Инсульттан кейінгі науқастарДы сауықтыруДа Депрессивтік бұзылыстарДы корекциялау мәселесі өте маңызДы болып табылады және ол бұзылыстарды емдеуде антидепрессантар қолданудын жаңа әдістерін енгізуді талап етеді. Мақалада инсульттан кейінгі депрессияда науқастарды антидепрессант «сертралин» препараты мен емдеу тиімділігі талқыланады.
Кіріспе. Бас ми инсультін өткерген науқастарда нәтижесі ретінде, 19% дан 52 % дейін күрайтын, инсульт болжамын нашарлататын, өлімге алып келу қаупін жоғарылататын, реабилитация процесіне ерекше әсер ететін, ауруханада емделу кезеңінің ұзақтығын жоғарылататын, неврологиялық функциялардың қайта қалпына келуін баяулататын, науқастардың өмір сүру сапасын нашарлататын инсульттан кейін дамитын депрессияны ерте анықтау және емдеу ерекше мән беруді қажет етеді. Депрессиялық бұзылыстардың кездесу жиілігі әсіресе инсульттан кейін алғашқы 3 ай көлемінде интенсивті жоғарылайды, содан кейін жайлап төмендейді, бірақ оның көрінісі алдағы 3 жыл көлемінде байқалуы мүмкін [1-3]. Инсульттан кейін дамитын депрессия жаман болжамды көрініс болып табылады және уақытылы диагностикалауды және емдеуді қажет етеді. Тәжірибелік жағдайларда, депрессия жиі диагностикаланбайды және науқастар адекватты ем қабылдамайды [4]. Бұл клиникалық көріністерінің қиындығымен және кейбір дәрігерлердің депрессия көріністерін инсульттан кейін науқастардағы "қалыпты” реакция деп есептеуімен байланысты [5,6].
Зерттеу мақсаты. Церебральді инсульт өткерген науқастарда депрессиялық бұзылыстарды анықтау және «Сертралин» препаратымен емдеу шаралары.
Материалдар және әдістер. Кездейсоқ таңдау әдісімен ишемиялық инсультті өткерген 42 науқас тексерілді, оның ішінде 33 жастан 78 жасқа дейінгі 22 әйел және 20 ер азамат. Зерттеуде Ресейлік ұлттық денсаулық сақтау институтының инсультты анықтау шкаласы, Бартел индексі, нейровизуализация әдістері (КТ, бас миының МРТ -сы, МР- ангиография) Гамильтонның депрессия шкаласы, Спилберг — Ханин шкаласы, Бек анкетасы, Оргогоз шкаласы қолданылды. Зерттеуден терең деменциямен, декомпенсациялық соматикалық аурулары бар науқастар алынып тасталынды. Инсультті өткерген науқастарда депрессиялық бұзылыстарды анықтағаннан кейін депрессияға қарсы препарат «Сертралин» 50-100 мг тәуліктік дозада тағайындалды. Емдеу ұзақтығы 2 айды қүрады. Бұл препаратты таңдау «Сертралиннің» нейрондарда серотониннің (5 НТ) қайтымды ұсталуының күшті арнайы ингибиторы екендігіне байланысты. Бақылау тобын аналогиялық жас аралығындағы, седативті препаратты 2 ай көлемінде қабылдаған, инсульттан кейінгі депрессиясы анықталған, ишемиялық инсультті рген 30 науқас күрады.
Нәтижелері. Алынған мәліметтер талдауы инсульттан кейінгі депрессия жиі орта жастағы адамдарда 71 % дамығандығын көрсетті, ал жоғары жастарда 48 % . Жоғары жастағы науқастарда депрессия аурудың кеш мерзімінде жиі дамыды (78 % науқастарда). Ми инсультінің орналасуымен (оң жартышарлық, сол жартышарлық) неврологиялық жетіспеушіліктің айқындылық дәрежесі арасындағы маңызды тәуелділік сараптамасы анықталмады. Науқастардың күнделікті өмір сүру белсенділігі деңгейімен неврологиялық жетіспеушілік арасындағы тікелей байланыс бақыланды. Депрессия Бартел индексі 70 тен төмен болған науқастарда дамыды. Осы жағдайда инсульттан кейінгі депрессия әйелдерге қарағанда ерлерде жиі дамыды (32% және 68%). Когнитивті функциялары сақталған науқастарда инсульттан кейінгі депрессия басынан өткерген ауруларға реакция ретінде дамыды (реактивті депрессия). Когнитивті функциялары төмендеген жағдайда депрессия органикалық көрініс берді. Депрессивті бұзылыстарға әсер ететін маңызды факторларға сөйлеу бұзылыстары, мүгедектену, халықтан алшақтау, жұмысынан айырылу болып табылады Инсульттан айығуға мотивация деңгейі және Гамильтон шкаласы бойынша қосынды балл үлкендігі арасындағы тікелей тәуелділік белгіленді, рангті корреляция коефиценті - 0,681 қүрады. Алынған мәліметтер инсульттан кейінгі депрессивті бұзылыстар, жоғалған функциялардың қалпына келуіне жасалатын мотивация деңгейінің төмендеуімен қосарланып, науқастарда реабилитация процесінің қиындағанын көрсетеді. Психопатологиялық көріністер ерекшелігімен келесі түрлері ажыратылды: мұңды - 19 %, үрейлі-31 %, апатикалық науқастар - 43% . Ауырлық дәрежесіне байланысты: үлкен инсульттан кейінгі депрессия - 7% , кіші - 82 %. «Сертралинмен» емдеу нәтижесінде салыстырмалы төмен дәрежелі көріністері бар 12 науқаста дәріні қабылдаудың 1 - ші аптасында жағдайының жақсаруы байқалды. Олардың тәбеті жақсарып, үрей азайды, олар жақсы қарым-қатынаста араласатын болды. «Сертралинмен» емнен 1 ай өткеннен кейін тағы 14 науқастың жағдайы жақсарды, «Сертралинмен» емдеудің 2 айының соңында негізігі топтың барлығында жағдайының жақсаруы байқалды. Айқын депрессивті көріністері байқалған науқастарда да симптомдарының төмендеуі байқалды, үрей сезімі азайды, ұйқысы жақсарды. Айтып кететін мәселе, негізгі топ науқастарында инсульт болжамының жақсаруы , өлімге ұшырау қаупінің төмендеуі анықталды, науқастардың реабилитация процесінің айқын жақсаруы, ауруханада емделу ұзақтығының қысқаруы, неврологиялық жетіспеушіліктің қалпына келу процесінің жылдамдауы, науқастардың өмір сүру сапасының жақсаруы байқалды. Препарат кәрі жастағы топ науқастарда да жақсы нәтиже берді, емдеу процесі кезінде жағымсыз әсерлер байқалмады. Реабилитация процесінің қиындауымен, өмір сүру сапасының айқын нашарлауы бар бақылау тобындағы науқастарда депрессивті бұзылыстардың азаюы байқалмады.
Қорытынды. Инсульттан кейінгі депрессия церебральді инсульттардың жиі кездесетін асқынуы болып табылады, оның дамуына психосоциальді факторлар және органикалық бұзылыстар қатысады. Инсульттан кейінгі депрессияны уақтылы анықтау, антидепрессанттармен адекватты емдік шаралар жасау, ми инсультін өткерген науқастарда реабилитациялық шараларды күшейтуге, науқастардың өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік жасайды. «Сертралин» препараты ұзақ қолдану кезінде жақсы көтере алатыны эффективті депрессияға қарсы қолданылатын дәрі болып табылады және инсульттан кейінгі әртүрлі айқындылық дәрежелі депрессиялық бұзылыстары бар науқастарды емдеу үшін ұсынылуы мүмкін.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- М.А. Савина, Е.А. Петрова, И.А. Серпуховитина. Клиника постинсультных депрессий. - М.: Медицина, 2007. - 248 с.
- В.А. Концевой, А.В. Медведев. Депрессия и инсульт. - М.: Медицина, 2001. - 372 с.
- В.В. Ковальчук, А.А. Скоромец, М.Л. Высоцкая. Постинсультная депрессия. Распространенность, диагностика и лечение // Журнал «Невр. и псих.им. Корсакова». - №34. - 2006. - С. 27-31.
- Е.А.Петрова, В.И. Скварцова, В.А. Конуева. Влияние постинсульной депрессии на восстановление нарушенных функций. Тезисы докладов II Россий. межд. конгресса «Цереброваскулярная патология и инсульт». - 2007. - С. 127-129.
- И.В. Ужегова, Т.И. Ларикова, А.Н. Луканин. Аффективные расстройства после инсульта: возможности терапии. - СПб.: 2001. - 97 с.
- Л.Н. Дроздова, Е.Г.Шанина, О.В. Мазаева. Депрессивные расстройства и их коррекция у пациентов, перенесших инсульт. -М.: Медицина, 2004. - 121 с.