Қазіргі уақыттағы көптеген шет ел және отандық зерттеуші ғалымдардың еңбектерінен белгілі болып отырғандай адамның ми қан айналысының бұзылуында артериальдық қан қысымының көтерілуі, семіздік және шылым шегудің және ұзақ уақыт бойында қозғалмай бір орнында отыра беру сияқты факторлардың ерекше орын алатыны белгілі.
Кейбір ғалымдар тіпті аталмыш факторлардың ми қан айналысына ықпалы жылдан жылға арта түсіп, жас адамдардың арасында белең ала бастағандығын атап көрсетуде [1-4]. Басқа да осы проблемаға қатысты зерттеу жүргізген ізденуші ғалымдар [5-7] ми қанайналысының бұзылуы кезінде жыныстық ерекшеліктердің де ерекше ықпалы бар екендігін алдыға тартты.
Біз ұсынылып отырған мақалада жоғарыда көрсетілген басты факторлардың Алматы қаласында тұрып жатқан халықтың денсаулық жағдайына, дәлірек айтқанда адамдардың ми қанайналысының бұзылуына қаншалықты дәрежеде әсер ететінің дәлелдеуді мақсат тұттық.
|
Ер адамда |
3 |
Әйел адамдар |
Барлығы |
|||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Саны |
% |
Саны |
% |
Саны |
% |
|
|
60 жасқа дейінгі |
14 |
14,8 |
26 |
30,4 |
40 |
21,9 |
|
60-тан 70-ке дейін |
32 |
34,1 |
34 |
39,5 |
66 |
36,3 |
|
70-тен жоғары |
48 |
51,1 |
28 |
30,1 |
76 |
41,8 |
|
Барлығы |
94 |
51,6 |
88 |
48,4 |
182 |
100 |
Кесте 1 - ми қанайналысы бұзылуы дертінің жыныстық топтарда таралуы динамикасы
Зерттеу материалдары мен әдістері.
Зерттеу барысында 2013-2014 жылдары Алматы қалалық жедел шұғыл медициналық көмек көрсету ауруханасына түсіп, реанимация бөлімшесінде ем қабылдаған 182 науқастың ауру тарихы толығымен сарапталып, жыныстық, жастық айырмашылықтарына байланысты топтастырылып, әр топтағы факторлардың кездесу жиілігі белгіленіп, Сдъюдент әдісін қолдана отырып топаралық статистикалық айырмашылық анықталды.
Сонымен қатар, белгіленген ауру түрінің таралу динамикасы науқастардың жастық және жыныстық ерекшеліктеріне байланысты сарапталып, әр жасқа
Дәлірек алғанда, 60 жасқа дейінгі ми қанайналысы бұзылуына шалдықан науқастардың жалпы саны 40 болса (21,9%), олардың арасындағы ер адамдар саны 14, әйел адамдар саны 26 болды. Келесі жастық топтағы (60-тан 70 байланысты салыстырулар нәтижесіндегі заңдылықтар белгіленіп, арнайы құрастырылған кестелерге тіркелініп отырды. Ақыр соңында белгілі болған сандық дәрежелер топ аралық салыстырудан өтіп, тұжырымдар жасалынды.
Зерттеу нәтижесі:Бұл топтастыру кезінде бір байқалғаны ми қанайналысы бұзылуы байқалған науқастар арасындағы жас әйелдердің, дәлірек айтқанда жасы 40-пен 60 арасындағы әйелдердің осы дертке ер адамдарға қарағанда анағұрлым көбірек (шамамен 2 есеге дейін ), ал жасы 70-тен асқан ер адамдардың керісінше әйел адамдарға қарағанда біршама (шамамен 2,2 есеге) артық шалдығатындығы тіркелінді (кесте 1) жасқа дейінгі) ер адамдар саны бірден 2,2 есеге дейін ұлғайып, 32 -ге жетсе, әйелдер арасындағы бұл сандық көрсеткіш 34-ке дейін жетіп, топ аралық айырмашылық елеусіз болып қалды (сурет 1).
Керісінше жасы 70-тен асқан егде адамдар арасындағы ми қанайналысы бұзылуы ер адамдар арасында 51,1% - ге дейін ұлғайып, әйел адамдардың пайыздық деңгейімен салыстырғанда (30,1%) 1,7 есеге дейін артқанын байқадық. Демек, жасы егде тартып қартаңқыраған адамдар арасында еркектердің көбірек ми қанайналысы бұзылу дертіне шалдығу қаупінің жоғары болатындығы анықталды. Бұл құбылыстың басты себептерін анықтау ең алдымен әр науқастың әдеттенген тамақтану дәстүрі, дене салмағы, зиянды қадеттері (шылым шегу, арақ ішу), қимыл-қозғалыс деңгейі, қосалқы аурулардың болу немесе болмауы сияқты бірқатар факторларды тізбектеп, әр науқасқа қатысты католог жүргізуге тура келді. Қосалқы түрде кездесетін аурулардың арасындағы ең жоғарғы шамада ұшырасатын артериялдық қан қысымы және қант диабеті арулары таңдалынып алынды.
Қарастырылуға алынған факторлар науқас адамдардың ауру тарихтарын сараптау, қосымша анамнез жинау және аса ауыр халдегі науқастардың жақын туыстарына сұрақтар қойып, жинақтау арқылы жүзеге асты.
Барлық зерттеумен қамтылған науқастар жас ерекшеліктеріне қарай үш топқа – 60 жасқа дейінгі 21,9%, 60-тан 70 жасқа дейін – 36,3% және 70-тен жоғарғы – 41,8% болып топтастырылды. Ал, бақылауға алынып отырған топтардың жыныстық ерекшеліктеріне қарай топтастыру нәтижесі 51,2% ер адамдар, 48,4% әйел адамдар болғандығы тіркелінді.
Жүргізілген сараптамалар нәтижесі барлық есепке алынған факторлардың арасындағы артериялық қан қысымының жоғарылауы факторының аса жиілікте ұшырасып, орташа есеппен алғанда 82,4 % деңгейде болғандығы анықталды (кесте 2).
Кесте 2 - Ми қанайналысы бұзылуына әкеліп соқтыратын факторлардың зерттеу топтарында таралуы
|
Қан қысымы жоғарлау (АГ) |
Шылым шегу |
Семіздік |
Қант диабеті |
Барлығы |
||||||
|
Саны |
% |
Саны |
% |
Саны |
% |
Саны |
% |
Саны |
% |
|
|
60 жасқа дейінгі |
34 |
84,8 |
32 |
48,4 |
24 |
36,3 |
15 |
22,7 |
40 |
21,9 |
|
60-тан 70- ке дейін |
31 |
47,3 |
41 |
55,4 |
36 |
48,6 |
30 |
40,5 |
66 |
36,3 |
|
70-тен жоғары |
72 |
95,2 |
24 |
57,1 |
22 |
53,2 |
18 |
42,8 |
76 |
41,8 |
|
Барлығы |
137 |
75,2 |
89 |
48,9 |
74 |
40,6 |
68 |
37,3 |
182 |
100 |
Артериялық қан қысымының жоғары болуы 60 жасқа дейінгі топта орта есеппен 84,8% болса, 60-пен 70 жас аралығындағы науқастарда 47,3%, ал жасы 70-тен асып қартаң тартқан адамдар арасындағы бұл дерт деігейі ең жоғарғы шамада болып, 95,2% құрады.
Яғни , артериалық қан қысымы ми қан айналысы бұзылуы кезіндегі ең басты факторлардың бірі болып саналады және де аталмыш науқастың алдын алу ең алдымен артериялық қан қысымын қалыптастырудан (тұрақтандыру) басталу керек екендігіне дәлел болды.
Жүргізілген зерттеулер нәтижесі жоғарыда талданған фактордан кейінгі рангілік орынды шылым шегу – 48,9% факторының орын алатындығы байқалды. Бұл фактордың ер адамдар арасында 2,6 есеге дейін басым болғандығы байқалды. Шылым шегу факторынан кейінгі ми қанайналысына кеері ықпалын тигізетін басты факторлардың қатарына адамдардың шамадан тыс салмақ қосуы немесе семіздік факторының орын алатыны көзге түсті. Бұл фактордың топаралық таралуын түбегейлі сараптау нәтижесі 60 жасқа дейінгі науқастар арасында семіздік жағдайының 36,3% деңгейде, 60-пен 70 жас аралығындағы топта 48,6% деңгейде, ал жасы 70-тен асып егде тартқан адамдар арасындағы талданып отырған фактордың 53,2% деңгейде кездесетіні және де бұл фактордың да талдануға алынып отырған ауруклассының таралуына 40,6% шамада ықпал ететіндігі тіркелінді (сурет 2).
Сонымен қатар, сараптауға алынып отырған факторлармен бірге ми қанайналысы бұзылуына ұшыраған науқастар арасында қант диабетіне шалдығу ауруының да жиі кездесетіндігі, дәлірек айтқанда инсульт ауруына шалдыққан адамдардың 37,3% пайыздық мөлшерінің қант диабеті ауруымен қосымша ауыратыны белгілі болды.
Қорыта келгенде, жүргізілген зерттеулер ми қанайналысы жоқтығы сияқты басты факторлардың ықпалы бар ауруының пайда болуына адамның күнделікті тамақтану екендігін дәлелдеп берді. дәстүрі, зиянды әдеттері мен қосалқы ауруларының бар
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- Танбаева Г.З., Искакова Ф.Е. Применение новых организационных методов наблюдения и оздоровления больных, перенесших ОНМК. Материалы тр. научно-практической конференции «Метаболический синдром: состояние, проблемы, пути решения». - Алматы: 2010. - С.59-61.
- Суслина З.А. Ишемические нарушения мозгового кровообращения: дисс. …. докт. мед. - М., 1990. - 237 с.
- Виленский Б.С. Инсульт: профилактика, диагностика и лечение. - СПб.: 1999. - С.85.
- Абдильманова Б.Р. О риске развития НМК с учетом возрастного фактора. Материалы тр. научно-практической конференции «Метаболический синдром: состояние, проблемы, пути решения». - Алматы: 2010.- С.111-113.
- Каменова С.У. Дандыбаева Ш.Б., Кужибаева Н.К., Кондыбаева А.М. Инсульт. Диагностика, тактика ведения больных на догоспитальном этапе, лечение. - Алматы: 2006. - 67 с.
- Верещагин Н.В. Патология головного мозга при атеросклерозе и артериальной гипертонии. - М.: Медицина, 1997. - 283 с.
- Трошин В.Д. , Густов А.В., А.А. Смирнов. Сосудистые заболевания нервной системы. - Нижний Новгород: 2006. - 533 с.