Түйіі: Қазақстан Республикасы вирустық гепатиттердің таралуы бойынша жоғарғы эндемиялық аймаққа жатады. Жыл сайын 13 мыңнан 30 мыңға дейін науқастар тіркеліп отырады. Қазақстан Республикасы бойынша ең жоғарғы аурушаңдық көрсеткіштері Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстарында тіркеліп отырады.
Кілт сөздер: жедел вирусты гепатиттер, аурушаңдық, А гепатиті, В гепатиті, балалар аурушаңдығы.
Кіріспе: Вирусты гепатиттер - бауырдың зақымдалуымен жүретін, кең таралған, адамның жұқпалы ауруы. Гепатит сөзі латын тілінен аударғанда «бауырдың қабынуы» дегенді білдіреді. Жұғу механизмі мен берілу жолдарына байланысты вирусты гепатиттер екі топқа бөлінеді: бірінші топ - су, тамақ, лас қолдар, ойыншықтар, ыдыстар арқылы берілетін (А және Е гепатиті); екінші топ - инфекцияланған қан арқылы, жыныстық қатынас арқылы, сонымен қатар жүктілік немесе босану кезінде анасынан баласына берілетін (B,C,@G гепатиттері).
Зерттеу материалдары меі әдістері: Оңтүстік Қазақстан облысы «Тұтынушылардың құқұғын қорғау басқармасының» және Шымкент қаласының жұқпалы аурулар ауруханасының 2013 және 2014 жылы гепатиттермен сырқаттанушылықтың статистикалық мәліметтері.
Нәтижелер меі талқылаулар: Оңтүстік Қазақстан облысындағы вирусты гепатитпен аурушаңдық көрсеткіштеріне қарайтын болсақ, жедел вирусты гепатиттермен ауырғандар саны 2014 жылы 2013 жылға қарағанда 10,5%-ға көбейіп отыр, яғни 2013 жылы 156 адам ауырса, 2014 жылы 178 адам жедел вирусты гепатитті басынан өткерген.
Аурушаңдықтың жартысынан көбі (56,1%) 14 жасқа дейінгі балаларда тіркелген. Облыс бойынша тіркелген жедел вирусты гепатиттердің ішінде Шымкент қаласында 2014 жылы 83 аурушаңдық оқиғасы тіркеліп, ол 46,6%-ды құрап отыр. Екінші орында 37 аурушаңдық оқиғасымен 20,7%-ды құрап Сарыағаш ауданы тұр. Жалпы тіркелген жедел вирусты гепатиттердің 37,6%-ы ауыл тұрғындарының аурушаңдығына тиесілі.
Барлық вирусты гепатиттерді қарастырғанда А гепатиті 155 оқиғамен 87,1%-ды алып отыр. Ал В гепатиті 17 оқиғамен 9,55%-ды, С гепатиті 4 оқиғамен 2,24%-ды құрайды.
Жедел вирустық гепатиттердің ішіндегі көп таралғаны А гепатиті. Ресми статистикалық мәліметтер бойынша Қазақстанда жыл сайынғы тіркелетін вирусты гепатиттердің 80-85%-ын А гепатиті, 10-15%-ын В гепатиті, 2-2,5%-ын С гепатиті және 1,4-6,5%-ын типтік емес гепатиттер құрайды.
А гепатиті - бұл шұғыл және міндетті түрде госпитализацияны қажет ететін күрделі ауру болып табылады. Науқас адаммен қатынастағыларға жедел вирусты А гепатитін жұқтыру ықтималдығы жоғары.
Басқа вирусты гепатиттердің ішінде гепатитті салыстырмалы түрде қатерлі емес ауру: клиникалық көріністер 2 аптаға созылады, бауырдың қызметі 1 ай көлемінде қалпына келеді, емдеу күрделі терапевтикалық әрекеттер немесе сирек фармацевтикалық дәрілерді қажет етпейді, ауру созылмалы нәтижелерді қалдырмайды. Дүниежүзілік әдебиеттердің мәліметтері бойынша летальдік жағдай 0,1-0,4%-ды құрайды және негізінен қосымша патологиялық жағдайлары бар тұлғаларда орын алады.
Басты қиындықты А гепатитінің барлық аймаққа таралуы және бір мезгілде мыңдаған адамдарды зақымдап нағыз эпидемия сипатындағы жоғары аурушаңдық жиілігі құрайды.
Қорытынды: Оңтүстік Қазақстан облысындағы жедел вирусты гепатиттер бойынша
эпидемиологиялық жағдай әлі де күрделі болып отыр. Жоғары аурушаңдықтың негізгі себептері тұрғындардың сапасы төмен ауыз суын қолдануы. Гепатитпен аурушаңдық су құбырлары мен құрылғыларының қанағаттанарлықсыз жағдайымен, ауыз судың нашар сапасы мен санына тікелей байланысты. Еліміздің қалаларында ауыз судың техникалық қамтамасыздандырылуы мен залалсыздандырылуы шешімін тауып отырғанмен, ауылдық аймақтардың су құбырлары оларды қамтамасыздандыратын арнайы қызметтердің жоқтығынан қараусыз қалып отыр.
Тағайындалмаған жерлерде тағам өнімдерінің көптеген ретсіз базарлары мен сату орындарының болуы аурушаңдықтың жоғарғы дәрежесіне ықпал етуші фактор болып табылады. Нәтижесінде гепатиттердің алдын алу шараларын жетілдіріп, халықтың санитарлық-гигиеналық білімін және әлеуметтік- экологиялық жағдайын жақсартуды қажет етеді.