Оңтүстік Қазақстан облысының өңірі «Қүтырма» ауруынан қолайсыз аймақтар қатарына жатады. Жыл сайын эпизоотиялық жағдай шиеленісіп, облыс аймағында қүтыру ауруының жаңа табиғи ошақтары тіркеліп, адамдар және ауыл шаруашылық малдардың ауруды жүқтырып алуына әкеліп соқтыруда.
Соңғы 5 жылда Республика бойынша тіркелген барлығы 39 жағдайдың 30-і (76,9 пайызы) ОҚО үлесіне тиіп отыр. 2006-2010 жылдар аралығында адамдар арасында жылма жыл ауру тіркелуде, аурушандықтың ең көп тіркелуі 2009 жылына тура келеді (10 жағдай), 100 мың халыққа шаққандағы көрсеткіш -0,40, б>л көрсеткіш Республикалық көрсеткіштен 4,4 есе жоғары.
|
№ |
Аудан, қала аттары |
2006 |
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
Барлығы |
|
1. |
Арыс |
||||||
|
2. |
Бәйдібек |
||||||
|
3. |
Қазығүрт |
||||||
|
4. |
Махтарал |
1 |
1 |
1 |
3 |
||
|
5. |
Отырар |
1 |
2 |
3 |
|||
|
6. |
Ордабасы |
1 |
1 |
2 |
|||
|
7. |
Сайрам |
1 |
2 |
1 |
4 |
||
|
8. |
Сарыагаш |
2 |
3 |
1 |
6 |
||
|
9. |
Созац |
||||||
|
10. |
Төлеби |
1 |
1 |
||||
|
11. |
Түлкібас |
1 |
1 |
||||
|
12. |
Шардара |
2 |
2 |
||||
|
13. |
Кентау қ. |
||||||
|
14. |
Түркістан қ. |
||||||
|
15. |
Шымкент қ. |
1 |
3 |
4 |
8 |
||
|
16 |
Облыс бойынша |
3 |
8 |
5 |
10 |
4 |
30 |
Кесте 1 - Оңтүстік Қазацстан облысы түрғындарының арасында 2006-2010 жылдар қүтырма ауруының
тіркелуі
Диаграмма 2 - Оңтүстік Қазақстан облысында 2006 - 2010 жылдар аралығында қүтырмамен ауырған адамдардың жас мөлшеріне сәйкес үлес салмағы
79
Мына слайдта көрсетілгендей, ауырғандардың 7-і (23,3%) жануарлардан жарақат алып дер кезінде дәрігерлік көмекке қаралып, олардың 5-і антирабикалық 3 емін алса да ауырған, 2-не алғашқы медициналық көмек көрсетілгенімен, антирабикалық ем тағайындалмаған, ал қалған 23-і (76,6%) дәрігерлік көмекке қаралмаған.
Облыс көлемінде аурулардың орташа инкубациялық кезеңі антирабикалық ем алғандардың арасында 12 ай, ал ем алмағандардың арасында 3-7 айды қүрайды. Антирабикалық вакцина мен иммуноглобулинді дер кезінде және тиісті мөлшерде қабылдамауларының салдарынан инкубациялық кезеңнің қысқарып аурудың ерте өршуіне әкеліп отыр. Эпидемиологиялық карталарды талқылағанда науқастардың ауру уақыты орта есеппен 6,6 күн болса, ең үзаққа созылған ауру -12 күн (Отырар, Шымкент қаласы).
Адамдардың қүтыру ауруының қоздырғыштарын жүқтыруы жыл бойы тіркеледі, жаз-күз айларында (60,0%) көбірек, бүл қүтыру ауруының қоздырғышының табиғатта жыл бойы сақталынатынын дәлелдейді. Жыл сайын иттерден және басқа да жануарлардан тістелген, жарақат алғандар көбеюде, әсіресе соңғы жылдарда жарақаттанушылар саны күрт өсуде: 2006ж- 7558 жарақаттанғандар тіркелсе, 2007ж. - 11600, 2008ж. - 13231, 2009 ж.- 15777, 2010 жылы -18158 адам тіркелді.
Адамдар арасында қүтырма ауруының аурушандығы бойынша талдау жасалынып, «Қазақстан Республикасында антирабикалық көмектің барысы және оңтайландыру жолдары» 2-халықаралық ғылыми- практикалық конференцияның материалдары (2002 жыл Жолшоринов А.Ж.) негізінде облыс аумақтарға бөлініп, эпидемиялық индексі (ЭИ) анықталып, нақты және потенциалды эпидемиялық қауіпті аумақтарға бөлінді. Нақты эпидемиялық қауіпті аумақтарға 12 ауданның 9-ы мен 1 қала жатқызылды: Шымкент қ.,
80
Мақтарал, Сарыағаш, Отырар, Ордабасы, Сайрам аудандары - жоғарғы дәрежедегі нақгылық қауіптілік (көпжылдық ЭИ-0,8), Төлеби, Түлкібас, Шардара- орташа дәрежедегі нақтылық қауіптілік (ЭИ-0,2-0,3), Қазығүрт- төменгі дәрежелік нақтылық қауіптілік (ЭИ - 0,1 дейін). Аудандардың қауіптілігіне қарай бөлінуі (ОҚО картасы).
Потенциалды эпидемиялық қауіпті аумақгарға: Арыс, Созак, Бәйдібек аудандары сонымен қатар Кентау, Түркістан қалалары жатқызылып, адамдар арасында қүтыру ауруы тіркелмегенімен жануарлар арасында тіркеліп, вирустың таралу қаупі бар деп саналады. Қүтыру ауруының нақты тіркелу мезгілі болмағанымен, жыл бойында тіркеліп, дегенмен ең көп тіркелуі күз-қыс айларына сәйкес келеді. Ит пен мысықтардан жарақат алушылардың көп болуы иесіз жануарлардың көбеюімен, иттерді >стау ережелерін сақтамауы және оларды аулап, жою жүмыстарының жеткіліксіздігінен болып отыр.
ОҚО РММ «Орталық ветеринарлық зертханасы» (ОВЗ) мәліметі бойынша қүтыру ауруының қоздырғышы 70,0 пайызды иттер арасында анықтаған, 16,6 пайызы ірі қара мал арасында, 6,6 пайызы -мысық, жылқы, 6,6 пайызы басқа да жануаралардан анықталып отыр. Осыған сәйкес 78,5 пайыз жағдайда адамдар ауруды иттер арқылы жүқтырып, оның ішінде 33,3 пайызы белгісіз иттер арқылы жүқтырған. Қүтыру ауруының қоздырғышының табиғатта айналып жүруі және иттердің арасында эпизоотиялық жағдайдың қолайсыз екендігін дәлелдейді.
Кесте 2 - 2006-2010 жылдар аралығында жануарлардың қүтыруға тексерілуі
|
№ |
Жылдар |
Күдікті жануарлардың қүтыруға тексерілуі |
Оң нәтижесімен анықталғандар |
||||||||
|
ит |
мысық |
ІҚМ |
Уақ мал |
Басқалар ы |
ит |
мысы 8 |
ІҚМ |
МРС |
Басқала ры |
||
|
1 |
2006 |
228 |
13 |
33 |
8 |
17 |
5 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
2 |
2007 |
237 |
6 |
54 |
13 |
17 |
5 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
3 |
2008 |
194 |
11 |
49 |
12 |
16 |
2 |
0 |
0 |
0 |
0 |
|
4 |
2009 |
348 |
11 |
71 |
13 |
17 |
6 |
1 |
4 |
0 |
0 |
|
5 |
2010 |
491 |
16 |
76 |
28 |
48 |
3 |
0 |
1 |
0 |
1 |
|
Барлығы |
1498 |
57 |
283 |
74 |
115 |
21 |
1 |
5 |
0 |
1 |
|
2006-2010 жылдары арасында тексерілген жануарлардан қүтыру ауруының қоздырғыштары Отырар, Ордабасы, Төлеби, Сайрам, аудандары мен Шымкент қаласында анықталды. Б>л көрсеткіштер адамдар арасындағы эпидемиологиялық ахуалдың шиелінісуіне әкеп соғуда. Жоғарыда айтылған мәселелерді ескере отырып, санэпид. қызмет тарапынан қүтырма ауруы бойынша жағдайды түрақтандыру мақсатында үйымдастыру методикалық және практикалық іс шаралар кең көлемде жүргізілуде. Қүтыру ауруын алдын алуда ең негізгі іс шаралардың бірі - жануарлар арасында қүтырма індетін жою, иесіз жануарларды жою, тірі антирабикалық вакцинамен жануарларды егу болып саналады. Облыс бойынша антирабикалық вакцина мен антирабикалық иммуноглобулиннің қоры жеткілікті.
Кесте 3 - 2006-2010 жылдарда облыс бойынша атқарылған іс шаралар
|
Жылдар |
Бөлінген қаражат |
Жойылған жануарлар |
|||
|
ит |
мысық |
қасқыр |
Басқа жануарлар |
||
|
2006 |
4 930 500 |
12329 |
987 |
- |
75 |
|
2007 |
8 581 000 |
16608 |
991 |
7 |
- |
|
2008 |
14 388 500 |
23082 |
1596 |
- |
- |
|
2009 |
22 291 000 |
26592 |
1210 |
5 |
146 |
|
2010 |
38 235 068 |
51011 |
2325 |
6 |
97 |
Атқарылып отырған жүмыстар: - Жыл бойында облыс әкіміне қүтыру ауруы туралы қызметтік хаттар жолданады; - Аудан, қала әкімдеріне ауданның жалпы эпидемиологиялық жағдайы туралы хабарлама жасалынып, қандай іс шаралар атқарылуы керек жөнінде үсыныстар жіберіледі; - Облыс әкіміндігінде жылдық есебі мәжілісінде 23 ақпан 2011 жылы қүтыру ауруын алдын алу бойынша мәселесі қаралып аудан әкімдеріне нақты іс-шаралар жүргізуге тапсырма берілді; - 15.03.2011ж. облыста аса қауіпті жүқпалы аурулардың эпидемиологиялық жағдайы мен алдын алу іс шаралары жайында халық денсаулығын қорғау жөніндегі облыстық үйлестіру кеңесінде қаралып, №1 шешім қабылданды. Үйлестіру кеңесінің қорытындысы бойынша аудан, қала әкімдеріне, ветеринарлық, санитарлық-эпидемиологиялық және медицина қызметтер басшыларына нақты тапсырмалар берілді; - 29.03.2011ж. қүтыру, КҚҚҚ аурулары бойынша селекторлық мәжілісі аудан әкімінің орынбасарларының қатысуымен өткізілді, Сарыағаш, Мақтарал аудандарындағы қүтыру ауруының тіркелуіне байланысты нт атуды үйымдастыру, атылған иттерді көму, нт ату бригадасын арнайы көлікпен камтамасыз ету, қосымша каражат бөлу туралы тапсырмалар нақтыланды;
- Облыс әкімінің І-ші орынбасарымен бекітілген арнайы жүмысшы 4 топ күрылып (мал дәрігері, эпидемиолог, аудан әкімдерінің орынбасарлары), нттерді ату барысының нақтылығы, оларды жою, көму барысын кадағалау үшін барлык аудандарға жіберілді. - Облыстык денсаулық сақтау басқармасымен бірлескен бүйрық шығарылып арнайы лектор тобы қүрылды. Ол топтың қүрамына облыстык ауруханалардың бас дәрігерлері, дәрігер-инфекционистер, дәрігер-эпидемиологтар және обаға карсы станцияның мамандары косылған. Осы топка «Абайлаңыз, қүтыру» атты тақырыпта 4000 парақша тарату жүктелді. Б>л бригада сәуір айының 1-нен 30-на дейін аудандарда санитарлық-ағарту, семинар-кеңестер өткізеді.
- МСЭҚК ОҚО бойынша департаментінің 2 алқа мәжілісі өткізілді; - Қутыру ауруынан аудан, қала МСЭҚБ-на орындаушылык тәртіптері мен кемшіліктер, ауру ошақтарында іс-шаралар жүргізу туралы ұсыныстар жіберілді; - Қүгыру ауруынан 11 аудан, қала әкімшілік шешімдері қабылданды; - Аудан, қалалардың төтенше жағдайлар жөіндегі комиссия мәжілісінде 4 рет қаралды; - Аудандық, қалалалық ветеринарлык қызметпен бірге 6 мәжілісі өткізілді; - Иесіз ит, мысықтардың көзін жою жүмыстарына аудандык, калалык бюджеттен 35 051 700 теңге каржы бөлініп, 3 айда 15024 ит, 554 мысык, 3 каскыр, 9 баска жануарлар жойылды. - Облыс бойынша 149 семинарлар өткізіліп, 1930 дәрігерлер, 6399 орта буын кызметкерлер катысты, соның ішінде МСЭҚК ОҚО департамента бойынша 4 семинар өткізіп, оған 138 медициналык кызметкерлер катысты. - Аудан, кала МСЭҚБ мамандарымен тексеру кезінде аныкталған кемшіліктер бойынша 2011 жылдың 3 айында 11 айыпп>л салынды, 1 іс прокуратураға берілді (Мактарал ауданы).
Қ>тыру ауруына карсы алдын-алу іс шаралары бойынша мал д9рігерлік кызмет, ауылшаруашылык баскармасымен, аң шаруашылығымен кызметтермен бірлесе жүргізіледі. Облыста Астана каласы бойынша департаменті мен ветеринарлык кызметінің к>тыру ауруына карсы күрес ж>мыстарының т9жірибесі енгізілуде.
Облыстағы өзекті мәселер: күтыру ауруына күдікті накастардың пат.материалы зертханада тексеру мәселесі шешілмеген; иттерді ж9не мысыктарды жоюға т>ракты арнайы бригада тобы жасакталмаған; жабайы аңдарды жою ж>мыстарына каржы карастырылмаған; жануарларды к>тыру ауруына карсы егу ж>мыстары толык жүргізілмейді.
ЛИТЕРАТУРА
- Әміреев С.Ә., Темірбеков Ж.Т. «Жалпы эпидемиология» 4-бөлім. Алматы, 2000.
- Ирсиметова Н.А., Тулепова З.Т. «Эпидемиология». Окүлык. // Шымкент, 2011.
- Годовые отчеты ДГСЭН ЮКО по особо-опасным инфекциям.