады.
Мақсаты жол-көлік оқиғасынан туындайтын өлім көрсеткіші мен мүгедектік көрсеткішін кешенді бағалау.
Зерттеу әдістері мен нәтежелері2013 жылдан 2015 жылға дейінгі кезеңде жазатайым оқиғалар мен олардың санының айтарлықтай қолайлы үрдісі байқалады, бірақ бұл көрсеткіштер 2012 жылғы мәндерден жоғары, ал 2015 жылы апат кезінде қаза тапқан адамдардың саны өткен төрт жылдағыдан төмен .2013-2015 жылдарға арналған апаттардың түрлерін талдау Қазақстандағы жазатайым оқиғалардың көп бөлігікөліктер мен жаяу жүргінші жолдарындағы соқтығыстар (2013 жылы 79,3%, 2014 жылы 77,9% және 2015 жылы 77,8% ). 2013-2015 жылдар аралығында орташа алғанда, жол-көлік оқиғаларының 81% -ы қалаларда, ең қарқынды қозғалысы және дамыған жол инфрақұрылымы бар жерлерде, 11% - халықаралық және республикалық маңызы бар жолдарда, ал 8% - облыстық және аудандық маңызы бар жолдарда болды.Бұл жағдайда 2013-2015
жылдардағы жол-көлік оқиғаларының саны мен көрсеткіштерінің динамикасы Қазақстанның өңірлері бойынша айтарлықтай ерекшеленді. Жол қозғалысы жарақаттарына және жол-көлік оқиғаларынан өлімге қатысты ең қолайсыз жағдаймен еліміздің анықталған өңірлері, оның ішінде Алматы, Қызылорда, Атырау, Қарағанды және Маңғыстау облыстарын қамтиды. Қазақстан аймақтарындағы апаттардың санын және апат салдарынан зардап шеккендердің саны арасында статистикалық маңызды қатынастар байқалды, ал апаттардың саны мен өлім саны арасындағы статистикалық байланыс жоқ.Мәселен, 2013-2015 жылдары 100 мың тұрғынға шаққандағы орташа жылдық жазатайым оқиғалардың орташа саны Қазақстан бойынша орташа есеппен 3 есе көп болған кезде, жазатайым оқиғалардан қайтыс болған жағдайға қарамастан, Алматыда - жол инфрақұрылымының жоғары деңгейі және медициналық көмекке жоғары қолжетімділігі бар үлкен мегаполис бұл аймақта жалпы республикадағы жол-көлік оқиғаларынан өлімнің орташа көрсеткішінен 30% төмен.
Қорытынды: жол- көлік апатынан туындайтын өлім көрсеткішін азайту үшін, көлікті жүргізу, басқару, жолда жүру ережесін, жолдың жағдайын бағалауды, саралауды үйренуді мектеп қабырғасында оқытып, арнайы емтихан тапсыруды енгізген жөн.
Әдебиеттер
- Global status report on road safety: time for action. Geneva, World Health Organization, 2009. 298 p.
- Global status report on road safety 2015. Geneva, World Health Organization, 2015. 340 p.
- ҚР статистикалық агенттігінің ресми сайты: 2013-2015 жылғы жол көлік оқиғаларын есепке алу жағдайы