Өзектілігі. Адам ағзасында макро жэне микроэлементтердің рөлі ерекше. Ағзадағы метаболикалық үрдістердің қалыпты жүруі үшін адам 80 - ге жуық элементті сырттан алуы керек, соның ішінде 12 - і алмастырылмайтын болып табылады, олардың қатарына селен жатады. Селен көп гормондар мен ферменттердің қүрамына кіріп барлық ағза, тін жэне жүйелердін қызметтерімен байланысады. Олардың керекті деңгейде болуы организмнің қалыпты қызмет етуіне ықпал етеді. Селен қайта өңделу үрдістеріне, жас ағза дамуына қатысады. Көптеген гликометикалық жэне тыныс алу ферменттеріне эсер етеді. Ол антиоксидантты қызметін қамтамассыз ететін, эритроциттің өңделуіне қатысатын, ауыр металдардың токсикалық эсерін төмендететін қажетті микроэлемент болып табылады. Соңғы 20 жылда көптеген зерттеулер жүргізілуіне қарамастан бала ағзасындағы селеннің рөлі элі де толық зерттелмеген. Балалар арасында аурушандық жэне өлім деңгейінде тыныс алу жүйесі аурулары жетекші орын алады. Алайда осы күнге дейін тыныс алу жүйесі аурулары кезінде селеннің алмасуы зерттелмеген.
Жұмыстың мақсаты. Балалардағы жіті пневмония кезінде селеннің алмасуын гемокоагуляциялық көрсеткіштермен теңестіре зерттеу.
Зерттеудің материалдары және эдістері. Бақылауда жіті пневмониямен ауыратын ерте жастағы 60 бала болды. Қандағы селенді 2,3-диаминонафтоламнмен флуориметриялық әдіс арқылы анықталды. Организмнің гемостаз жүйесінің коагуляциялық және тамырлық-тромбоцитарлық қүрамбөліктерінің көрсеткіштері арқылы бағаланды.
Зерттеу нәтижелері. Ауруханадан тыс пневмониямен ауыратын балалардағы коагулограмма көрсеткіштері және селеннің мөлшері емнің алдында және ем қабылдағаннан кейінгі мөлшері №1 кестеде көрсетілген. Ауруханадан тыс пневмониямен ауыратын балалардағы коагулограмма жэне селен препаратының көрсеткіштері.
|
№ |
Көрсеткіштер |
Қалыпты жағдай |
Емнің алдында (n=30) |
Ем қабылдағаннан кейін (n=27) |
Р |
|
1 |
РФМК белсенділігі, г/л |
3,7±1,1 |
8,5±1,1 |
8,0±0,9 |
>0,1 |
|
2 |
Б фибриноген |
теріс |
элсіз оң |
теріс |
<0,05 |
|
3 |
Аутокоагуляциялық тест (АКТ) 6 минутта, % 8 минутта, % 10 минутта, % |
82.105 93-108 100-108 |
100±4.4 94.2±4.9 94.5±4.9 |
94±3.0 96.8±3.7 99.1±6.1 |
>0,1 >0,1 >0,1 |
|
4 |
АПТВ, сек |
34,3±1,1 |
47,8±1,9 |
47,0±2,9 |
>0,1 |
|
5 |
ПТИ, % |
87,8±1,2 |
98±3,0 |
92,3±3,3 |
>0,1 |
|
6 |
А фибриноген, г/л |
2,7±0,09 |
3,2±0,3 |
3,1±0,2 |
>0,1 |
|
7 |
Тромбинді уақыт, сек |
11,6±0,34 |
17,0±0,5 |
16,5±0,6 |
>0,1 |
|
8 |
Эганолдық тест |
теріс |
элсіз оң |
теріс |
<0,05 |
|
9 |
Фибринолиз ЭГ, мин |
210±4,7 |
193,3±3,2 |
203,7±4,0 |
<0,05 |
|
10 |
ФСФ XIII ф. белсенділігі, сек |
65,4±2,3 |
42,8±1,3 |
54,3±4,8 |
<0,05 |
|
11 |
Тромбоциттердің индуцирленген агрегациясы, сек |
22,7±0,8 |
7,5±1,0 |
19,7±1,91 |
>0,1 |
|
12 |
Қандағы селен, мкг/л |
58 ±0,4 |
6,5±0,6 |
13,5±1,7 |
<0,001 |
Коагулограмма көрсеткіштерін жэне селен микроэлементінің деңгейін зерттеуде ауруханадан тыс пневмониямен ауыратын сырқат балаларды қүрамында селен бар препаратарымен емдегенде келесі нэтижелер анықталды: пневмонияның жіті кезеңінде аутокоагуляциялық тест көрсеткіштері фибриномерлі комплекстер (РФМК) реакциясының белсенділеуімен 8,5±1,1 г/л ден 8,0±0,9 г/л дейін төмендеді. Б>л протромбинді комплекстің белсенділеуіне байланысты гиперкоагуляцияны көрсетіп т>р. Сонымен қатар, тромбинді уақыттың 17,0±0,15 сек. тан 16,5±0,6 сек. дейін үлғаюы анықталды, б>л үюға қарсы жүйенің белсенділігінің жоғарылауымен, сондай-ақ қанның >ю ферменттерін тежейтін факторлардың көбеюімен байланысты.
Пневмонияның жіті кезеңінде сырқат балалар гемостаз жүйесінің тамырлық-тромбоцитарлық қүрамбөліктерінің қалпы тромбоциттердің шартты индуцирлеуші антигендермен агрегациясын анықтауымен сипатталды. Реакция тромбоциттердің рецепторлық аппаратының сезімталдығын анықтайды жэне қалыпты көрсеткіштер аумағында болды, б>л тамырлардың терең емес бүзылыстарын көрсетіп т>р. Мүмкін, б>л көрсеткіш өкпедегі қабыну үрдістің ауданы мен көлеміне байланысты болар. Пневмониямен ауыратын науқастарда қанның фибринолитикалық белсенділігінің салыстырмалы анализінде, жедел кезеңде эуглобулин түйіршігінің еру уақыты қысқаруы байқалады, б>л қанның фибринолитикалық белсенділігінің жоғарылауының көрсеткіші ретінде қандағы плазмигеннің жоғарылауымен байланысты. Біздің зерттеуімізде пневмонияның жедел кезіңінде қанның >ю жүйесінің XIII факторының белсенділік деңгейі тежелмеген. Сауығу кезінде б>л фактордың активациясы байқалды. Аурудың жедел кезеңінде фибрин түйіршігінің еру уацыты 42,8 + 1,3 сек. тең болған, ал сауығу кезеңінде қан >ю жүйесінің XIII факторының белсенденуіне байланысты фибрин түйіршігінің еру уақыты 54,4+ 4,8 сек болған. XIII фактор деңгейінің төмендеуі жэне б>л симптомның түрақтылығы ауру ағымының қолайсыз белгісі болып табылады. Біздің зерттеуімізде б>л байқалмады.
Жіті пневмониямен ауыратын балалардың қүрамында селен бар препарат - неоселенмен емдеді. Қүрамында селен бар препараттың тағайындалуы сырқат балалардың қанында микроэлемент селеннің төмендеуіне негізделді. Пневмонияның базистік терапиясымен қатар неоселен препаратын күнде антибиотикотерапия курсы аяқталғанша тағайындалды. Пневмонияның қүрамында селен бар препаратын қосып емінде фибриноген «Б» (Р<0,005), фибриномерлі комплекстер (РФМК) концентрациясының, этанол тест көлемінің төмендеуі және тромбинді уақыттың үлғаюы мен гиперфибриногенемия анықталды. Эуглобулин фибринолизі >юға қарсы жүйенің ферменттерінің белсенділігінің жоғарылауымен байланысты қысқарды (Р<0,05). Тромбоциттердің шартты индуцирлеуші антигендермен агрегация уақытының төмендеуі анықталды, б>л қүрамында селен бар препараттардың гемостаздың тромбоцитарлық қүрамбөлігіне оң әсерін көрсетеді.
Сауығу кезінде микроэлемент селеннің деңгейі бастапқы көрсеткіштерге қарағанда екі есе (13,5±1,7 мкг/л) жоғарылады, б>л қүрамында селен бар препаратты емдік мақсаты ретінде тағайындалуына байланысты. Қүрамында селен бар препараттарды пневмонияның базистік терапиясына қосу гемокоагуляция көрсеткіштерін қалпына келтіреді. Селен препараттары көбінесе гипокоагуляциялық және дезагреганттық нәтиже беріп фибринолиз көрсеткіштеріне эсер етеді.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Дадамбаев Е.Т. , Жүмабаева З.А.., Мамбетова И.З. Селен микроэлементтінің жетіспеушілігі жэне балалардың иммунологиялық реактивтілігі // Педиатрия и детская хирургия Казахстана 2005, № 1 (39).
- Наушабаева А.Е. Клиническая оценка эффективности низкомолекулярного гепарина - кливарина при гломерулонефритах у детей. Автореф. Дисс.к.м.н. Алматы, 2008 -23 с.
- Скальный А.В. Микроэлементы для Вашего здоровья. М., 2007 - 320с.