Пигментті невустар негізінен туа біткен кемістіктер мен ісіктерге жатады. Олар қатерсіз және қатерлі түрге бөлінеді.
Қатерсіз интрадермальды пигментті невус екі топқа бөлінеді: қарапайым(жай); түкті. Ал катерліге: меланобластома; меланосаркома жатады.Қатерсіз жәнеқатерліісіктердің ара қатынасы 85%: 15% пайызды құрайды. Көптеген зерттеулерде пигментті невустардың баяу өсуі анықталған. Жас шамасына байланысты 45-50 жастан кейін шамалы өсуі байқалады.Ал кейбір стрессті және гормондық өзгерістерде, семіргенде, жарақатта, қоршаған ортаныңбұзылуына байланысты және күн сәулесі әсерлерінен айқын өсуі байқалады.
Анамнезінен анықталғандай пигментті невусты жиі тітіркендіретін себебтерге: жарақат, инсоляция, жасының ұлғаюы, зат алмасу бұзылыстары, гормоналдық бұзылыстар, психикалық тежелулердің(расстойства) әсерлері анықталды. Жоғарыда айтылған себебші факторлардың әсерінен ісіктің морфологиялық құрылымы өзгергенін айта кеткен жөн. 60-тан аскан әйелдерде пигментті невустың көрінісінде мүйізді қабаттың қалыңдауы(кератоз) байқалған, әсіресе дененің ашық аймақтарында(бет, мойын). Аса ескере кететін жәйт – ол пигменнті невустардың аса үлкен болып өспеуінде.
Материалдар мен емдеу әдістері
Клиникалық сипаттамасында мынадай көріністер байқалады.
Түсі: сұрғылт, ақшыл қоңыр, қоңыр, қара-қоңыр және күлгін болады. Ісіктің беті тегіс, бүдірлі немесе папиламатозды өсінді байқалады. Пішіні домалақ немесе сопақ. Ісіктің өсуі жасқа, мезгілдік(менструацияға байланысты) себебтерге байланысты және өскенде ісінуді(домбығуды, бөртуі) еске түсіреді. Кірпік аймағында орналасуында(локализация), қарама-қарсы жақтың қыртысынның эпиляциясы байқалғандығы анықталды. Пигментті невустың орналасқан санына байланысты бір адамның жалпы денесинде 3-тен 36-ға дейін кездеседі. Бір адамда көптеген пигментті невустар кездесетін болса, олар меланозға жатады. Бұл ауруды нейрофиброматозбен(Реклингхаузен ауруымен) салыстырмалы нақтама жүргізу керек.
Бұл түзілістердің хирургиялық еміне барлық тері бетінен шығыңқы орналасқан пигментті невустарды алып тасталуы. Классикалық әдіс бойынша ісік шекарасынан
- 5-0.8 см қашықтықта кесіледі және пайда болған жара түрлі көлемде қиықтармен жабылады. Нәтижесіндеәр түрлі тыртықтар қалатыны белгілі. Бұл өз кезегінде эстетиканың бұзылыстарына және науқастарды операциядан бас тартуына әкеледі. Осыған байланысты косметикалық және эстетикалық талаптарға жауап беретін әдісті қолдануға болады(лазер сәулесі), олжоғары жиіліктегі радиотолқындар.Радиотолқынды хирургиялық әдіс үшін Сургитрон(АҚШ, ELLMAN) аппараты қолданылады,электродтары жылу бөлу арқылы жұмыс істейді, терінің тіндерін ажыратады.
Радиотолқынды хирургия «Сургитрон» аппаратын қолдану арқылы медицинаның көптеген салаларында қолданылады(дерматология, пластикалық және реконструкциялық хирургия, сосудистая хирургия, нейрохирургия, жалпы хирургия, онкология, оториноларингология, офтальмология (блефропластика), гинекология, проктология, урология, эндоскопия (лапороскопия), жақ-бет хирургиясы (стоматология).(2)
Тіндер өткір скальпелдіқолданғандай кесіледі. Әр процедураның өз режимі бар. Аппаратбір мезгілде: коагуляциялық, кесу, кесу-коагуляция,фильгурация қызметін атқарады.Қолданылатын электродтарға байланысты әр түрлі тілік жасалады.Электродтардың түрлері: түймелі(пуговчатые), конус тәрізді, сақина тәрізді(кольцевидные), қармауыш тәрізді(петляобразные) және т.б.
Операциялар емхананың хирургиялық бөлмесінде жергілікті жансыздандыру арқылы жасалады. Операция алаңы құрамында этил спирті жок антисептиктермен өңделеді. Иньекция жасалған жерден қанақса, түймелі электродпен коагуляция жасалады. Электродтардың экспозициялық ұзақтығы 5-тен 15 сек. дейін, бұл уақыт бір өсіндіні коагуляциялауға және алуға жеткілікті. Пигментті невустарды алуды Сургитрон(АҚШ, ELLMAN) аппаратымен, дөңгелек немесе сақина тәрізді электродтармен өсіндінің диаметріне байланысты
қолданылады. Егер невус үлкен болған жағдайда, бөлшектеп алынады, сонымен қатар сау тері және ісіктің шекарасы да міндетті түрде алынады. Электродтың тереңдігі пигментті невустың негізгі өсу түбіне байланысты. Пигментті невустар негізінен базальды қабат пен дерманың шекарасында өседі. Пигментті түкті невустың ерекшелігі шаш фолликуласының болуы және ол базальды қабаттан төмен орналасады. Бұндай пигментті түкті невустарды алғанда шаш фолликуласының қапшығы міндетті түрде күйдіріледі, себебі ол жерде пигментті невустың жасушалары орналасады, сондықтан сол жерде қайталануы (рецидив) мүмкін. Түктің негізгі тамырлары өртенеді. Операциядан кейінгі орын түймелі электродпен өңделеді, қан тамырларын,ісік орнын стерилизациялайды. Жарақат орыны солкосерил гелімен 3 күн өңделеді.
Операция құрғақ алаңда өтетіндіктен жасалған күні суға шомылуға кеңес беріледі.
Жарақат орнын күнделікті науқастың өзі жуынғаннан кейін солкосерил гелімен өңдейді. 4- ші күні жара беті қоңыр қабыршыққа айналады. Қабыршақтың тез түсуіне және тіндердің регенерациясықалыпты жүруі үшін, 3-4 күні солкосерил-майы қолданылады. Содан кейін жара беті жаңа тінмен жабылады. 3 аптаның ішінде операция орыны дәнекер тінмен толығады. Инсоляция әсерінен болатын жоғары пигментацияны болдырмас үшін, әсіресе жылы мезгілде, күн сәулесі түспеу керек немесе жаңаданпайда болған теріні күн сәулесінен қорғайтын кремдерменжабу керек. Үш ай өткеннен кейін терінің беткі қабатының құрылымы мен түсі толық қалыпқа келеді.
Радиотолқынды хирургиялық әдіспен 1999-2012 ж. аралығында 7-ден 68-ге дейін жастағы 258 адамға бет-әлпеті мен бойындағы қатерсіз пигментті невустары(меңдері мен қалдары)бар 258 адам емделді.
Барлық материалдар патогистологиялық тексеруден өткізілді. Операцияның орыны қалыпты жазылып,ешқандай із қалмады (1,3).
Қорытынды:
1.Қатерсіз пигментті невусты емдеуде радиотолқынды жасушаларының пролиферациялануының алдын алуға болады.
3.Радиотолқынды әдісті жасушаларда резонанс тудырмайды.
2. Радиотолқынды хирургиялық әдіс қатерсіз пигментті невустың қатерлі меланобластомаға немесе пигмент
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Hurwitz JJ, Johnson D, Howard D, MolgatYMHigh frequency radiowaveelectrosection of full-thickness eyelid tissues./ Can J Ophthalmol 28. -1993. – P. 62-64.
- Pfenninger JL, DeWitt DE Radiofrequency surgery. In Procedures for Primary Care Physicians./ Mosby. – 1994. - P. 91-101.
- Hettinger D Excision of planter fibroma via radiowave technique. A review of the literature and a case report. Personal communication. - 1995
- Есім А.Ж., Есим А.А., Испулаева С.Х « Радиоволновая хирургия доброкачественных новообразований лица и смежных областей» проблемы стоматологии. - №3(9). – 2000. - С. 150-151.
- Гришина Е.Е., Лернер М.Ю.,Федотова О.Ф., Агеенкова О.А. Радиохирургия опухолей и опухолеподобных заболеваний придаточного аппарата глаза Российский симпозиум по рефакционной и пластической хирургии глаза. Сборник научных статей. – М.: 20 - 21 декабрь 2002.- C.291-299.
- Есім А.Ж, Есимова А.А, Иржанова С.А, Ахметов Ж.Б «Клиника и радиоволновая хирургия вражденных пригметных доброкачественных опухолей» Материалы Республиканской научно-практической конференции с Международным участием. - 16-18 мая, 2012г. - Алматы: С.160-162.