Қолданыстағы ағылшын тілінің (English-in-Use) Кембридж тест форматтарына енгізілуі

Кембридж тест форматтарының ең алғашқы емтиханы – Кембридж тіл біліктілігі емтиханы (CPE).Бұл емтихан грамматикалық білімді анықтауға бағытталған еді. C. Уэйр CPE тестерінің архивтік көшірмесіне сүйене отырып, CPE емтиханын төмендегіше сипаттайды: «Емтиханның бағыты академиялық ағылшын тілі. Оның алғашқы кездегі моделі дәстүрлі болды, яғни эссе жазу, ағылшын тілі ана тілді болып табылатындарға арналған тілдік оқу бағдарламасы негізіндегі ағылшын әдебиеті, эссе және міндетті фонетика мен грамматика, ағылшын немесе неміс тілдерінен ағылшын тіліне және керісінше аудару. Сонымен қатар, емтиханның ауызша бөлімінде диктант жазу, дауыстап оқу және әңгімелесу енгізілді. Тест ұзақтығы 12 сағатқа созылатын» [ 1, 56].

Бұл тестер колониадағы елдерден Британияға арнайы білім алу үшін оқуға түсуге келетіндерге арналған еді [2, 10]. Демек, алғашқы емтихан екі аспектілі: жазбаша және ауызша қабылданған (қазіргі кездегі тапсырылатын халықаралық емтихандардың өзгертілген нұсқасында сақталып отыр). CPE емтиханы өзінің қалыптасу тарихында құрылымы жағынан және тапсырмалардың берілуі жөнінен өзгеріп отырды.Төменде CPE емтиханының бес форматы берілген.Ескертетін жайт, қазіргі тапсырып жүрген емтихандар осы форматтардың негізінде құрылған. Беріліп отырған форматтар С.Уэйрдің [1, 56] «Жиырмасыншы ғасырдағы CPE емтиханының форматына шолу» мақаласынан алынды.

1-кесте – 1-тест форматы

2-кесте – 2-тест форматы. Шілде, 1938 жылғы емтихан

3-кесте – 3-тест форматы. 1953 тест формасы

4-кесте – 4-тест форматы . 1975 CPE мазмұны

5-кесте – 5-тест форматы . 1984 жылға шолу

Алғашқы екі формат тапсырмаларының ұқсастығымен ерекшеленеді.Екінші форматқа енгізілген аздаған өзгеріс тестерді шет елдерге тарату мақсатында,тест тапсырушыларға тест форматын ыңғайлы ету үшін жазылған деп түсіндіріледі және сонымен қатар оған бұл кезеңнің еуропадағы соғыспен тұстас келуі де өз ықпалын тигізді.«1939 жылдың өзінде CPE тесі 30 мемлекетке ұсынылды» [1, 45]. С.Уэйр Тэйлордың жазбасына сүйене отырып төмендегі мәселені атап өтеді: «Екінші дүниежүзілік соғысқа байланысты тест тапсырушылар саны 1943 жылға дейін күрт төмендеп кетті. Тек 1943 жылы ғана тест тапсырушылардың саны 861 болып, ресми түрде тіркелген.Аталмыш жылы Британияда тест тапсырушылардың басым бөлігі одақтас әскер мүшелері болды. Соғыс жылдарынан бастап осы күнге дейінгі тест тапсырушылар санының азаюы мен көбеюті туралы Фолвей төмендегідей ақпарат береді: 1923 жылы 13 тест тапсырушы болса, 15 жылдан кейін оның саны 675-ке жетті. Оның ішінде 212-сі шет елде тапсырушылар. Екінші дүниежүзілік соғыстың соңына қарай тест тапсырушылардың саны 1928 жылғыдан аз болды, бірақ шет елде олардың саны 972-ге жетті.1960 жылға дейін тест тапсырушылар саны 8000-ға жетті. 1980 жылға дейін олардың қатары қалыпты түрде көбейіп отырып, 20 000-ға дейін жетті. Ал 2001 жылға дейін бұл көрсеткіш екі есе артты, яғни 48 514-ке жетті [3, 157].

Екінші форматтағы ағылшын әдебиетін басқа пәнге ауыстыру жөнінде «Әдебиеттің жалпы экономика және коммерция білімі пәніне ауыстырылуы студенттердің және түпкілікті тұтынушылардың тест таңдауының куәсі екендігін көреміз» [1, 47].Тест құрылымынан фонетиканың тест тапсырмасының алынуы тіл сертификатын қажет ететін ұйымдардың сұранысы болмағандығынан болды [4, 19]. Дегенмен, тест форматынан көріп отырғанымыздай, тест орындауға бөлінетін уақыт көлемі өзгеріссіз қалып отыр.

Үшінші тест форматы алғашқы екі форматтан Қолданыстағы ағылшын тілі бөлімінің енгізілуімен ерекшеленеді. Бұл форматта уақыт көлемі 9 сағатқа дейін қысқартылған. Қолданыстағы ағылшын тілі аударма тапсырмасына альтернатив ретінде енгізілді, яғни тест тапсырушылардың екі тапсырманың бірін таңдап алуға мүмкіндіктері болды.С.Уэйер бұл жөнінде былай дейді: «Бұл тест тапсырмасы оқылыммен басталады да, сұрақтарға жауап беру тапсырмасымен жалғасады; сөйлем құрастыру тапсырмасы; сөйлемдерді қайта байланыстыра отырып, параграф жасау; тыныс белгілерінің сөйлем мағынасын қалай өзгертетіндігін анықтайтын тапсырмалар; редакциялау; сипаттап жазу тапсырмасы және аффикстерді тексеретін тест тапсырмалары кіреді [5, 51].

Егер Савиллдің «Тест жасаудың процесі және UCLES EFL тестеріне шолу жасау» еңбегіне сүйенсек [6, 87], ол CELA-ның тест жұмысын талдау барысында «емтиханның төрт шартқа жауап беру керектігін міндеттейді: валидтілік, сенімділік, ықпалдылық және тиімділік. Ықпалдылық пен тиімділік жөнінде Фолвей [3, 140] ағылшын тілінде тестерді дамытуда оларды маңызды концепт деп атай келе, бұл концептілер емтиханның қаншалықты тиімді, пайдалы және «этикалық» екендігін үнемі назарда ұстауға көмегін тигізеді дейді.CELA орталығы пайдалы тестер жасауды көздей отырып, тест нәтижелерін және емтихан алушылардың ұсыныстарын ескере келе, өз тестерін жасаудың мазмұнын анықтап алды.Тестерге үздіксіз шолу және талдау жасап отырудың басты себебі – оның пайдалылығын анықтау.Қазіргі кезде CELA тестерін жасау жұмысын CELA орталығының Зерттеу және валидтілік тобы атқарады.

CELA – тіл емтихандарын жүргізу мен сертификат беру жұмыстарымен айналысатын бірден– бір негізгі орталық. Өз қызметін 100 жыл бұрын бастаған CELA орталығы пайдалы тест жасау ұстанымына ден қоя отырып, сол талаптарға сай келетін тест құрылымы мен мазмұндарын жасап шықты. Валидтілік, сенімділік, ықпалдылық және тиімділік ұстанымдары CELA орталығының тест жасау ісінде орталықтың одан әрі дамуына, тестерді жетілдіруде және тестердің Ұлыбритания мен басқа елдерде де сұранысын арттыруға мүмкіндік берді.Тест тапсырмалары коммуникативтік мазмұн негізінде жасалған.Ал бұл факторлар өз кезегінде CELA орталығының академиялық және академиялық емес тіл деңгейін анықтайтын мақсатты тест түрлерін дамытуына алып келді.

Әдебиеттер

1. Weir C. A survey of the History of the Certificate of Proficiency in English (CPE) in the twentieth century in Studies in Language Testing. – Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2003. – P. 1-56.
2. O’Sullivan B. A Brief History of Language testing in Cambridge: Guide to Second Language Assessment. – New York, USA: Cambridge University Press, First edition, 2012. – P. 9-19.
3. Falvey P. English language examinations in examining the world: A history of the University of Cambridge Local Examinations Syndicate. – Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2008. – P. 131-157.
4. Roach J. The Certificate of Proficiency in English. Personal papers of J.O.Roach. – Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1931. – 19 p.
5. Weir C. Measured constructs: A history of Cambridge English language examinations 1913-2012. – Cambridge, UK: Research Notes, 2013. – Book 9. – 51 p.
6. Saville N. The process of the test development and revision within UCLES EFL (C. Weir & M. Milanovic, Eds.). – Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2003. – 87 p.