Эксперименттік жұмыс 125 егеуқұйрыққа жүргізілді. Сирақ бұлшықетінің лимфа ағысы мен микроциркуляция деңгейі қалыпты, сонымен қатар аяқтың созылмалы ишемия отасынан кейін 60 күн ішінде лазерлік допплерлік флоуметрия әдісі арқылы үлгілер жасалды. Сан артериясындағы қан тамырлардың бітелуі кезіндегі лимфа ағысының төмендеуі 14 тәуліктен кейін бастапқы көрсеткіштен -53%, 30 тәулікте - 50%, 60 тәулікте -43%-ға азайғанДығы байқалДы. Егеуқұйрықтың артқы аяқтарының ишемиясы кезінде сау аяғымен салыстарғанда, ишемиясы бар аяқта қан айналым төмен болды.
Тақырыптың өзектілігі. Артқы аяқтың ишемиясының диагностикасының өзектілігі, көбейіп келе жатқан артқы аяқ қан тамырларының бітелуімен тікелей байланысты [1]. Ауыр ишемия кезінде толық қанайналым декомпенсациясы 1 миллион халықтың ішінде 400-1000 адамда кездеседі немесе қан тамырдың бітелуімен ауыратын науқастардың 15-20% кездеседі [2]. Екі артқы аяқтың ишемия-реперфузия кезінде 3 сағат аралығында токсиколимфия, эндотоксикоз және қанайналым жүйесінде күшейтілген лимфа ағысы байқалды. Дренажды-детоксикалық функцияның және қышқылдық гомеостазды реттеуге қабілеттілігін сақталуы ишемиялық аяқтың тізе асты және мықын лимфа түйіндерінде көрінеді[3]. Құрсақ бөлімінің патологиялық үрдісі кезінде кеуде өзегінде лимфа қысымы және оның түсі бұзылды.
Патология ауырлығының артуына байланысты және кеуде өзегінде лимфа ағысындағы қысымның төмендеу ұзақтығы лимфа ағысының көлемді жылдамдығын көрсетеді[4]. Төменгі қуысты венаны байлау кезінде венозды қысымның жоғарлауы капиллярлық қысымның артуына әкеліп соғып, қанның сұйық бөлігінің ұлпа арасына сүзілуін күшейтіп,оның лимфа жүйесіне резорбциясы, лимфа ағынының артуына әкелді[5]. Посттромбофлебиттік синдром кезінде пайда болатын ісіктер веноздық гипертензиядан ғана емес, сонымен қатар лимфа ағысының қиындауынан, яғни магистральдік лимфа тамырлары және шеткі лимфа түйіндерінің өткізгіштігінің бұзылуымен байланысты. Аяқтың посттромбофлебит синдромы кезінде лимфостаз веноздық жетіспеушілікті одан әрі асқындырады. Ұлпалық сұйықтықта белок құрамы көбейген сайын, тіндерде су ұзақ сақталып, ісінудің көбеюне алып келеді. Ісік көп болған сайын лимфалық капиллярлардың насостық функциясы төмендейді, сонымен қатар қан капиллярларының резорбциялық қабілеттілігі төмендейді
Инвазивті емес әдістер қан тамырларының аурулары бар науқастарды емдеуде маңызды рөл атқарады. Ультрадыбыстық және плетизмографиялық аспаптар объективті тамыр бұзылуын бағалауға мүмкіндік береді, аяқтың артериялық қысымын өлшеуге, қан ағысын, аяқтың импульс сигналдарын талдауға мүмкіндік береді. Бұл аспаптар шеткі тамырлардың аурулары бар емделушілер үшін клиникада пайдаланылады.
Зерттеудің мақсаты - лазерлік допплерлік флоуметрияны пайдаланып, сан артериясының бітелуі кезінде лимфа ағысының және микроциркуляция жағдайын бағалау.
Қажетті құрал-жабдықтар және зерттеу әдістері: Тәжірибе эфирмен ұйықтатылған, салмағы 180-250грамм болатындай 125 аталық егеуқұйрыққа жүргізілді. Кейін егеуқұйрықтарды арнаулы вивариилерде стандартты рациондағы суға еркін қол жеткізетін жерде ұстайды. Он аяқтың ишемиясына шаттағы сан артериясындағы қан тамырын бітеу арқылы қол жеткізіп, 3 күнге, 14 және 30, 60 тәулікке диафрагмадан жоғары кеуде өзегінде лимфа ағысының келесі тіркелуі бақылады. Шеткі гемодинамиканың қан ағысының сигналын анықтау үшін допплерлік ультрадыбыстық анализатор Сономед 300 қолданылды. Артқы аяқтың магистральді артериясын зерттеу ультрадыбыстық зонд (8 МГц) тұрақты толқындық режимде сәулелендіру арқылы жүргізілді. Артқы аяқтың артериясының Гослингтің пульстік индексін (РІ), Пурселла резистенттік индексін (RI) есептеп шығарды. Перифериялық қарсылық индексі қан ағынының дистальді өлшемінің қарсылығын көрсетеді: RI=(S-D)/S. Пульсация индексі қан тамырының серпімділік қасиеттерін көрсетеді: PI=(S- D)/M^анмен қамтамасыз етуді см/c есептеді. Әрбір өлшеу кем дегенде 10минутта орындалды. Өлшеу нәтижелерін басып шығару, сондай-ақ алынған спектрлер принтерді пайдаланып жүзеге асырылды.
Нәтижелер және оларды талқылау. Егеуқұйрықтың артқы аяқ ишемиясының пайда болғаннан кейінгі 14 тәулікте кеуделік лимфа ағысы төмендеді. Ол мынадай есеппен жүргізілді 100г салмақта 14,7±3,5мкл/мин/100 г дененің салмағы(бақылау тобы) 8,7±2,0,30 тәуліктен кейін 8,3±2,2, 7,9±1,3 мкл/мин 100г.д.с.60 тәуліктен кейін.
Интактілі жануарлардың тізе артериясындағы гемодинамикалық көрсеткіш мынадай болды: Vmax = 21,7±2,3 см/c, Vmin= 13,2±1,2 см/c, РI=0,63±0,02, RI=0.4±0.03. Бірінші суретте бақылау тобындағы және артқы аяқтың созылмалы ишемиясы бар егеуқұйрықтардың шеткі артериялық сандық допплерографиялық көрсеткіштерінің салыстырмалы бағасын көруге болады. (1-сурет)
Артқы аяқтың әр түрлі ұзақтықтағы ишемиясы кезінде допплерографиялық зерттеулер нәтижесі сан артериясы қанайналымының төмендеуін көрсетті. 14 тәуліктен кейін қан ағысы 7,38 ± 1,2 см/с дейін төмендеді. 1 айдан соң ишемияның пульсациялық индексі 1,63±0,01 дейін және 2 айдан соң 0,1±0.02 дейін жоғарылады. Пульсация индексінің жоғарлауы егеуқұйрықтың артқы аяқтарының артериялық зақымдануын көрсетеді. Мәліметтерде көрсеткендей ишемия дәрежесінің өсуі пульсациялық индекстің төмендеуімен сипатталады [7].
Сонымен, артқы аяқтың ишемия дәрежесінің өсуі максималды систолалық жылдамдықтың көрсеткіштері мен тіндік қан ағысының төмендеуімен, шеткі қан ағысының пульсациялық және резистивтік индексінің төмендеуімен бірге жүреді.
Егеуқұйрықтың артқы аяғының әр түрлі ұзақтықтағы ишемиясы кезінде ауру аяғында сау аяғына ишемиялық ауруына бейімделуі байқалады, ол артқы аяқтың ауыр ишемиясының 30-35 күннен кейін реваскулиризациясының сәтті болуына байланысты[8]. (2-сурет).
Мына суреттерден әр түрлі ұзақтықтағы ишемия кезінде ишемиялық аймақта микроциркуляция нашарлайды, пульсация индексі төмендейді, микротамырлардың құрылымы деформацияланады, нәтижесінде тонустың реттелу механизмі бұзылады. Артқы аяқтың ишемиясы қанмен қамтамасыз етілуі азаяды, оттегі жетіспеушілігі және сонымен қоса лимфа ағысының төмендеуіне әкеледі, лимфаның түзілу процесі , интерстициальді кеңістіктегі сұйықтықтың резорбция дәрежесі, тін қысымы және капиллярлық сүзілуі төмендейді.
Сонымен, егеуқұйрықтың артқы аяқтарының ишемия кезінде кеуде өзегінде лимфа ағысы төмендеді, себебі лимфа
түзілу ағысы азайды. Сонымен қатар шеткі қан ағысының пульсациясы және резистивтік индексі, максимальдық систолалық жылдамдықтың көрсеткіштерінің, тіндік қан ағысы төмендеді, микроциркуляцияда нашарланды. Ишемияға бірте-бірте бейімделудің жүруі реваскуляризацияға байланысты.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Савельев B.C., Кошкин В.М. Критическая ишемия нижних конечностей. - М.: Медицина, 1997.-160 с.
- Чупин А.В. Артериальные трофические язвы нижних конечностей // Хирургия. - 2002.- T2. - №6.- C.35-41.
- Т.А. Асташова, Ю.А. Анцырева, О.В. Казаков, С.В. Морозов Лимфатическая система в механизме окислительного гомеостаза при моделировании циркуляторных нарушений и их коррекции низкоэнергетическим лазерным излечением// Бюллетень СО РАМН. - 2005.- №1 (115). - С.74-78
- Стюрева Г.М. Муслов С.А.Анализ свойств лимфы при хирургических патологиях // Фундаментальные исследования. - 2007. - №11.-С.125-127.
- Wegris R., Zenert H., Waeter K. et al. Effect of systemic venous pressure on drainage of lymph from thoracic duct //Amer. J. Physiol. - 1963.- V. 204. - №1.-P. 284-288.
- Zaugg V. B., Dorffer M. J., Spiecel M. et al. Lymphatic capillary pressure in patients with primary lymphedema // Microvasc. Res. - 1993.- Sep. 46 (2). - P. 128 – 134.
- Бахритдинов Ф.Ш., Суюмов А.С. Ультразвуковые показатели периферической гемодинамики у пациентов с хронической ишемией нижних конечности // Патология кровообращения и кардиохирургии. - 2009. - №2. - С.54-58.
- Paul J. Gagne, Nikita Tihonov, Xialou Li, Qiao, etc..Temporal Exposure of Cryptic Collagen Epitopes within Ischemic Muscle during Hindlimb Reperfusion American Journal of Pathology. - 2005.-Vol.167. - №. 5.- P.1349–1359.