Андатпа
Жұмыста жылуэнергетикалық қондырғылардың төзу мәселелері қарастырылады. Құрылғылардың нақты күйінде жөндеу және трибологиялық жетістіктерін қолдану арқылы мәселелерді шешу жолдары мен оларды талдау берілген. Жабдықтар жағдайының мониторинг! көрсетілген. «ДИАМЕХ» фирмасының ВУ 034 жинақы виброметрін және APBO технологиясымен жұмыс кезінде OOO «Венчур-Н» мамандарымен жасақталған стационарлық персоналды компьютерді қолданылуына негізделген, энергетикалық жабдықтың діріл жағдайының мониторинг жүйесі қарастырылған.
Жылуэнергетикасы саласында қондырғылардың тозу мәселесі жыл сайын қатерлі сипатта болып отыр, көптен - көп елеулі жүйелік талдауға, құрамдас бөлікке жіктеуге және олардың әсерініңлогикалық тізбегін құрутұтастай алғанда мәселелерді шешудің жолы болып табылады.
Құрылғыларды күрделі жөндеу және пайдалануға кететін шығындардың жыл санап өсуін тоқтату мүмкіндігі мен жылумен жабдықтау ұйымын құралдандыру үшін бөлінген қаражатты бағыттау басшылықтың көзқарасы тұрғысынан жағары деңгейді көрсетпейді.
Проблеманы шешу кілті әлемдік тәжірибелерді саралау көмегімен табылуы мүмкін. Әлемнің жетекші елдерінің зерттеу нәтижелері [1] егер де механикалық құрылғылар тозығы жеткен болса, оларға трибологияның (қажалу (үйкеліс) және тозуды зерттеу ғылымы) жетістіктерін сауатты қолдану арқылы экономикалық тиімділікті 1:40 - тан 1:76 дейін беретінін көрсетті. Құрылғылардың қажалу және тозуымен күресу үшін салынған 1000 теңгежылдық кірістің 200 мыңнан 380 мың теңгеге дейін болатынын білдіреді. Екінші экономикалық резерв құрылғыларды жөндеуден регламент бойынша күтім көрсетуге көшу кезінде, яғни профилактикалық жоспарлы тек диагностикалық көрсеткіштері негізінде іс жүзіндегі жағдайы бойынша жөндеу және күтім көрсету арқылы қамтамасыз етіледі. Мұндай ауысу еңбек және қаржылық шығындарды 10 - 15 есе азайтады [2]. Экономикалық нәтиженің жиынтығы 1:500 көрсеткішке дейін жетуі мүмкін.
Әлемдік тәжірибені отандық өндіріске енгізу әбден мүмкін. Ол үшін қаржы шығындарының негізгі себептері мен шығынмен күресудің тиімді құралдарын анықтау қажеттілігін осы жұмыстың авторлары ұсынады.
Күрделі жөндеуге кететін шығынның құрылымында мойынтірек пен басқа да механикалық тораптарды тексеру кезінде құрылғыларды алдын ала тексеру және жоспарлы-сақтандырмалық жөндеу негізгі орын алады. Мойынтіректерді ауыстыру жұмысының құны мойынтіректердің өзіндік құнынан анағұрлым асып түседі, сондықтан біліктерді центрлеу және орнату үлкен еңбек шығынына алып келеді. Қомақты қаржы шығындары ауыр апаттары салдарларын жоюмен байланысты бі болады, олар біліктерді қондыру саңылаулары, роторлар және Электр қозғалтқыш статоры.
Станция құрылғыларының негізгі турлерінің діріл жағдайларын сараптау кезінде 20-25% мойынтіректердің діріл параметрлері ұйғарынды шектерінің ауытқуы байқалады, яғни діріл ауыстырушылығы, діріл жылдамдығы немесе дірілүдеуі критикалық тозуының белгісі болып табылады. Негізінен бұл иілгіштік мойын тіректердің түрлеріне қатысты болып табылады. Осындай салдарлардың орын алуы соңғы 10 - 12 жылда майлау материалдарының, мойынтіректердің сапасының күрт төмендеуі, өндірістіғылыми - техникалық қолдау ең темен деңгейде болуы, қызмет көрсетуші жұмысшылардың саны мен квалификациясының төмендеуімен байланысты болып отыр. Қорытындысында барлық факторларды саралап қарайтын болсақ, қалыпты құралдармен бақылауға мүмкін болмай отыр.
Жылуэнергетикалық қондырғыларды пайдалану сенімділігін заманауи тұжырымдамасы негізінен механикалық тораптардың құрылғыларытозуының үдей түсуі олардың барлық қажетті тәсілдерін бақылауға және түйіндердің толық істен шыққандағана компоненттерінтолығымен ауыстыру негізгі себебі болып табылады.Құрылғылардың тозуымен жай күресудің қорғану тәжірибесі жеңіліске ұшырауда.
Сол мезетте механикалық тораптардың құрылғыларының тозуымен күресудің антифрикциондыөңдеуді қалпына келтіру ресурстарының (бұдан әрі - АӨҚКР)бірегей мүмкіндігіне негізделген қауіпсіздік тұжырымдамасы «Атырау жылу жүйелері» АҚ және «Атырау-Жарык» АҚ мамандарымен дайындалды және сынақтан өтті [3].
Соңғы 3 жылда «Атырау жылу жүйелері» АҚ және «Атырау-Жарык» АҚ жетекші мамандарының тікелей қатысуымен АӨҚКР технологиясы энергетикалық жабдықтарды эксплуатациялаудың аса тиімді жүйесін қамтамасыз етудің кешенді сенімділігін құрды және келесілердіқамтиды:
- құрылғылардың діріл жағдайын бақылауға негізделген дірілдеу параметрлерін жүйелітексеру және діріл жағдайының өзгеру динамикасын компьютерлік деректер базасында тұрақты түрде енгізуді сараптау;
- құрылғылардың тозу деңгейін және діріл жағдайын антифрикционды композициялық майлау материалдарын қолдану арқылы түзету;
- құрылғылардың механикалық тораптарын түзету мүмкін болмаған жадайда ғана, диагностикалық көрсеткіштерге сүйеніп ауыстыру және жөндеу жұмыстарын жүргізу;
- әмбебап, жоғары температуралық құрамында иілімді АӨҚКР қоспалары бар майларды қызмет ету мерзімі мен жаңғырту уақытын бірнеше есе жоғарылатып қолдану;
- алдын ала түсетін барлық мойынтіректерді өңдеу және кіріс процесін бақылау.
Әзірленген жүйе мойынтіректер мен иілімді майларды ауыстыруға кететін еңбек шығындарын 10 есе азайтуға мүмкіндік береді, өндіріс шығынын 20-40% дейін азайтып және пайдаланылмаған қаражат өнеркәсіпті қайта жарақтандыруға мүмкіндік береді, осылайша саланың инвестициялық тартымдылығы мен табыстылығын арттырады.
Машиналардың және жабдықтардың діріл жағдайын олардың жұмыс процесі кезінде бақылау, диагностика және болжау халықаралық тәжірибеде бір терминмен біріктіріледі: ол - жабдықтар жағдайының мониторинг! [4]. Мониторинг жүйесі арнаулы қолданылуына байланысты екі классқа бөлінеді - ескерту және қорғау мониторинг жүйесі. Негізінде заң бойынша екіншісі диогностикалық функция болып табылмайды, әдетте төтенше қорғау жүйесіндегідей бақылау параметрлері көрсетілген рұқсат шеңберінен шығатын кезде жабдықтарды өшіріп тастайды. Ескерту мониторинг жүйесінің негізгі тапсырмасы төтенше жағдай басталғанға дейін жабдық жағдайының өзгергенін табу және қызмет көрсетуші қызметкерлерге уақытылы ескерту беру болып табылады. Erep осындай жүйе барлық қауіпті өзгерістерді анықтай алса, онда кем дегенде төтенше жағдай алдындағы бірнеше күн бұрын ол қозғалмалы (портативті) түрде жасалы мүмкін. Erep ол бірнеше ақау түрлерін анықтауға арналған болса, бірақ кез-келген ретті тізбек ақауларының ұлғаюы нәтижесінде төтенше жағдайға дейін бірнеше сағат бұрын олардың кем дегенде біреуі пайда болады деген шарт орындалса, онда мұндай мониторинг жүйесі стационарлық жүйе ретінде орындалады.
Стационарлық жүйелер қазіргі уақытта бағасының қымбаттылығының және қызмет көрсетуінің күрделілігіне байланысты жаппай пайдалану нысаны болып табылмайды. «ДИАМЕХ» фирмасының ВУ 034 жинақы виброметрін және APBO технологиясымен жұмыс кезінде OOO «Венчур-Н» мамандарымен жасақталған стационарлық персоналды компьютерді қолданылуына негізделген, энергетикалық жабдықтың діріл жағдайының мониторинг жүйесін қарастырайық.
Діріл мониторинг жүйесі физиктер жасақтаған, тербелмелі процестер туралы жалпы физикалық ұғымдар мен теориялық механиканың ережесінен шыққан, діріл диагностикасының дәстүрлі тәжірибесіне қарамастан, діріл диагностика әдістемесінің логикалық дамуы болды. Халықаралық тәжірибеге сәйкес діріл жағдай тозу деңгейінің әмбебап көрсеткіші болып табылатындықтан, бұл әдіс (методика) кез-келген жабдықтың механикалық компоненттерінің тозу дәрежесі өзгерістерін қадағалау үшін қажет болды. APBO технологиясының басты ерекшелігі қалпына келтіру әсері болып табылады, сондықтан бастапқыда діріл диагностика іштен жанатын қозғалтқыштар, жылжымалы подшипниктер, редукторлар, металл кесетін станоктар және т.б. сияқты жабдықтардың барлық түрлерінің өңдеу тиімділігін бағалау үшін қолданылған. Осы мақсатқа сәйкес діріл диагностикасы әдісі сапалы физикалық интерпретация процесі үшін ең көп ақпарат беру керек болатын. Осы мақсатқа сәйкес, діріл диагностикасы әдісі процесстердің сапалы физикалық интерпретациясы үшін көп ақпарат беруі керек болды. Екінші маңызды шарт, өңделген жабдықтарды бақылау көптеген жылдарға созылып жатырғандықтан, компьютерлік деректер қорында ақпараттардың жинақталуы болып табылды.
Жасақталған әдістемеге сәйкес, әр бір көтергіш үшін осьтік, бүйір және вертикаль бағыттағы діріл орын ауыстыру, жылдамдық және үдеудің мәндері тұрақты болады. ВУ 034 діріл метрінің ерекшелігі оның діріл үдеуі - 10^5000 Гц жиілік диапазонында, діріл жылдамдығы - 10-1000 Гц диапазонында, ал діріл орын ауыстыруы - 10-200 Гц диапазонында өлшенетіндігі болып табылады. Сондықтан діріл үдеуін өлшеу бізге жылжымалы жолдар микроақаулары және шарлар немесе роликтердің пайда болуын және спектрдің жоғары жиілікті аймағында дәл көрсетілетін, олардың одан әрі дамуын бақылауға мүмкіндік береді [4].
Әдістің діріл параметрлерді өлшеудің стандартты рәсімдерден айырмашылығы жүздеген жабдықтардың діріл жағдайын теориялық механика тұрғысынан талдау негізінде өлшеу нәтижелерін одан әрі түсіндіру болып табылады. Атап айтқанда, әдіс көтергіштің жылжымалы жолдар және роликтердің тозуы нәтижесінде қаттылығының әлсіреуі немесе көтергіштің герметикалығының жеткіліксіздігі сияқты діріл орын ауыстырудың көрсеткіштерінің өсу себептерін ажыратуға мүмкіндік береді. Ал діріл жылдамдығы тұрғысынан, радиалды саңылаулардың ұлғаюы немесе тепе-теңдіктің жетіспеушілігі сияқты себептерді бөлуге болады. Сонымен қатар, бір көтергіштің басқа көтергіштерге жоғары дірілін теріс әсерін бағалауға болады, және оның салдарын болжауға болады.
Жабдықтардың діріл жағдайын есепке алатын бағдарламаның көмегімен мәліметтер базасына діріл параметрлердің әр өлшеу нәтижесі енгізіліп отырады, ол жабдықтың әрбір данасы үшін ақпаратты сақтауға және кесте бойынша немесе графика бойынша кез-келген уақытта діріл жағдайдың өзгеруінің динамикасын бағалауға мүмкіндік береді. Шын мәнінде, біз уақыт бойынша созылған діріл мониторнигімен байланыстымыз. Басқа түйіндер мен көтергіштерді өңдеуден кейін APBO технологиясы бойынша діріл жағдайдың тез тозу каупі немесе күрт нашарлауы жойылады. Сондықтан, діріл параметрлерін үш айда бір рет бақылап тұрса және олардың өзгерісін кесте немесе графикалық түрде бағалап тұрса жеткілікті.
Әдебиеттер тізімі:
- ДжостХ.П. Прошлое и будущее трибологи и.-Трение иизнос.1990, т.11,№ 1,149-1596.
- Брюль и Кьер. Мониторизация состояния машинногооборудования. DK BR 0660-11.
- Новиков В.И. АРВО-технология антифрикционнойи ресурсовосстанавливающей обработки.- Новоститеплоснабжения, 2003, № 3, с. 47- 50.
- Барков А.В.,