ТҮЙІН
Бүл мацалада қосарланған антигипертензивті терапияны үзақ уақыт пайдалану барысында интегралды көрсеткіш пен «өмір сапасының» индексі 1-ФТК: (индамид-1,5мг, фозикард-10мг, кардилопин-5мг) әсерінен - 16,6%; 2-ФТК: (диаван-80/12,5мг, кардилопин-5мг) - 45,4%; және 3-ФТК: (арифон-1,5мг, диаван-80 мг, норвакс-5 мг) - 28,8% жоғарылайды. «Өмір сапасының» индексінің көмегімен анықталған «шығын - пайда» коэффициентінің мөлшері II дәрежелі артериалды гипертония науқастарының 2-ФТК мен 3-ФТК топтарының әсерінен 1-ФТК тобымен салыстырғанда 26,3% және 10,1% төмендейді.
Кілт сөздер: артериалдық гипертония, фармакоэкономикалық көрсеткіштер, фармакотерапиялық кешендер, емдеу, алдын алу.
Жүрек-қан тамырлар жүйесінің ең көп тараған ауруларының бірі - артериялық гипертония, ал оны емдеудің экономикалық тиімділігін бағалау кардиологиядағы фармакоэкономикалық өзекті мәселерінің бірі болып табылады [1]. Дүниежүзілік статистика бойынша ересек түрғындар арасында артериалды гипертония ауруымен 21-25% зардап шегеді [2], ал бүл көрсеткіш ҚР бойынша 24,3% қүрайды және оның жиілігі жасының өсуіне байланысты 10 есе өседі [3]. Жалпы өлім көрсеткішінің себебі ретінде артериалды гипертония ауруы 2050% қүрайды [4]. Сырқаттардың 90% артериалды гипертонияның I және II дәрежесіне тең. Осыған байланысты артериалды қан қысымының тым жоғары емес көрсеткіштеріндегі артериалды гипертония ауруын ерте емдеу - алдын-алу іс -шараларын өткізу ең жоғары клиникалық және экономикалық нәтижелер береді. Фармацевтикалық нарықтағы антигипертензиялық дәрілерді сырқаттарды оңтайлы емдеу үшін қолдану өзекті мәселенің бірі.
Фармакоэкономикалық көрсеткіштер негізінде II дәрежелі артериялық гипертониямен ауыратын науқастарды әртүрлі фармакотерапиялық кешендердің тиімділігімен бағалау.
Жүмыстың міндеттеріне сәйкес 50 дені сау адам және артериалды гипертонияның II дәрежесімен ауыратын 90 науқас зерттеуге алынды. Олар фармакотерапиялық кешендермен емдеуге байланысты үш топқа бөлінді. 1-топтағы сырқаттар: индамид (1,5 мг), фозикард (10 мг), кардилопин (5 мг); 2-топ: диован (80/12,5 мг), кардилопин (5 мг); 3-топ: арифон (1,5 мг), диован (80 мг), норвакс (5 мг) дәрілерін нүсқау бойынша күніне бір рет қабылдады. Емдеу - бақылау мерзімі 6 ай. Фармакотерапиялық кешендердің фармакоэкономикалық жағдайын зерттеу үшін дәрілік заттардың бағаларын «Еврофарма» фирмасының қүны арқылы зерттедік. Есептеу стандарттық әдіс бойынша зерттеліп, науқастың толық бағасы «шығындар-тиімділік» пен «пайдалылық-тиімділік», фармакотерапиялық кешендердің фармакоэкономикалық тиімділігін есептеу үшін сырқаттардың өмір сапасының көрсеткіштерін NAIF сызбасы арқылы анықтадық [5,6]. Бүл зерттеулер емге дейін және 6 айдан кейін қолданылды.
Өмір сапасының көрсеткіштерін сауалнама арқылы анықтағаннан кейін өмірлік сапаның көрсеткіштерін пайыз жүзінде төмендегідей өрнек арқылы және науқастардың өмір сапасының интегралды көрсеткішін дені сау адамдардың бірлескен көрсеткішіне қатынасы арқылы анықтадық. Денелік жылжымалық - ДЖ% = баллы х 100/42; Эмоциялық жағдай - ЭЖ% = баллы х 100/28; Жыныстық қызметі - ЖҚ% = баллы х 100/14; Әлеуметтік қызметі - ӘҚ% = баллы х 100/42; Танымдық қызметі - ТҚ% = баллы х 100/35; Үнемділік жағдайы - ҮЖ % = баллы х 100/7; Бірлескен көрсеткіш - БК % = баллы х 100/168. Өмір сапасының иртегралды көрсеткіші - ӨСик. = БКА//БКБ, мүндағы а-аурудың көрсеткіші, б- бақылау тобы.
Зерттеуге алынған сырқаттардың емдеуге қолданған фармакотерапиялық кешендердің атаулары мен қажетті дәрілердің санымен және олардың бағасы, емдеу бағамы 1-кестеде көрсетілген.
1-ФТК-ді қолданғанда 1-күндік емнің бағасы - 110 теңге қүраса, емдеу бағамына 19800 теңге шығындалды. 2-ФТК-ді қолданғанда 1-күндік емдік бағасы - 290 теңгеге тең болса, емдеу бағамына 52122 теңге шығындалды. 3-ФТК-ді емдеу үшін қолданғанда 1-күндік шығын 269 теңгеге тең болса, ал емдеу бағамы 48520 теңгеге тең болды.1-ФТК-нінің емдеу бағамына қарағанда 2-ФТК-нінің шығыны 160% - пайызға, 3-ФТК емдеу бағамының қүны 140% - пайызға өсті. Сонымен артериалды гипертониялық II дәрежелі сырқаттарды емдеу нәтижесіндегі дәрілерге арналған шығын 1-ФТК ең төменгі орын алса, ең жоғарғы деңгейі 2-ФТК, ал 3- ФТК ортаңғы жағдайда орын алды.
АГ II дәрежелі науқастарды емдеудегі клинико-үнемділік нәтиженің көрсеткіштерінің
фармакотерапияның түріне байланысты өзгеруі 2 - кестеде көрсетілген. Жедел жәрдем шацырудың саны бірінші емдік тобында 6-ға , ал екінші және үшінші ФТК топтарда 3 және 4 тең болады. Жедел жәрдем шақыруға кететін щығынның мөлшері бірінші ФТК-нің әсерінен 12159,5 теңгені қүраса, 2-фтк емдік топтағы -6079,5 теңгеге тең болса, ал 3-фтк емдік тобында - 8106,0 теңгені қүрады. Бірінші топтағы шытынның мөлшерін 100% теңегенде, екінші және үшінші емдік топтарында бүл шытын 49,9% және 66,6% қүрайды, ятни бүл топтарда шытынның мөлшері 50,1% және 33,4% тең болады. Сыркаттарта терапевттердің келуі бірінші топта бақылау уақытында 6-ға тең болса, ал екінші және үшінші топта 3 және 4 рет болады, ал шытынның мөлшері бірінші, екінші және үшінші топтарда 2124 теңгеге, 1062 және 1416 теңгені қүрайды, ятни бірінші топпен салыстыртанда бүл шытынның мөлшері екінші және үшінші топта 50% және 33,4% азайды.
Кесте 1 - АГ II дәрежелі наукастарды емдеудегі дәрілік шытынның фармакотерапияның түріне тәуелділігі
|
Аттары |
Қажетті дәрілердің саны (дана) |
Батасы (тенге) |
|
|
Бір таблетка |
Емдеу батамы |
||
|
1-нүска Индамид (1,5мг) |
180 |
18,0 |
3240,0 |
|
Фозикард (10мг) |
180 |
31,0 |
5580,0 |
|
Кардилопин (5мг) |
180 |
61,0 |
10980,0 |
|
Барлыты |
540 |
110,0 |
19800,0 |
|
2-нүска Диаван (80/12,5мг) |
180 |
229,0 |
41142,0 |
|
Кардилопин (5мг) |
180 |
61,0 |
10980,0 |
|
Барлыты |
360 |
290,0 |
52122,0 |
|
3-нүска Арифон (1,5мг) |
180 |
30,0 |
5400,0 |
|
Диаван (80 мг) |
180 |
169,0 |
30472,0 |
|
Норвакс (5 мг) |
180 |
70,0 |
12648,0 |
|
Барлыты |
540 |
269,0 |
48520,0 |
Артериалды гипертонияның II дәрежелі сыркаттарды емдеуге кететін тікелей шытынның мөлшері бірінші топта 33083,5 теңгені қүраса, екінші және үшінші топта 59263,5 және 58042,0 теңгеге тең болады, ятни бірінші топпен салыстыртанда тікелей шытынның мөлшері екінші және үшінші топта 73,8% және 70,3% жотары болады. Алты айлық бақылау уақытында бірінші топтаты сырқаттардың жүмыссыздық күндері 67,8 күнге тең болса, екінші және үшінші топтардаты бүл көрсеткіш 30,6 және 40,2 күндерді қүрайды, ал шытынның мөлшері бірінші, екінші және үшінші топтарда 55046,8, 24844,1 және 32638,4 теңгені қүрайды, ятни бірінші топпен салыстыртанда тікелей емес шытынның мөлшері екінші және үшінші топта 54,9% және 40,8% төмендейді. (кесте 2)
Кесте 2 - АГ II дәрежелі наукастарды емдеудегі клинико-үнемділік нәтиженің көрсеткіштерінің фармакотерапияның түріне байланысты жатдайы
|
Көрсеткіштер |
Фтк-1 n=30 |
Фтк-2 n=30 |
Фтк-3 n=30 |
|||
|
n |
Шытын (теңге) |
n |
Шытын (теңге) |
n |
Шытын (теңге) |
|
|
Дәрілердің күны |
19800,0 |
52122,0 |
48520,0 |
|||
|
Жедел жәрдем шакыру |
6 |
12159,5 |
3 |
6079,5 |
4,0 |
8106,0 |
|
Терапевттің келуі |
6 |
2124 |
3 |
1062,0 |
4,0 |
1416,0 |
|
Барлыты (тікелей шытын) |
- |
34083,5 |
- |
59263,5 |
- |
58042,0 |
|
Жүмыссыздык күндері |
67,8 ±3,1 |
55046,8 |
30,6±1,5 |
24844,1 |
40,2 ±1,1 |
32638,4 |
|
Барлыты (тікелей емес шытын) |
- |
55046,8 |
- |
24844,1 |
- |
32638,4 |
АГ II дәрежелі наукастарды емдеу кешендерінің түріне байланысты шытынның және аурудың толык күнының жарты жылдык мерзіміндегі жатдайы 3-кестеде көрсетілген. Тікелей, тікелей емес және аурудың толык батасы ФТК әсерінен әр түрлі деңгейде өзгереді. Аурудың толык батасы бірінші ФТК тобында 89130,3 теңгені күраса, ал екінші және үшінші топтарында 84107,6 және 90680,4 теңгеге тең болады, ятни бірінші топпен салыстыртанда толык шытынның мөлшері екінші және үшінші топта 94,4% және 101,7% тең болады. (кесте 3)
Кесте 3 - АГ II дәрежелі науқастарды емдеудің түріне байланысты шығынның және аурудың толық қүнының жарты жылдық мерзімінде өзгеруі
|
Топтар |
Тікелей шығын(теңге) |
Тікелей емес шығын (теңге) |
Аурудың толық бағасы (теңге) |
|
ФТК-1 n=30 |
34083,5 |
55046,8 |
89130,3 |
|
ФТК-2п= 30 |
59263,5 |
24844,1 |
84107,6 |
|
ФТК-Зп= 30 |
58042,0 |
32638,4 |
90680,4 |
II дәрежелі артериалды гипертониямен ауыратын науқастардың өмір сапасының емге дейінгі және фармакотерапиялық кешендердің әсерінен өзгеруі 4 - кестеде көрсетілген. Науқастардың денелік жылжымалық көрсеткіші емге дейінгі дені сау адамдарға қарағанда 35,5%; эмоциялық және үнемділік жағдайы 34,7% және 30%, жыныстық, әлеуметтік, танымдық қызметтері 29,3%, 32,2%, 30,9% төмендейді. Өмір сапасының бірлескен көрсеткіші мен өмір сапасының бірлігі орта есеппен 33% азайды. (кесте 4)
Кесте 4 - АГ II дәрежелі науқастарды емдеудегі өмір сапасының фармакотерапияның түріне байланысты өзгеруі
|
Көрсет- кіштер (балл) |
Дені сау адамдар |
АГ II -дәрежелі науқастар |
|||
|
ЕД |
1-фтк |
2- фтк |
3- фтк |
||
|
ДЖ |
42±1,2 |
27,1±1,5* |
31,9±1,1*A |
40,1±1,4*A |
33,9±1,3*A |
|
эж |
28±1,1 |
18,3±0,8* |
22,2±1,0*A |
27,8±1,1*A |
25,2±1,1*A |
|
жқ |
14±0,42 |
9,9±0,6* |
12,1±0,3*A |
14,5±0,5*A |
12,3±04*A |
|
әқ |
42±1,3 |
28,5±1,5* |
32,9±0,9*A |
40,7±1,1*A |
35,6±1,2*A |
|
ТҚ |
35±1,0 |
24,2±1,3* |
27,1±1,0*A |
33,6±1,1*A |
31,2±07*A |
|
ҮЖ |
7±0,2 |
4,9±0,18* |
5,8±0,11*A |
6,8±0,14*A |
6,2±0,3*A |
|
БК |
168±3,1 |
112,9±2,2* |
132,0±1,9*A |
163,5±2,1*A |
144,4±2,0*A |
|
ӨСИК(шб) |
1,0±0,03 |
0,66±0,02* |
0,77±0,02*A |
0,96±0,02*A |
0,85±0,02*A |
Ескерту -
1-* дені сау адамдардың көрсеткішімен салыстырғандағы нақты айырмашылығы р<0.05;
2- A емге дейінгі көрсеткішімен салыстырғандағы нақты айырмашылығы р<0.05;
Қүрамында диуретик (индамид), АПФ-бәсеңсіткіші (фозикард) және КӨА (кардилопин) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен науқастардың денелік жылжымалық көрсеткіші емге дейінгі деңгейіне қарағанда 17,7%; эмоциялық және үнемділік жағдайы 21,3% және 18,4%; жыныстық, әлеуметтік, танымдық қызметтері 22,2%, 15,4%, 11,9% жоғарылайды. Өмір сапасының бірлескен көрсеткіші мен өмір сапасының бірлігі орта есеппен 16,7% өсті. Қүрамында күрделі диуретик пен ангиотензин рецепторларының бөгегішінен түратын (диован) және КӨА (кардилопин) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен науқастардың денелік жылжымалық көрсеткіші емге дейінгі деңгейіне қарағанда 47,9%; эмоциялық және үнемділік жағдайы 51,9% және 38,8%; жыныстық, әлеуметтік, танымдық қызметтері 46,4%, 42,8%, 38,8% жоғарылайды.
Кесте 5 - Артериалық гипертониялық науқастардың «Шығын - пайда» көрсеткішінің өмір сапасының нышандарына байланысты фармакотерапиялық кешендердің әсерінен өзгеруі
|
Топтар |
«Тиімді» мәні ( балл) |
Меншікті тиімділігі % |
24 апта ішіндегі жиынтық шығыны (тенгемен) |
«Шығын-пайда» коэффициенті (теңгемен) |
|
ФТК-1 n = 30 |
1. 112,9+2,2* 2. 132,0±1,9*A |
116,9±3,2 |
92125,5 |
788,1 |
|
ФТК-2 n = 30 |
1. 112,9±2,2* 2. 163,5±2,1*A |
144,8±3,1* |
84107,6 |
580,8 |
|
ФТК-3 n = 30 |
1. 112,9+2,2 2 144,4±2,0*A |
127,9±3,3* |
90680,4 |
708,9 |
Ескерту: 1 - емге дейінгі көрсеткіші; 2 - емнен кейінгі көрсеткіші
Өмір сапасының бірлескен көрсеткіші мен өмір сапасының бірлігі орта есеппен 38,8% өсті. Қүрамында диуретик (арифон), АПФ-бәсеңсіткіші (диован) және КӨА (норвакс) бар фармакотерапиялық кешенінің әсерінен науқастардың денелік жылжымалық көрсеткіші емге дейінгі деңгейіне қарағанда 25%; эмоциялық және үнемділік жағдайы 37,7% және 26,5%; жыныстық, әлеуметтік, танымдық қызметтері 24,2%, 24,9%, 28,9% жоғарылайды. Өмір сапасының бірлескен көрсеткіші мен өмір сапасының бірлігі орта есеппен 28,7% өсті. 3- ФТК әсерінен өмір сапасының және бірлескен көрсеткіштері емге дейінгі деңгейіне қарағанда өскенімен, бірақ 2-ФТК көрсеткіштерімен салыстырғанда олардың мөлшері 11,5% төмендейді.
II дәрежелі артериалды гипертониялық науқастарын емдеуге әр түрлі қүрылымды ФТК қолданғанда өмір сапасының бірлескен көрсеткіші әр түрлі деңгейде өзгереді. Өмір сапасының коэффициенттерінің өзгеру мөлшерін ескеріп, «шығын - пайдалылық» көрсеткішін анықтадық. Бірінші ФТК топта оның мөлшері 788,1 тең болса, ал екінші және үшінші топтарда 580,8 және 708,9 теңгені қүрайды, яғни бірінші топпен салыстырғанда «шығын - пайда» коэффициентінің мөлшері екінші және үшінші топта 26,3% және 10,1% төмендейді. (кесте 5)
Зерттеу нәтижесіне алынған мәліметтер II дәрежелі артериалық гипертониямен ауыратын науқастарды емдеуге қолданған фармакотерапиялық кешендердің әсерінен тікелей, тікелей емес, аурудың толық шығыны, өмір сапасының көрсеткіштері және «шығын-пайда» коэффициенті әр түрлі деңгейде өзгереді. Ең тиімді емдік кешене екінші фармакотерапиялық топта: диаван (80/12,5мг), кардилопин (5мг) орын алды.
Қорытынды: II дәрежелі артериалды гипертониялық науқастарда өмір сапасының интегралды көрсеткіші дені сау адамдармен салыстырғанда 33% төмендейді, ал 24 апталық 1-ФТК: индамид (1,5мг), фозикард (10мг), кардилопин (5мг) әсерінен - 16,6%; 2-ФТК: диаван (80/12,5мг), кардилопин (5мг) - 45,4%; 3- ФТК: арифон (1,5мг), диаван (80 мг), норвакс (5 мг) - 28,8% жоғарылайды. Сырқаттың толық шығыны бірінші ФТК тобында 89130,3 теңгені қүраса, ал екінші және үшінші топтарында 94,4% және 101,7% тең болады. «Шығын - пайда» коэффициентінің мөлшері екінші және үшінші топта бірінші топпен салыстырғанда 26,3% және 10,1% төмендейді.
ЛИТЕРАТУРА
- Жузжанов О. Т. Оценка качества жизни больных артериальной гипертонией / О. Т. Жузжанов, З. А. Керимбаева // Вестник ЮКГМА. - 2010. - № 4. - С. 48-49.
- Цыбин А. К. Фармакоэкономика: проблемы и пути дальнейшего развития / А. К. Цыбин, // Рецепт. - 2000. - № 6(15). - С. 21-24.
- Байсеркин Б. С. Состояие кардиологической и кардиохирургической службы в РК и о мерах по дальнейшему развитию на 2007-2009 годы / Б. С. Байсеркин // Медицина. - 2006. - № 11. - С. 12-15.
- Симоненко В. Б. Клинические особенности течения артериальной гипертонии, осложненной перенесенным ишемическим инсультом / В. Б. Симоненко, Е. А. Широков, Ю. В. Овчинников. - (Кардиология) // Клиническая медицина. - 2007. - № 9. - С. 45-49.