Жедел түрДе қатерлі ісіктен Дамыған тоқ ішектің обтурациялық ішек түйілумен ауыратын науқастарДың сандары жылдан жылға көбеюДе. 7 қалалық клиникалық және Алматы облысының көпсалалық ауруханаларында жоғарыДа көрсетілген 78 науқастарға жүргізілген хирургиялық ем шараларының нәтижелерін талқылау. Консервативті терапия 13, радикальды немесе паллиативты операция 65 науқастарға жасалынды. Операциядан кейінгі асқынулар 23 рет ДамыДы.
Кесте 1 - Барлық түскен науқастар жастары, жыныстарыбойынша
|
Науқастардың жастары |
Жалпы саны |
Ерлер |
Әйелдер |
Е мен Ә ара қаты- насы |
|||
|
N |
% |
n |
% |
n |
% |
||
|
60-жасқа дейін |
31 |
39,7 |
13 |
39,4 |
17 |
38,6 |
1:1,3 |
|
60-74 жас ара-лығы |
35 |
44,9 |
15 |
45,5 |
20 |
45,5 |
1;1,3 |
|
75 жастан жо-ғары |
12 |
15,4 |
5 |
15,1 |
7 |
15,9 |
1:1,4 |
|
Барлығы |
78 |
100 |
33 |
100 |
44 |
100 |
1:1,33 |
Маңыздылығы. Соңғы жылдары экономикасы күшті дамыған мемлекеттерде жедел түрде қатерлі ісіктен дамыған тоқ ішектің обтурациялық ішек түйілумен ауыратын науқастардың сандары жылдан жылға көбеюде(1,2,3).Сонымен қатар, жоғарыда аталған патологияның хирургиялық емдерінің нәтижелері онша қанағаттанарлық жағдайда емес. Жедел түрде қатерлі ісіктен дамыған тоқ ішектің обтурациялық ішек түйілумен ауыратын науқастар көбіне жалпы хирургиялық ем көрсететін стационарларға түсетін болғандықтан, жедел түрдегі көмек көрсету жедел хирургияның негізгі мәселелерінің қатарына жатқызуға болады. Көптеген зерттеушілердің мәлімдемелері бойынша жоғарыда көрсетілген науқастардың 60%-ға жуығы қатерлі ісіктен дамыған тоқ және жіңішке ішектің түйілулерімен жедел түрде жалпы ем көрсетілетін ауруханаларға жатқызылады. Емделуге түсетін науқастардың ең көп мөлшерде кездесетіні ішек түйілу. Қатерлі ісіктен дамыған жіңішке ішектің түйілуі 75-90%, тоқ ішектің түйілуі 6%-дан 43%-ға дейінгі аралықта кездеседі (4).
Жедел түрде қатерлі ісіктен дамыған тоқ ішектің обтурациялық ішек түйілу (3) кезінде жасалынатын шұғыл түрдегі хирургиялық шаралар бұрынғыдағыдай келелі, кезек күттірмейтін мәселердің біріне айналып отыр (2,4,5). Мақсат. Жоғарыда көрсетілген мәселерге байланысты 7 ҚКА және Алматы облысының көпсалалық ауруханаларына 2010 жылдан 2014 жылғы аралықтарда жедел түрде қатерлі ісіктен дамыған ішектің обтурациялық ішек түйілумен түскен 78 науқастарға жүргізілген хирургиялық ем шараларының нәтижелерін талқылау.
Орындалған емдік шаралар. Барлық түскен науқастар жастары, жыныстарыбойынша төмендегі кестеде көрсетілген (кесте 1).
Стационарға жедел түрде емделуге түскен науқастардың 44 (56,4 %) жүрек-қан тамырлар және тыныс алу жүйелерінің, 34 (43,9%) қан аздық, 9 (11,5%) қант диабетімен қосарланған патологияларына байланысты, кейбір науқастарды бірнеше қосарланған патологияларға байланысты емдік коррекция жүргізу біршама қиындықтар тудырды.
48 (61,5%) науқастарда қатерлі ісіктің III стадиясы, 30 (38,5%) - IVанықталды.
Стационарға түскен барлық науқастар шұғыл түрдегі жедел дамыған ішек түйілу патологиялармен жеткізілген. Ішек түйілу диагнозы көбіне клиникалық, рентгенологиялық, қажет болған жағдайда эндоскопиялық орындалған әдістердің негіздеріне сүйеніп анықталды. Науқастарға ішекті саусақпен тексеру, іш қуысына жалпылама рентгеноскопия және рентгенография, ректороманоскопия және ирригоскопиялық тексеру әдістері қолданылды.
Ауыра бастаған уақыттан есептегенде: 6 сағатқа дейін 4, 12 сағат аралығында - 6 , 24 сағат аралығында -7,36 сағат аралығында -11 48 сағат аралығында -13 72 сағатқа дейін - 17 72 сағаттан жоғары уақытта -20 науқас ауруханаға жатқызылды.
Жоғарыда көрсетілген деректер бойынша науқастар ауыра бастаған кезден бастап, олардың көпшілігі уақытты создырып алып стационарға түсетіндерін аңғаруға болады. Көптеген науқастар (78,2%) ішек түйілудің бірінші белгілері басталған уақыттан бір тәуліктен аса уақыт өткеннен кейін стационарға түскен.
Жедел түрде қатерлі ісіктен дамыған обтурациялық ішек түйілумен түскен науқастарға ем жүргізу өте қиын шараларға жатқызылады, әсіресе 60 жастан асқан науқастарға. Себебі ол жастағы науқастардың жалпы жағдайларының ауырлығы, қактерлі ісіктің орналасуы және оның өсуі, қосалқы аурулары және т.б. басқаларына байланысты ем жүргізуді қиындата түседі.
Жедел түрде қатерлі ісіктен дамыған обтурациялық ішек түйілумен түскен науқастарға ем жүргізу әдістемелері біздердің тәжрибелерімізге жүгінетін болсақ, науқастар түскен заматтан, диагнозы анықталған кезден бастап интенсивті түрде консервативті терапия жүргізіле басталынады, олардың ішінде ең негізгілері: паранефральдық тежеу, спазмолитиктерді қолдану, инфузиялық-дезинтоксикациялық терапия, су-электролиттік балансты қалпына келтіру, асқазан -ішек жүйелерінің жоғарғы бөліктеріне декомпрессия жасау, тазалау клизмасы, кейбір кездерде - ішек өзектеріне ретроградты эндоскопиялық реканализация жасалынады. Клиникалық тұрғыдан науқастардың жастарына байланысты ісіктердің орналасуы келесі кестеде көрсетілген
Кесте 2 - Клиникалық тұрғыдан науқастардың жастарына байланысты ісіктердің орналасуы
Консервативті терапия жүргізілуге байланысты 13 (16,7%) науқастардың жағдайлары біршама жақсарды. Соған байланысты уақытша жедел ішек түйілу клиникасының ары қарай дамулары бәсеңсіді. Осы науқастарға оперативтік шаралар толық көлемде клиникалық тексерістерден және операция алдылық дайындықтардан кейін жүргізілді, яғни соларға байланысты операциялық қауіптілік біршама азайтылды.
|
Ісіктердің орналасуы |
60 жасқа дейін |
60-74-жас арасында |
75жастан жоғары |
Барлығы |
|
Соқыр ішек |
2 |
2 |
1 |
5 |
|
Жоғарылаған тоқ ішек |
3 |
2 |
- |
5 |
|
Бауыр бұрышы |
1 |
4 |
1 |
6 |
|
Көлденең тоқ ішек |
2 |
1 |
1 |
4 |
|
Көк бауыр бұрышы |
1 |
2 |
1 |
4 |
|
Т өмендеген тоқ ішек |
2 |
3 |
1 |
6 |
|
Сигма тәрізді ішек |
8 |
11 |
2 |
21 |
|
Ректосигмоидты бөлік |
3 |
6 |
2 |
11 |
|
Тік ішек |
9 |
3 |
2 |
14 |
|
Көптеген ісіктер |
1 |
1 |
- |
2 |
|
Барлығы |
32 |
35 |
11 |
78 |
Кесте 3 - Жедел түрде жасалынған операуиялардың түрлері
Қалған 65 (83,3%) науқастарға консервативтік ем жүргізілгенмен ешқандай нәтиже шықпағаннан соң және клиникалық белгілердің ары қарай асқынуларының дамуларына, сонымен қатар ішек түйілудің салдарынан перитониттің пайда болуларына байланысты шұғыл түрде операция жасалынды. Осы науқастарға толық клиникалық тексерістер және операция алдылық дайындықтар жүргізуге уакыттың шектелуіне байланысты, олар үшін ыңғайсыз жағдайларға қарамастан оперативті шаралар орындалды.
Жедел ішек түйілуімен түскен 65 науқастың 49 перитонит дамыды; соның ішінде: 41-де серозды геморрагиялық, ішектің обтурациясынан жоғарғы бөлігінде және қатерлі ісіктің, іріп шіруінің салдарынан 8-де нәжістік. Қатерлі ісіктері бар 26 науқастардың тоқ ішектің оң (9) және сол (17) жақ бөлігінде орналасқандарының метастаздар бергендігі анықталды. Операция жасалынуының әдістемелері, оның көлемдері салыстырмалы түрде төмендегі көрсетілген факторларға қарай анықталды: 1) ісіктің орналасу аймағы; 2) метастаздар мен перитониттің бар, жоғы; 3) қосалқы ауруларының түрлері; 4) науқастың жалпы жағдайы есепке алынды
Обтурациялық ішек түйілу кезінде шұғыл түрде жасалынған операциялардан кейін 12 (18,5%) науқас өлімге ұшырады. Өлім -жітімнің жоғарғы көрсеткіштерін жастары 60 -тан 75 жасқа дейінгі науқастарда болды, олай болатын себебі операция кезінде қатерлі ісікті, оның іріп, шіруіне және асқынып кеткен перитонитке байланысты паллиативті түрде ( айналма жалғау және декомпрессиялық колостома)жасалынған болатын.
Шұғыл түрде жасалынған операциялардан кейінгі уақытта дамыған асқынулар: 1) ішастарының ішінде: 5 науқаста жалғаманың тігістерінің сөгіліп кетуі, іш қуысының ішінде пайда болған абсцесстер және перитонит 6 науқаста (барлығы 16,9%); және 2) іш астарының сыртында дамыған асқынулар. Іш астарының сыртында дамыған асқынулар көбіне операциядан кейінгі уақытта жараның іріңдеп кетуі және парастомиялық флегмоналар жатқызылды, сонымен қатар кейбір науқастардың жалпы жағдайларының нашарлығына байланысты ерте бастан бұрынғы қалыпқа келтіру мүмкін болмайтын жүрек-қан тамыр жүйелерінің немесе басқа жүйелер мен ағзалардың патологияларына байланысты дамыған асқынулар 23 науқастарды (35,4%) құрады.
Қорытынды: 1)Жедел түрде тоқ ішектің қатерлі ісігінен дамыған обтурациялық ішек түйілумен түскен науқастарға ең қолайлысы бір мезеттік қатерлі ісігімен қоса тоқ ішекке резекция жасап, ішектің проксимальды бөлігін декомпрессиямен толықтыру (бұл кезде міндетті түрде науқастың операцияға дейінгі жалпы жағдайы - жасы, пайда болған асқынудың ұзақтылығы, қосалқы аурулары есепке алынуы қажет);
- Жедел түрде тоқ ішектің сол жақ бөлігінің қатерлі ісігінен дамыған обтурациялық ішек түйілумен түскен науқастардың гомеостатикалық бұзылыстарын ескеріп таңдаулы операция ретінде Гартман операциясын жатқызуға болады;
- Біріншілік резекцияны, сонымен бірге ішекті жалғау операциясы науқасты тексеру барысында обьективті жағдайын ескеріп, қажетті операция алдындағы дайындықты жүргізгеннен және жедел түрдегі ішек түйілу процессі бәсеңдеген кезде жасалынуға болады деген пікірдеміз.
|
Операцияның түрлері |
Жалпы саны |
60 жас-қа дейін |
60-75 жас |
75 жастан жоғары |
|
Цекостома |
1 |
- |
1- |
|
|
Сол жақтық гемиколэктомия, жасанды анус |
3 |
1 |
2 |
|
|
Көлденең ішекке резекция, бір өзектік анус |
4 |
2 |
2 |
|
|
Көкбауыр бұрышына резекция, бір өзектік анус |
4 |
3 |
1 |
|
|
Төмен бағытталған тоқ ішекке резекция, бір өзектік анус |
5 |
3 |
2 |
|
|
Сигма тәрізді ішекке резекция, бір өзектік анус |
16 |
7 |
9 |
|
|
Сигма тәрізді ішекке резекция, екі өзектік анус |
8 |
3 |
5 |
|
|
Екі өзектік анус |
7 |
3 |
4 |
|
|
Трансферзостома |
3 |
1 |
2 |
|
|
Сигмостома |
3 |
2 |
1 |
|
|
Гартман операциясы |
10 |
4 |
6 |
|
|
Оң жақтық гемиколэктомия, еюнотрансверзоанастамоз трансферзостома |
1 |
- |
1 |
|
|
Барлығы |
65 |
29 |
36 |
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Алиев С.А., Мамедов И.М. Хирургическая тактика при осложненном раке ободочной кишки. - Баку: 1991. - 231 с.
- АлиевМ.А., Шальков Ю.Л. Хирургия острой кишечной непроходимости. - Алматы: 1996. - С. 64-69
- Султанов Г.А., Алиев С.А. Хирургия 1998. - № 2. - С. 17-20.
- Топузов Э.Г. Острая кишечная непроходимость вследствие рака толстой кишки. - Ташкент:1991. С. 221-222.
- Тун В.Г., Шмараев А.П., Марьин С.В, Скиданенко. В.В. Острая толстокишечная непроходимость опухолевого происхождения. // Острые хирургические заболевания брюшной полости. Тезисы докладов пленума комиссии АМН СССР и Всесоюзной конференции по неотложной хирургии. - Ростов-на-Дону: 1991. - С. 149-150.