Мақалада жастық макулярлы дегенерацияның (ЖМД) әртүрлі сатыларында науқастардағы метаболиттік бұзылыстардың көрсеткіштері туралы айтылған. Алынған нәтижелер көздің оптикалық орталары мөлдір болмағанда, ЖМД диагностикасында маңыздылығын және оны кешенді емдеуде метаболиттік бұзылыстарға оң әсерін беретін антиоксидантты дәрілерді қосудың қажеттілігін дәлелдейді.
Жастық макулярлы дегенерация (ЖМД) - көрудің қайтымсыз төмендеуіне экелетін негізгі себептердің бірі, жұмысқа қабілетті адамдардың арасында 11% жэне 60-тан асқан адамдардың арасында 28% біріншілік мүгедектікке экеледі [1].
Бұл патологияның элеуметтік маңыздылығы орталық көрудің жылдам төмендеуінде, процестің орталық орналасуы мен екі жақты болуында, сонымен қатар жалпы еңбекке қабілеттіліктің жоғалуында [2].
ЖМД даму негізіне генетикалық, гемореологиялық, метаболиттік жэне гипоксиялық факторлар жатады. Басты рөл хориокапиллярлардағы гемодинамиканың
бұзылыстарына жэне тор қабық тінінің тотығу күйзелісіне беріледі, бұл пигментті эпителий жасушаларының ыдырауына, друз түрінде метоболизм өнімдерінің жиналуына, Брух мембранасы бүтіндігінің бұзылуына, пигментті эпителидің геморрагиялық немесе экссудативті сылынуына, неоваскулярлы мембраның өсуіне экеледі [3,4]. Зерттеу мақсаты - жастық макулярлы дегенерацияның эртүрлі сатыларында науқастардағы кейбір метаболиттік көрсеткіштерді бағалау.
Материалдар мен тәсілдер. Метаболитті көрсеткіштерді зерттеу жастық макулярлы дегенерациямен сырқаттанатын 51 науқасқа, соның ішінде «құрғақ» түрімен 25 жэне «ылғалды» түрімен 26 науқасқа жүргізілді. Бақылау тобын ЖМД белгілері жоқ (оптикалық когерентті томографтың мэліметтері бойынша) дені сау 50 адам құрады.
ЖМД патогенезінде хориокапиллярлардағы гемодинамиканың бұзылысына басты рөл берілетіндіктен, эритроциттердің осмостық резистентігі (ЭОР) зерттелді. Ол жалпы эдіс бойынша 0,7-ден 0,22% арасындағы натрий хлориді ерітіндісінде эритроциттердің гемолизінің пайыздық өлшемінде бағаланды.
Қан сары суындағы жалпы холестериннің (ЖХ) мөлшерін унифицирлеген Ильк тэсілімен, жоғарғы тығыздықтағы липопротеидтердегі холестеринді (ЖТЛП ХС), триглицердті (ТГ) биохимиялық жиынтықтардың көмегімен ферментативті тэсілмен анықтадық. Төменгі тығыздықтағы липопротеидтердің холестерин (ТТЛП ХС) деңгейін де есептедік. Малон диальдегид (МАД) - майлардың асқын тотығуының екіншілік өнімінің деңгейін МДА тиобарбитурат қышқылының негізінде микротэсілмен анықталды.
Нәтижелер және талқылау. Алынған нэтижелер бақылау тобына қарағанда ХС деңгейінің 1,45 есеге, ТТЛП ХС -1,4 есеге, ТГ -2,2 есеге жоғарлауымен қатар ЖТЛП ХС деңгейінің 1,3есеге төмендеуін көрсетті.
ЖМД «құрғақ» түрімен науқастарда МДА концентрациясы (1,2±0,8ммоль/мл) жоғарылау болды. ЖМД «ылғалды» түрінде қан сары суында майлардың асқын тотығу процесінің басымдылығы жоғары болды, бұл МДА - тің құрамы 2,4 есе (р <0,05) бақылау тобының нэтижелеріне қарағанда жоғары болды. Сонымен қатар, ЖМД фиброваскулярлы кешені бар «ылғалды» түрінде МДА деңгейі, фиброваскулярлы кешені жоқ ЖДМ «ылғалды» түріне қарағанада 20%-ға төмен болды. Осыған қарамастан бақылау тобының көрсеткіштеріне қарағанда 2есе жоғары болды (р <0,001).
ЭОР зерттеу бақылау тобында эритроциттердің гемолизінің басталуы хлорлы натрийдің 0,35±0,04% концентрациясында тіркелінді. ЖМД сырқаттанатын науқастарда эритроциттердің резистентілігінің деңгейі аурудың кезеңіне байланысты екені анықталды. Сонымен, ЖМД «құрғақ» түрінде гемолиздің басталуы хлорлы натрийдің 0,49±0,05% концентрациясында, ал «ылғалды» түрінде 0,70±0,02% концентрациясында байқалды.
Айта кететін болсақ, фиброваскулярлы кешені бар ЖМД «ылғалды» түрінде эритроциттердің осмостық резистентілігінің көрсеткіші 0,4-тен 0,75% аралығында, орташа 0,58±0,13% құрады.
МДА жоғары деңгейімен сипатталатын, ЖМД «ылғалды» түрімен сырқаттанатын науқастарда гемолиз натрий хлоридтің 0,7%-дан төмен концентрациясында басталды. Алынған нэтижелер майлардың асқын тотығуының қарқынды өзгеруіне қарай эритроциттердің реакциясының дэлелі жэне олардың тек қана гемореологияда ғана емес антиоксидантты қорғау жүйесінде де жоғары дэрежеде қатысатынын көрсетеді. МДА құрамы мен ЭОР көрсеткіштерінің (r=0,45) арасында тікелей корреляционды байланыстың барлығы анықталды.
Қорытынды.
- Жастық макулярлы дегенерация гиперхолестеринемия, гипертриглицеридемия, ЖТЛП гипохолестеринемия, майлардың асқын тотығуының белсенділігі жэне бос - радикалды процестердің қарқынды жоғарылауымен сипатталады.
- Метаболиттік бұзылыстар мен жастық макулярлы дегенерацияның арасында байланыстылық анықталды: көз түбінде процестің өршуіне қарай метаболиттік бұзылыстардың күшее түсетіні анықталды.
- Эритроциттердің осмостық резистенттігінің төмендеуі көздің оптикалық орталары мөлдір болмағанда, ЖМД диагностикасында қолданылады,
- Анықталған метаболиттік бұзылыстар ЖМД кешенді емдеуде метаболиттік бұзылыстарға оң эсерін беретін антиоксидантты дэрілерді қосу керек.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Либман Е.С., Толмачев Р.А., Шахова Е.В. Эпидемиологические характериститки инвалидности вследствие основных форм макулопатий //ІІ Всеросс. семинар-круглый стол-Макула-2006: тезисы докл.- Ростов- на Дону: 2006. - С.15-21.
- Воробьева М.В., Полунин Г.С., Келисеева Э.Г. Современные аспекты патогенеза возрастной макулярной дегенерации //Вестник офтальмологии.- 2006.-№6.-С.50-53.
- Рабданова О.Ц. Возрастная макулярная дистофия у больных сахарным диабетом второго типа: автореф. дисс. ...канд.мед.наук.- М., 2008.-24с.
- Аветисов С.Э., Будзинская М.В., Киселева Т.Н., Казарян Э.Э., Гуров И.В. Фотодинамическая терапия субретинальных неоваскулярных мембран. Сообщение 1. Результаты лечения возрастной макулярной дегенерации //Вестник офтальмологии.- 2007. - №6.-С.3-7.