Қарт және егде жастағы адамдар арасында қанайналым жүйесінің ауруларының (ҚЖА) артуы Республиканың Денсаулық сақтау жүйесінде өзекті мәселелердің бірі болып табылады. ҚЖА аурушылдық көрсеткіші динамикада 2007-2009 жылдар ішінде 100 мың. ересек тұрғынға шаққанда 1,1 есе жоғарлаған *1+. Қарттардың ҚЖА-нан негізгі өлім себебі 1,4 есе артқан артериальды гипертензия (АГ) болып табылады.
Осыған байланысты геронтологиялық тұрғындарға көрсетілетін медициналық көмек, осының ішінде ауруханаға дейінгі кезеңдегі көмек сапасы маңызды.
Зерттеудің мақсаты Алматы қаласының белгілі-бір ауданының қарттарында АГ клиникалық ағымының ерекшеліктерін зерттеу болып табылды.
Материалдар және әдістер:01.01.12-нен 31.12.12-дейінгі аралықта МКҚМ «¥ОСА емханасына» тіркелген Алмалы ауданының егде жастағы науқастарының статистикалық карталарына жалпы анализ жүргізілді. Алынған мәліметтерге сүйенсек күндізгі стационарда қанайналым жүйесінің ауруларымен 828 науқас емделген. Оның ішінде 12 (1,5 %) науқас жүрек жеткіліксіздігі жоқ жүректің басым зақымдалуымен қосарласқан артериалды гипертензиямен және 52 науқас гипертензивті энцефалопатиямен тіркеліп жалпы санның 6, 3 % құрады.
Нәтижелер және талқылаулар: тексерілген науқастардың басым көпшілігінде «себепсіз» әлсіздік, нашар көңіл-күй, жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуі, баста ауырлық және кернеу сезімі, сирек-бас ауру анықталған. Кейіннен үдемелі атеросклероздың негізгі симптомдары қосылған:ұйқының, есте сақтау қабілетінің, көрудің бұзылуы, бас айналу, құлақтағы, бастағы шу, жүрек тұсындағы ауру сезімі, ентігу, жүрек ырғағының бұзылыстары, эмоциональды тұрақсыздық. АГ-мен ұзақ ауыратын егде жастағы науқастар соңғы болған оқиғаларды есте сақтаудың, жаңа оқиғаларды игерудің, зейіннің төмендегенін, адекватты емес эмоционалды ракциялардың пайда болғандығын байқаған.
Гипертоникалық криздердің (ГК), әсіресе I типті (симпато- адреналды) (жастармен салыстырғанда) азайғандығын атап көрсету қажет. Егде жастағы науқастарда криздер жиілігі сирегенмен ағымы жастармен салыстырғанда ауырлау өтті. ГК ағымының ауырлығы гериатриялық науқастарда ырғақ бұзылыстары, күш түсу стенокардиясы, МИ, жедел сол қарыншалық жүрек жетіспеушілігі (ЖСҚЖЖ), ми қанайналымының динамикалық бұзылыстары немесе ми инфаркті сияқты асқынуларға алып келген *2+.
Осылайша тексерістен өткен науқастарда АГ келесі клиникалық ерекшеліктерге ие:
- Сырқат жиі адам өмірінің кеш кезеңдерінде (6-7-8 он жылдықтарда) пайда болады. Сирек өмірдің ерте кезеңінде басталған аурудың жалғасы болып табылады, бірақ АГ кеш кезеңіне тән ерекшеліктермен жүреді.
- Клиникасында ауру сезімінің айқындылығы төмен болғандықтан, ерте диагностиканы қиындатады.
- Артериялық тамырлардың және гемодинамиканың жасқа байланысты өзгерістеріне байланысты салыстырмалы САҚ- жоғары деңгейде, ДАҚ- төмен деңгейде болуы ПҚ жоғарлауына алып келеді.
- Жастық өзгерістерге және үдемелі атеросклерозға байланысты маңызды мүшелердің және жүйелердің функционалды жетіспеушілігінің белгілері өте жылдам қосылады.
- Жастарға қарағанда МИ, инсульт, ЖСҚЖЖ, бүйрек жетіспеушілігі сияқты асқынулар аздаған қосымша қолайсыз әсерлер нәтижесінде жиірек дамиды.
- ГК симпапато-адреналды (I) типі салыстырмалы сирек анықталған Жиі криз ағымы су-тұз типі бойынша өтеді және сол қарынша жетіспеушілігімен және қанайналымының бұзылыстарымен қатар өтеді *3+. Қорытынды:
АГ егде жастағы науқастарда минмальды клиникалық көріністермен жүреді, бірақ асқынулардың жылдам дамуымен ерекшеленеді. Егде және қарт науқастарда АГ белгілерінің аздығы, латентті ағымы ерте және өз уақытындағы диагностика мүмкіндіктерін қиындатып, осы категориядағы АГ нәтижелі емдеу мүмкіндігін азайтады *4+.
АГ диагностикасының сәттілігін арттыру мақсатында геронтологиялық тұрғындарға көрсетілетін көмек көрсету кезінде әртүрлі диагностикалық скрининг бағдарламасын белсенді енгізу қажет .
ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
- «Саламатты Қазақстан» ҚР денсаулық сақтаудың 2011 - 2015 жылдарға мемлекеттік бағдарламасы.
- Филатова С.А., Безденежная Л.П., Андреева Л.С. Геронтология: оқулық. - 5-ші басылым. - Ростов н/Д.: Феникс, 2009. - 510 б. - (СПО).
- Воробьева Т.Е., Куницына А.Я., Малеева Т.Ю. Гериатрия. - Ростов н/Д.: Феникс, 2009. - 152 б.
- Сагындыкова А.Ж. Организация медицинской помощи пожилым - важная задача здравоохранения // CONSILIUMMEDICUM. - 2010. - Т. 27, № 3. - C. 94-95.