2015 жылдан 2013 жылдар аралығында жоғарғы жақ сүйегі қойнауына енген бөгде денелерлен дамыған синуситпен емделген 11 науқас бақыланды.Оларға қолданылған Колдуэлл–Люк,Иванов және эндоскопиялық оталардың жақын және кеш бақыланған нәтижелеріне салыстырмалы сараптама жүргізілді.
Эндоскопиялық хирургияның нәтижелілігі дәлелденді. Науқастардың аурухана жағдайында емделу уақыты қысқарды, басқа тәсілдерде байқалатын асқыну көріністері(жоғарғы еріннің,тістердің жаны кетуі,мұрыннан шығатын бөліністер) мүлдем болмады.
Кесте 1 - отадан кейінгі ұзақ уақыт бақылаулары келтірілген..
|
Ота түрі |
Сезімталдықтың бұзылуы.Отадан кейін 2 ай уақыт өткен соң. |
Мұрын жолнан бөліністер.Отадан 2ай өткен соң. |
Төсекте жатып емделу саны. |
|
Эндоскопиялық ота |
15,0% |
0,0% |
5,3 |
|
Колдуэлл-Люк әдісімен ота |
47,1% |
82,0% |
7,4 |
|
Иванов әдісімен ота. |
25,0% |
25,0% |
6,6 |
Соңғы жылдары жоғарғы жақ сүйегі қойнауына бөгде денелердің енуінен дамитын синуситтер жиілеп кетті.(1).Эндодонтиялық технологияның кең қолданылуына қарамастан,тіс түбірі өзектерін емдеу өзекті мәселе болып тұр.Кейбір авторлардың зерттеулеріне жүгінсек 80¿ жағдайда тіс өзектері сапалы емделмейді,ал 1,5¿ пломбалық заттың жоғарғы жақ қойнауы немесе төменгі жақ сүйегі өзегіне еніп кетуі эндодонтиялық емнен кейін ота жасауды қажет етеді (1; 2; 3).
Бұрыннан белгілі жоғарғы жақ сүйегі қойнауына тіс түбірлерінің енуімен қатар , тіс импланттарының түсіп кетуі де жиі орын ала бастады.Бұл жағдай хирург стоматологтың кәсіби дайындығының нашар екендігінің куәсі болып отыр. Сондықтан одонтогенді жоғарғы жақ сүйегі синуситінде науқасқа дұрыс көмек көрсете білу, бүгінгі таңда да өзекті мәселе деп қарастырылады. (4,5).
Зеттеудің мақсаты: бөгде дене енуден дамыған жоғарғы жақ сүйегі синуситін емдеудің нәтижелілігін арттыру.
Зерттеу материалдары мен әдістері.
ҚР ОКА ЛОР бөлімінде және ҚазҰМУ-ң Стоматология институтының хирургиялық бөлімінде 2013 жылдан 2015 жылдар аралығында жоғарғы жақ сүйегі қойнауының бөгде дене енуінен дамыған синуситі мен емделген 11 науқас бақыланды да негізгі топты құрады.Олардың ішінде орта жастағылары(20-49 жас, 74,5¿), оның -7 әйел адам ,4-і ер адам (36,4¿). 3 науқастың жоғарғы жақ сүйегі қойнауында тіс импланты анықталса ,7-інде пломбылық зат ,ал 1-де 1,6тістің таңдай түбірі табылды.Барлық диагноздар компьютерлі томография жасалып дәлелденді (Сурет 1,2). Салыстырмалы топты мұрағаттан алынған Колдуэлл-Люк және Иванов әдісімен ота жасалынған 13 науқастың сырқатнамасы құрады.
Негізгі оталы ем ретінде эндоскопиялық тәсіл қолданылды. Қойнаға кіру үшін, ортаңғы мұрын жолы арқылы табиғи тесікті қолдана отырып, жиектерін кеңітіп,зондты еңгіздік.Кейбір жағдайларда, қойнаудың ішін дұрыс көру мақсатында және іс әрекетіміз кедергісіз болу үшін, ілмек тәрізді өсіндіні кесіп алу және сүйек қабырғаларын кеңейту қажеттіліктері туындап жатты.Ол қойнау ішіндегі бөгде дененің өлшемі мен қатар енгізілетін зондтың көлеміне байланысты болды. (еніп кеткен тіс түбірі өлшемі мен оны алуға қажетті аспаптың құрылымы) (сурет 3,4).
Тіндерді мүмкіндігінше зақым көп келтірмей алуға тырыстық,өйткені дөрекі қимыл қан кетуге ,мұрын жолдары мен қойнауларында ауа алмасудың бұзылуына себепкер болып жатады.
Қойнауды қарап тексеру, эндоскопты 30° бұрышпен енгізген соң іске асырылды. Қойнаудың алдыңғы төменгі және медиальді қабырғаларын тексеру үшін 70° оптиканы қолдандық.
Қойнаудың шырышты қабығының тек өзгеріске ұшыраған, яғни полипозды,грануляциялық тін өскен,бөгде дене, ұралар бар аймағы ғана алынды. (сурет 5-6). Шырышты қабаттағы іс қимылымыз өткір Блексли қысқышымен,басы иілген арнайы антральды қысқышпен немесе титан никелидінен жасалған эластикалық қыратын қасықпен іске асырылды.Қойнауды қан ұйығынан тазарту және көріністі жақсарту мақсатында, жиі жылы антисептик ерітінділері қолданылды.
Бақылаулардың нәтижелері.
Қойнаудың ішінде жатқан бөгде денелер ең ұзақ дегенде 7 жыл,аз дегенде 1 ай,орта есеппен- 1,5 жыл тұрақтанған.Қаралуға келген науқастардың ауру анамнезінде 1-1,5 жыл бойы зардап шеккені анықталды.42%жағдайда бөгде дене оң жақ сүйегі қойнауында,ал 58%жағдайда сол жақ сүйегі қойнауында орналасты.
Ота алдындағы уақытта жоғарғы жақ сүйегі қойнауында төмендегідей өзгерістер байқалды: 1 науқаста (9,1%) – бөгде дене орналасқан тұстағы шырышты қабық аздап ісінген (сурет. 3); 3 науқаста 27,4% - бөгде дене орналасқан тұстағы шырышты қабық және қойнаудың барлық қабырғасындағы қабығы қалыңдаған; 6 науқаста (54,4%) е полипозды өзгеріс,сіңбелену, шырышты қабықтың қалыңдауы,тіпті бүкіл қойнаудың қабырғасын жауып қалуы (сурет. 4). 1 науқаста (9,1%) қойнаудың шырышты
қабығында айтарлықтай өзгеріс байқалмады.
Бөгде дене қойнаудың ішінде 1-2 жыл қалып қойған жағдайларда ,олардың жылжып қозғалғандығы көрінді.Ол құбылыс мукоциллиарлы тасымалдану деп аталады.Бірақ ол өте сирек кездесетін жағдай.Көбінесе бөгде дене түскен жерінде қабыну шақырып,жабысып қалып қояды не болмаса созылмалы қабынудан,іріңдіктің қалыптасуынан мукоциллиарлы тасымалданудың бұзылысы нәтижесінде қойнаудың төменгі қабырғасында жиі орын тебеді.
Эндоскопиялық ота жасалынған науқастар аурухана төсегінде орта есеппен 5,3 күн өткізсе ,салыстыру тобындағы науқастар классикалық отадан кейін 7,4 күн,ал Иванов әдісімен емделген науқастар 6,6 күн емделген.
Эндоскопиялық отадан кейінгі уақытта, науқастарда жоғарғы еріннің, ота жасалынған тұстағы тіндердің сезімталдығының бұзылуы тәрізді құбылыстар байқалмады.Мұрын қуысынан шығатын бөліністер отадан кейін 6 тәулік мерзімде сақталды.Жұмсақ тіндердің домбығуы ,классикалық әдіспен салыстырғанда мардымсыз ғана болды.
Клиникалық бақылаулар мен мұрағат материалдарын талдау көрсеткендей ,бөгде денеден дамыған жоғарғы жақ сүйегі синуситтерін хирургиялық жолмен емдеуге деген көзқарасты өзгерту қажеттілігі көрінеді.Түпкілікті гайморотомия отасының теріс тұстарының бар екендігіне қарамай, әлі іске асырылып келе жатқандығы қынжылтады.Бұл отаның негізгі қағидасы -физиологиялық емес,өйткені шырышты қабық көп зақымданады.Тіпті түпкілікті гайморотомия отасында шырышты қабықты қорғай отырып іс әрекет жасау, мүлдем мүмкін емес.Сүйектің алдыңғы қабырғасын тесіп ашу кезінде ,міндетті түрде эпителиальды қабат зақымданады.Қойнау ішіндегі қабыну процесі, отадан кейінгі уақытта жарақаттың жазылуына өз әсерін тигізбей қоймайды. Көптеген авторлардың жұмысында, түпкілікті гайморотомия кезінде төменгі мұрын жолы арқылы қойнауды жалғастыратын жасанды тесік ,секреттің патологиялық айналысына және аэрацияның бұзылысына әкеп соғатыны дәлелденген..
Колдуэлл-Люк отасы кезінде көз асты аймағы жұмсақ тіндеріне ,көз асты жүйкесіне ,жоғарғы ұяшықты қан тамыр- нерв өріміне орны толмастай зақым келтіріледі .
Қорыта келгенде ,эндоскопиялық технология ,жоғарғы жақ сүйегі қойнауының қабынуын хирургиялық жолмен емдеуге көзқарасты түпкілікті өзгертеді.Ьұл ота өзінің аз зақымдылығы мен ғана емес,сонымен бірге ота кезінде визуальды бақылауды қамтамсыз ете отырып,организмнің физиологиялық қасиеттерін бұзбайды,төсек тартып емделу уақытын да қысқартады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Арутюнян К.Э. Лечение больных с осложнениями, связанными с выведением пломбировочного материала в верхнечелюстной синус : автореф. дис. ... канд. мед. наук. - М., 2005. – 122 с.
- Сысолятин С.П. Эндоскопия в хирургической стоматологии и челюстно-лицевой хирургии // Стоматология. - 2006. - Т. 85. - № 4. - С. 69-72.
- Николаев А.И., Цепов Л.M., Шаргородский А.Г. Пути повышения качества эндодонтического лечения // Клиническая стоматология. - 1999. - № 4. - С. 16-20.
- Сысолятин С.П. [и др.] Диагностика и лечение осложнений, связанных с выведением стоматологических пломбировочных материалов в верхнечелюстной синус // Стоматология. - 2009. - Т. 88. - № 1. - С. 47-50.
- Сысолятин С.П. Одонтогенный верхнечелюстной синусит: вопросы этиологии // Вопросы челюстно-лицевой, пластической хирургии, имплантологии и клинической стоматологии. - 2010. - № 2-3. - С. 3-6.