Берілген жұмыстың ауқымдылығы күмән туғызбайды, себебі наркомания тек медициналық мәселе ғана емес сонымен бірге дүние жүзіндегі әлеуметтік мәселе.Бұл біздің еліміздегі аса маңызды мәселе,ол мәселе Европа мен Азиядағы көпір болып табылады.
Жұмыстың мақсаты: Тұрғындар арасындағы наркоманияның әлеуметтік-демографиялық факторын зерттеу болып табылады.
Алға қойылған мәселені іске асыру үшін біздер 2012-2014 жылғы республикалық ғылыми-тәжірибелік орталықтың аффективті жағдай бөлімшесінде ем алып жатқан наркоманияның әр түрімен ауыратын науқастарға зерттеулер жүргіздік.
Республикалық психиатриялық ғылыми-тәжірибелік орталықтың аффективті жағдай бөлімшесінде әр түрлі наркоманиямен ауыратын науқастарға 2012-2014ж зерттеу санағы жүргізілді.
Барлығы 144 науқас зерттелді. Барлығы ер адамдар. 1-ші кестеде жасы бойынша науқастар көрсетілген.
Науқастардың жасы, ұлты,мекен-жайы, білімі, жұмыс орны, жетілген мамандығы, отбасылық жағдайы және наркотикті ең алғаш қабылдаған жасы сарапталды. Аурудын синдромальды құрылымына қосымша аурулары бар науқастарда талдау жүргізіліп, зерттелді.
1 кесте
Берілген 2 кестедегі мәліметтерде наркомандар арасында қазақ ұлтының саны абсолютті түрде өскенін көрсетеді. Осы мәліметтерді госпитализация жылы бойынша сараптаса госпитализацияланған науқастар арасында каріс ұлты
науқастарының санының өскенін байқаймыз. Бұл мемлекеттегі ұлттар арасында наркоманияның өсуінің қауіпін тудырады.
|
Жасы |
20жасқа дейін |
21 - 30 жас |
31–40жас |
40жастан асқан |
Барлығы |
|||||
|
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
|
|
2012 жыл |
2 |
8,0 |
26 |
28,5 |
10 |
37,0 |
38 |
26,4 |
||
|
2013 жыл |
7 |
28,0 |
40 |
44,0 |
7 |
37,0 |
54 |
37,5 |
||
|
2014 жыл |
1 |
100 |
16 |
64,0 |
25 |
27,5 |
10 |
26,0 |
52 |
36,1 |
|
Барлығы |
1 |
0,7 |
25 |
17,4 |
91 |
63,2 |
27 |
18,7 |
144 |
100 |
Наркоманиямен көбіне 21-30 жас аралығындағы азаматтар азап шегеді.
2кесте
|
Ұлты |
Қазақ |
Славяндықтар |
Басқа ұлттар |
Барлығы |
||||
|
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
|
|
2012 жыл |
20 |
22,2 |
9 |
28,1 |
9 |
41,0 |
38 |
26,4 |
|
2013 жыл |
36 |
40,0 |
8 |
25,0 |
10 |
45,4 |
54 |
37,5 |
|
2014 жыл |
34 |
37,8 |
15 |
46,9 |
3 |
3,6 |
52 |
36,1 |
|
Барлығы |
90 |
62,5 |
32 |
22,2 |
22 |
15,3 |
144 |
100 |
3 кесте
Госпитализацияланған наркоман науқастар арасында қала тұрғындарының саны жоғары. Бірақта госпитализацияланған жылдар арасында 2012жылы ауыл тұрғындарының саны жоғары болса, соңғы жылдары қала тұрғындарының саны артқанын көрсетті. Жоғарыда айтылған мәліметтерде қала тұрғындарының арасында наркомандар санының өскені қалалық жерде алғашқы медикопрофилактикалық жұмыстарды жүргізуді жоғарлату керек екенін айтады.
|
Мекен-жайы |
Қала |
Ауыл |
Барлығы |
|||
|
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
|
|
2012 жыл |
20 |
20,8 |
18 |
37,5 |
38 |
26,4 |
|
2013 жыл |
38 |
39,6 |
16 |
33,3 |
54 |
37,5 |
|
2014 жыл |
38 |
39,6 |
14 |
29,2 |
52 |
36,1 |
|
Барлығы |
96 |
66,7 |
48 |
33,3 |
144 |
100 |
Кестедегі мәліметтерге қарасақ наркоманиямен аауыратын науқастар арасында орта білімі, арнайы орта білімі, жоғарғы білімі бар науқастарда кездеседі. Осылардың ішінде жартысынан көбінде жоғарғы және арнайы орта білімі бар науқастар.
Кесте бойынша талдаудың қорытындысы: Орта және орта кәсіптік білім деңгейлі науқастардың деңгейі; жоғары, аяқталмаған орта білімі төмен. Жоғарғы білім деңгейі; өзгеріссіз.
4 кесте
|
Білімі |
Аяқталмаған орта |
Орташа |
Аяқталмаған жоғары |
Жоғары |
Барлығы |
|||||
|
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
абс |
% |
|
|
2012 жыл |
10 |
47,6 |
10 |
21,7 |
5 |
14,7 |
13 |
30,2 |
38 |
26,4 |
|
2013 жыл |
10 |
47,6 |
16 |
34,8 |
11 |
32,4 |
17 |
39,6 |
54 |
37,5 |
|
2014 жыл |
1 |
4,8 |
20 |
43,5 |
18 |
52,9 |
13 |
30,2 |
52 |
36,1 |
|
Барлығы |
21 |
14,6 |
46 |
31,9 |
34 |
23,6 |
43 |
29,9 |
144 |
100 |
5кесте
Науқастармен ауыратын науқастардың көпшілік бөлігі жұмыссыз. Бұл олардың деңгейіне, 1/3 жоғарғы біліміне, 1/2 орта және орта кәсіптік білімдеріне қарамастан.
|
Жұмыс орны |
Жұмыс жасайтын |
Жұмыссыз |
Барлығы |
|||
|
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
|
|
2012 жыл |
1 |
14,3 |
37 |
27,0 |
38 |
26,4 |
|
2013 жыл |
2 |
28,6 |
52 |
37,9 |
54 |
37,5 |
|
2014 жыл |
4 |
57,1 |
48 |
35,1 |
52 |
36,1 |
|
Барлығы |
7 |
4,9 |
137 |
95,1 |
144 |
100 |
6 кесте
Кестедегі мәліметтерге қарасақ госпитализацияланған науқастардың тең жартысы өз отбасыларында тұрады. Науқастардың 3-тен жоғарысы бойдақтар және 5/1-і ажырасқандар. Көбінде стационарлық емді некелі-отбасылы науқастар алады. Қазіргі жағдайда отбасы факторы жағымды әсер етеді.
|
Мамандығы |
Мамандырылған еңбек |
Мамандандырылмаған еңбек |
Барлығы |
|||
|
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
|
|
2012 жыл |
16 |
26,7 |
22 |
26,2 |
38 |
26,4 |
|
2013 жыл |
21 |
35,0 |
33 |
39,3 |
54 |
37,5 |
|
2014 жыл |
23 |
38,3 |
29 |
34,5 |
52 |
36,1 |
|
Барлығы |
60 |
41,7 |
84 |
58,3 |
144 |
100 |
Наркоманиямен ауыратын науқастар квалифицирлі және квалицифирлі емес еңбек еткен.
7кесте
|
Отбасылық жағдайы |
Бойдақ |
Үйленген |
Ажырасқан |
Жесір |
Барлығы |
|||||
|
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
абс |
% |
|
|
2012 жыл |
7 |
18,4 |
24 |
32,4 |
7 |
22,4 |
0 |
0 |
38 |
26,4 |
|
2013 жыл |
18 |
47,4 |
23 |
31,1 |
12 |
38,7 |
1 |
100 |
54 |
37,5 |
|
2014 жыл |
13 |
34,2 |
27 |
36,5 |
12 |
38,7 |
0 |
0 |
52 |
36,1 |
|
Барлығы |
38 |
26,4 |
74 |
51,4 |
31 |
21,5 |
1 |
0,7 |
144 |
100 |
8 кесте
Стационардағы ем қабылдағандардың анализіне қарай 3/2-і 20 жыл наркотикалық заттарды қолдана бастаған, 5/1-і 15 жасынан, ал қалған көрсеткіш мектепте қолданғандарды көрсетеді. Бұл мәлімет мектепте психопрафилактикалық жұмыстарды күшейту керек екендігін көрсетеді. Ал госпитализацияланған науқастардың анализінде, көбнесе бауыр патологиясы (24,5℅) және энцефалопатия (24,5℅) ауруына шалдыққандарды көрсетеді. Асқазан ішек жолдарының 8℅-ын, жүрек-қантамыр 6,4℅-ын, өкпе туберкулезы 4,8℅-ын, ал қалғаны 31,8℅ басқада ағзалардың зақымдануын көрсетеді.
|
Алғаш рет наркотикалық заттарды қабылдады |
15 жасқа дейін |
16–20 жас |
21–30 жас |
30 жас |
Барлығы |
|||||
|
абс. |
% |
абс |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
абс. |
% |
|
|
2012 жыл |
9 |
30,0 |
16 |
23,5 |
10 |
26,4 |
3 |
37,5 |
38 |
26,4 |
|
2013 жыл |
9 |
30,0 |
30 |
44,1 |
14 |
36,8 |
1 |
12,5 |
54 |
37,5 |
|
2014 жыл |
12 |
40,0 |
22 |
32,4 |
14 |
36,8 |
4 |
50,0 |
52 |
36,1 |
|
Барлығы |
30 |
20,8 |
69 |
47,2 |
38 |
26,4 |
8 |
5,6 |
144 |
100 |
Госпитализацияланған науқастардың (кесте 9) өткізілген клиникалық талдауында әртүрлі синдромальды құрылымы анықталды. Науқастардың жартысына жуығы (54,1%) бірнеше наркотикалық заттар мен басқа психоактивті заттар (полинаркомани ) қолданған. Психоактивті заттарды «ұзақ уақыт» қолданғандықтан оларда тәуелділік синдромы пайда болғаны анықталды. Екінші орындағы тәуелділік опиоидтарды қолданған кезінде шақырылған тәуелділігі бар науқастар (26,5 % ) .
Қорытынды: зерттеудің алынған нәтижесі тұрғындардың арасында наркоманияның профилактикасын және емдеу профилактикалық шараларды жүргізуді нығайту керек екенін көрсетеді. Науқастардың тең жартысынан көбі, яғни 54,1%-ы бірнеше наркотикалық заттарды, сонымен қатар басқада психоактивті заттарды қолданған (полинаркомания).
3/2-і 20 жасқа дейін наркотикалық заттарды қолдана бастаған, 5/1-і 15 жасынан, ал қалған көрсеткіш мектепте қолданғандарды көрсетеді. Бұл мәлімет мектепте психопрофилактикалық жұмыстарды күшейту керек екендігін көрсетеді. Ал госпитализацияланған науқастардың анализінде, көбінесе бауыр патологиясы (24,5℅) және энцефалопатия (24,5℅) ауруына шалдыққандарды көрсетеді. Асқазан ішек жолдарының 8℅- ын, жүрек-қантамыр 6,4℅-ын, өкпе туберкулезы 4,8℅-ын, ал қалғаны 31,8℅ басқада ағзалардың зақымдануын көрсетеді.
Қорыта келгенде, қалалық жерде нашақорлықтың үдемелі өсуі психопрофилактикалық жұмыстарды қарқынды жүргізу керек екендігін көрсетеді.
|
Синдромдар |
Шифр |
Барлығы |
|
|
абс |
% |
||
|
Опиоидтар қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, тәуелділік синдромы |
F 11.2 |
48 |
26,5 |
|
Опиоидтар қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, тоқтату синдромы |
F 11.3 |
10 |
5,5 |
|
Каннабиоидтар қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, тәуелділік синдромы |
F 12.2 |
2 |
1,1 |
|
Каннабиоидтар қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, психотикалық бұзылыстар |
F 12.5 |
3 |
1,7 |
|
Седативті және ұйқы шақыратын заттар қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, тәуелділік синдромы |
F 13.2 |
3 |
1,7 |
|
Ұшқыш еріткіштер қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, тоқтату синдромы |
F 18.3 |
2 |
1,1 |
|
Бірнеше наркотикалық заттар мен басқа психоактивті заттарды қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, тәуелділік синдромы |
F 19.2 |
98 |
54,1 |
|
Бірнеше наркотикалық заттар мен басқа психоактивті заттарды қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, тоқтату синдромы |
F 19.3 |
13 |
7,2 |
|
Бірнеше наркотикалық заттар мен басқа психоактивті заттарды қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар, делириймен тоқтату синдромы |
F 19 4 |
2 |
1,1 |
|
Барлығы |
181 |
100 |
|
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Иванец Н.Н. Наркология – предмет и задачи. - Руководство по наркологии. - Т.I. – М.: 2002. – С. 5 – 7.
- Кошкина Е.А. Эпидемиология наркологических заболеваний. - Руководство по наркологии. – Т.I. – М.: 2002. – С.8 – 32.
- Қудиярова Ғ.М., Жарбосынова Б.Б. Психиатрия. - Алматы: Казахстан, 2009. – 277 б.
- Субханбердина А.С. - Учебник. Наркология. – Алматы: 2009. – 387 с.
- Жариков Н.М., Урсова Л.Г., Хритинин Д.Ф., Сарсембаев К.Т. Психиатрия (оқулық) - Алматы: Эверо, 2010. – 524 б.
- Сирота Н.А., Ялтонский В.М. Профилактика зависимости от наркотиков. - Руководство по наркологии. – Т.II. – М.: 2002. – С.308 – 325.
- Классификация болезней в психиатрии и наркологии. Пособие под редакцией М.М. Милевсского. – М.: «Триада-Х», 2006. – 148 с.