Перинатальды патологиясы бар шала туған нәрестелердегі қабыну медиаторлары

МақалаДа перинатальды сырқаты бар шала туған нәрестелерДің қанынДағы қабыну медиаторларын анықтаған. 77 шала туған нәрестелерДің зерттеу нәтижелері талданды. Оның 37-і жатырішілік жұқпалану белгілерімен болса 40-нәресте жатырішілік жұқпалануынсыз орталық жүйке жүйесінің әр түрлі ауруларымен болған. Бақылау тобын уақтылы туған сау нәрестелер құрайДы. КінДік қанынДағы қабыну медиаторлары (цитокинДерДі) иммуноферментті анализ әДісімен анықталДы. IL-2, IL-6 және TNF-α мөлшерінің жоғарлауы нәрестелерДе жатырішілік жұқпаланулар белгісі болып келеДі. Ал перинатальды орталық жүйке жүйесі сырқаттары бар нәрестелерде IL-2 мөлшері жоғары болған.

Өзектілігі. Шала туу денсаулық сақтаудың өзекті мәселесі болып отыр. Бірнеше жылдар бойы уақытынан бұрын туудың статистикалық көрсеткіштері төмендеген емес [1.2.3]. Шала туылған балалар ерте неонатальді шетінеудің 60-70¿ құрайды, өлі туылу уақытылы туылғандарға қарағанда уақытынан бұрын туылу кезінде 8-13 есе жиі байқалады [4]. Уақытынан бұрын туылу себептері мультифакторлы болғанына қарамастан, алғы себептерінің бірі иммунологиялық аспектілер мен жұқпалар болып табылады.

Нәрестелер ағзасында оның ішінде шала туған нәрестелерде гипоксиялық және инфекциялық аурулар дамуына, клиникалық ағымына және соңғы нәтижесінде иммунды жүйе басты рөл атқарады. Постнатальды кезеңде нәрестенің сыртқы ортаға бейімделу және аурулардың даму мүмкіндігінен цитокиндер өнімінің деңгейі хабар береді. Цитокиндер әртүрлі жүйелердің ұқсас қызметтерін қамтамасыз ететін, өзара байланысқан сигналдардың күрделі тізбектерінің бөлігі болып табылады. Цитокиндер деңгейін бағалау ағзаның иммундық жүйе жағдайын, оның ішінде неонатальды тәжірибеде гестацияның әртүрлі мерзімі кезінде иммунды реттеуші медиаторларды жаңаша зерттеуге мүмкіндік береді. Көптеген зерттеулер перинатальды сырқаттылық дамуын болжауда нәресте қанындағы интерлейкиндер (IL) IL-2. IL-6 және ісікті некроздаушы фактор-a (TNF-α) мөлшерінің диагностикалық маңыздылығын мәлімдейді [5.6.7.8.9]

Уақытынан ерте туған нәрестелерде жұқпалы аурулардың жоғары болуы оның иммунды жүйесінде кейбір факторлардың жетіспеушілігімен түсіндіріледі [10].

IL-1ß -жедел фазада жауап беруге қатысады және жергідікті қабыну реакциясының дамуына жауапты болып табылады. Ол пирогенді, прокоагуляциялық иммунды модульдеуші әсер береді, дәнекер тіндердің метаболизміне ынталандырушы әсер көрсетеді. Оның аса маңызды қасиеті антигенмен сенсибилизденген лимфоциттердің

пролиферациясын ынталандыру болып табылады. IL-6 әртүрлі типтегі жасушалармен, оның ішінде мононуклеарлы фагоциттермен және фибробластармен өндіріледі Т және В лимфоциттердің белсенділігіне, гемопоэздің жедел фазалы нәруыздарының синтезіне, коагуляция үдерістеріне қатысады. Осылайша оның құрамы үдерістің ауырлығымен корреляцияланады және жүйелі қабыну жауабын болжау үшін маңызды белгі. TNF-α эндотоксинге жауап ретінде организмнен өндірілетін негізгі медиатор. Ол эндотелиальді жасушалар мен лейкоциттерді белсендіреді, эндотелий өткізгіштігін, фагоциттердің цитоуыттылығын және лейкоциттердің адгезиялық қасиетін жоғарлатады. TNF-α лейкоциттердің қабыну аймағына көшуіне және олардың дегрануляциясына әрекет жасап, тіндік зақымданудың дамуын шарттайды [11]. Иммунды жүйе шала туылған нәрестелердің жұқпалы ауруларының патогенезінде, клиникалық ағымында және ауру соңына жетекші рольді атқаратыны белгілі. Бейімделу кезеңінде баланың иммунды жүйесінің жағдайы туралы маңызды ақпаратты көрсеткіші болып - ағзаның әртүрлі жүйелерінің өзара байланысын қамтамасыз ететін цитокиндердің өндірілу деңгейі жүреді [12].

Қазіргі таңда әр түрлі гестациялық мерзімде туған нәрестелерде әр түрлі перинатальды сырқаттылық және жатырішілік жұқпаланулар нәтижесінде пайда болған иммунды жауаптың ерекшеліктері туралы мәліметтер аз. Зерттеу жұмыстары шала туған нәрестелер ауруларының ағымына әсер етіп, алдын алу, ауру предикторларын және болжамын жасау мақсатында жүргізіліп отыр.

Зерттеу мақсаты. Жатырішілік инфекциясы және перинатальды сырқаттылығы бар шала туған нәрестелер қанындағы қабынулық цитокиндер деңгейін анықтау.

Материалдар мен әдістер. Зерттеу объектісіне 77 әртүрлі гестациялық мерзімде шала туылған балалар және уақытылы туылған 18 нәресте алынды. Шала туылған нәрестелер дамыған ауру түріне байланысты 2 топқа бөлінді 1 топ- 37 жатырішілік инфекцияға шалдыққан шала туған нәрестелер. 2 топ- 40 перинатальды орталық жүйке жүйесі зақымдалған шала туған нәрестелер. 3 топқа - уақытында туған сау нәрестелер енгізілді.

Зерттеу жұмысы Қарағанды қаласының облыстық перинатальді орталығынды жүргізілді. Цитокиндердің деңгейін IL-1ß, IL-2. IL-6 және TNF-a-ны нәрестелердің кіндік қанынан Вектор Бест (Ресей) дайындаған коммерциялық реагенттерді қолдана отырып, EVOLIS (BioRAD) - жұмысшы станциясында иммунды ферменттік талдау (ИФТ) әдісімен анықтадық.

Зерттеуге ену критерлеріне: бір ұрықтық жүктіліктен тірі шала туылған нәрестелер алынды.

Зерттеуге: көп ұрықтық жүктілік, экстракорпоральды ұрықтану әрекетінен туған, өмір сүруге қабілетсіз, туа пайда болған ақаулары және босану жарақтары бар нәрестелер енгізілмеді.

Материалды статистикалық өңдеу Statistica 6.0. бағдарламасымен іске асырылды. Зерттеу нәтижелері медианалар мен квартилдерде (төменгі - Q25 және жоғарғы Q75) жақша ішінде айырмашылықтардың параметриялық емес қолданылды. Сандық тәуелділікті бағалау үшін Стъюдент критериі бойынша Спирмен корреляция коэффициенті p<0,05 мәнділік деңгейін қолдандық.

көрсетілді. Т анықтығын

Манна-Уитни айнымалылар

Топтар арасындағы бағалау үшін критерилері арасындағы

Нәтижелері мен талқылаулар. Бірінші және екінші топтағы әр түрлі гестациялық мерзімде шала туғандықтан нәрестелердің клиникалық жағдайын тексеру кезінде антропометриялық көрсеткіштерде ( 1 кесте) өзгешеліктің бар екендігі анықталды.

Кесте 1 - Топтардың антропометриялық сипаттамасы

* -Топтар арасындағы айырмашылықтары Манна-Уитни критерилері бойынша p<0,05

Жатырішілік инфекциясы бар бірінші топтағы шала туған балаларда екінші және үшінші топ нәрестелеріне қарағанда айқын түрде дене салмағы мен бойының қалыс қалуы көрініс берген. Әрине бірінші топтағы шала туған нәрестелердің антропометриялық көрсеткіштерінің төмен болуы нәресте ағзасында жүріп жатқан инфекциялық үрдістердің қаншалықты тереңдігін көрсетсе керек. Оның негізгі себептеріне жатырішілік инфекция жатады. Постнатальды кезеңде бұл көрсеткіш бірден түзетілмейді [13].

Нәресте дүниеге келгеннен кейін инфекциялық – қабыну үрдістері нақтыланып, диагноз қойылды. Әр топтағы инфекциялық үрдістер көрінісі мынадай: Бірінші топ нәрестелерінің басым көпшілігінде жалпы жағдайы оларда көрініс берген жұқпалану үрдістеріне қарай басқа топ нәрестелерімен салыстырғанда ауыр жүргені байқалады. Өйткені бірінші топ шала туған нәрестерде: ерте сепсис - 31,03¿ (0;62,62), жатырішілік пневмония - 62,07% (38,64; 85,5) ал іріңді омфалит -27,59¿ (0;59,96) жиілікте кездессе (p<0,05), екінші топ нәрестелерінде тек қана пневмония - 31,18¿(1,75;80,61) болған. Яғни екінші топ нәрестелерінде басқа жұқпалану диагноздары болған жоқ. Бұл топта алдынғы ретте перинатальды орталық жүйке жүйесінің зақымдалу белгілері айқын көрініс берген. Әр түрлі дәрежелі асфиксия бірінші топ нәрестелерінде – 26,24 (11,57;40,91), екінші топта – 54,35 (34,29;74,41) (p<0,05). Бірінші және екінші топ нәрестелерін шала туған нәрестелерді күту және емдеу бөлімшесіне ауыстырғаннан кейін стационарлық төсек күндері мына көрсеткіштерді құраған: бірінші топ - 52,0 (42,0:57,0), екінші топта – 23,5 (14,5;36,5) ал үшінші топта 3,5 (3,0;5,0)

Цитокиндердің нәрестелер сырқатының клиникалық көрінісі мен ауру ағымына әсері иммунды, орталық жүйке жүйесі, эндокринді және жүрек-қантамыр жүйелерінің қызметтерінде көрініс береді. Кейінгі уақытта қабыну жауаптарының маркерлері ретінде басты назар интерлейкиндерге оның ішінде IL-1, IL-6 және TNF- α бөлінген [14,15,16]. Барлық топ нәрестелердің иммунологиялық тексерістер нәтижесі 2 кестеде көрсетілген.

Кесте 2 - Шала туған нәрестелердің кіндік қанындағы қабынулық цитокиндер [ Ме (төменгі - Q25 және жоғарғы Q75)] мөлшері кесте нәтижелеріне қарай отырып, біз бірінші топтағы шала туған нәрестелердің кіндік қанында IL-2-35,2 (26,7;51,4), IL-6-29,0(22,2;33,6) және TNF-α - 21,5(15,0;25,7) цитокиндерінің екінші топ және бақылау тобы нәрестелеріне қарағанда бірнеше мәрте жоғарлағанын ал керісінше IL-1ß көрсеткішінің төмендігін бақылаймыз. Бұл қабыну медиаторлары жатырішілік жұқпаланулар салдарынан, нәресте ағзасында, иммунды жүйенің антенатальды кезең пайда болып, қызметтін көрсеткенін айғақтайды. Бұл цитокиндердің жоғары көрсеткіштері бірінші топ нәрестелерінің клиникалық белгілерімен тығыз байланысқан. Яғни бұл топ нәрестелерінде: салмақ- бой көрсеткіштерінің артта қалуы, ерте сепсис, туа болған пневмония және іріңді омфалит қабынуларының болуы цитокиндер мөлшерінің жоғарлаумен ассоцирленіп, нәрестелер ағзасында иммунды регуляторлы механизмдерге қатысы барлығын айғақтайды. Стационарда емделу күндерінің ұзақтығы да дәлел болмақ.

Ал екінші топ жатырішілік жұқпалану белгілері жоқ шала туған нәрестелер қанындағы қабыну медиаторларының деңгейін талқылайтын болсақ басты назар IL-1ß - 13,0 (6,0;17,4) жоғарлауында. Ш-ІК-мөлшерініц бірінші және бақылау тобымен салыстырғанда айтарлықтай өсуі орталық жүйке жүйесінің гипоксиялық-ишемиялық зақымдалуы белгілерімен көрініс берген. Басты клиникалық көрініс неврологиялық белгілер болса да екінші топ нәрестелерінде бақылау тобымен салыстырғанда TNF-a-3,3(2,7;4,0) мөлшерінің шамалы жоғарлауы нәрестелер ағзасында постнатальды кезеңде бейімделу үрдістерінің қарқындылығын айғақтайды. Кейбір зерттеулер гипоксияның ұзақтығына байланысты цитокиндердің өндірілуі де созылатындығын мәлімдейді [17,18].

Қорытынды. Шала туған нәрестелерде антропометриялық белгілердің қалыс қалуы және әр түрлі клиникалық белгілермен көрініс беретін іріңді- қабынулық аурулардың қабаттаса жүруі постнаталды кезеңді ауырлата түседі. Қабыну медиаторларының қандағы мөлшеріне байланысты болжам жасауға болады. IL-2, IL-6 және TNF-α мөлшерінің жоғары болуы жатырішілік жұқпаланудың нәресте ағзасында инфекциялық аурудың дамуымен бірге жүреді және қабыну үрдістерінің тереңдігімен тығыз байланысты. Жатырішілік инфекциясы жоқ қанында IL-1ß және TNF-α мөлшерінің жоғары болуы, перинатальды әр түрлі генезді орталық жүйке жүйесінің зақымдалуы бар нәрестелерге тән белгі болмақ. Біз анықтаған қабынулық цитокиндер шала туған нәрестелердің постнатальды кезеңінде, перинатальды сырқаттармен ауыруы және ауру ағымының ұзақтығына әсер етеді. Шала туған нәрестелер ағзасының, әр түрлі сыртқы орта факторларына бейімделу барысында жұқпалы және жұқпалы емес сырқаттылыққа бейім болуы олардың иммунды жүйесінің өзіндік ерекшелігін аңғартса керек. Нәрестелер сырқаттарының ауырлығында, ұзақтығын, болжамын жасау бағытында атқарылатын алдын алу шараларында цитокиндер деңгейі нақты мәліметтер берері сөзсіз.

* - бақылау тобымен статистикалық айырмашылық p<0,01

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Beck S., Wojdyla D., Say L. et al. The worldwide incidence of preterm birth: a systematic review of maternal mortality and morbidity. Bull. World Health Organ. 2010; 88 (1): 31—38. 2.
2. Чумакова О. В., Байбарина Е. Н., Цымлякова Л. М. и соавт. Организационные аспекты выхаживания детей с экстремально низкой массой тела // Росс. вестн. перинат. Педиатрии.- 2008.- №53 (5). - С. 4—9.
3. Kaempf J.W. and Tomlinson M. Long-term Health Outcomes of Extremely Premature Infants // Pediatrics. – 2007. – Vol. 119, №2. – Р. 410-411.
4. Чувакова Т.К. Абуова Г.О. Ивасив И.В. Плодово-младенческие потери в Казахстане за период 2008-20012 годы. Ключевые интервенции // Педиатрия и детская хирургия.- 2013.- № 3. - С. 6-10.
5. Симбирцев А.С. Цитокины: классификация и биологические функции. // Цитокины и воспаление 2004.-№ 3. - С. 16-23
6. Кан Н.Е. Современная диагностика внутриутробной инфекции // Проблемы репродукции. - 2004. - № 5. - С.12-13.
7. Моллаева Н.О., Насруллаева Г.М. Гулиев Н.Д. Изучение цитокинового статуса у новорожденных и детей грудного возраста с внутриутробными инфекциями // Медицинские новости 2011. - № 2. - С. 98-100.
8. Kassal R., Anwar M., Kashlan F. et all Umbilical vein interleukin-6 levels in very low birth weight infants developing intraventricular hemorrhage. Brain Dev 2005;27:483-487.
9. Aly H., Khashaba M. T., El-Ayouty M. et all IL-1 beta, IL-6 and TNF-alfa and outcomes of neonatal hypoxic ischemic encephalopathy. Brain Dev 2006;28:3:178-182.
10. Strunk T., Currie A., Richmond P., Simmer K., Burgner D. Innate immunity in human newborn infants: prematurity means more than immaturity. J. Matern. Fetal Neonatal Med. 2011; 24: 25-31.
11. Основы медицинской иммунологии /Под ред А. Робсон, А.Ройт, П. Делвз: пер с англ.-М.: Бином, 2006.-319 с.
12. А.С. Каракушикова, Г.С. Садвакасова. Состояние цитокинового профиля недоношенных детей различного гестационного возраста // Медицина.-2012.-№12.-С.10-12.
13. Pappas A., Shankaran S., Hansen N.I., Bell E.F., Stoll B.J., Laptook A.R. et all. Outcome of extremaly preterm infants (<1.000g) with congenital heart defects from the National Institute of Child Health and Human Development Neonatal Research Network. Pediatr. Cardiol. 2012;33(8): 1415-26.
14. Franz, A.R. [et al.] Interleukin-8: a valuable tool to restrict antibiotic therapy in newborn infants // Acta Pediatr. – 2001. – Vol. 90, № 9. – P. 1025–1032.
15. Mestan K., Yu Y., Thorsen P.,Skogstrand K., Matoba N., Liu X. et al. Cord blood biomarkers of the fetal inflammatory response. J Matern. Fetal Neonatal Med. 2009; 22(5): 379-87.
16. Madsen-Bouterse S., Romero R., Tarca A.L., Kusanovic J.P., Espinoza J., Kim C.J. et al. The transcriptome of the fetal inflammatory response syndrome. Am. J. Reprod. Immunol. 2010;63(1):73-92.
17. Okazaki, K. [et al.] Elevation of cytokine concentrations in asphyxiated neonates // Biol. Neonate. – 2006. – Vol. 89, № 3. – P. 183–189.
18. Семенов А.С., Скальный А.В.; ред. Грудень М.А. Иммунопатологические и патобиохимические аспекты патогенеза перинатального поражения мозга – СПб.: Наука, 2009. – 368 с.