Мемлекеттік қызметке кіру кезіндегі және оны өткеру барысында жаслатын сыбайлас жемқорлықтың жасалу әрекеттерінің кейбір мәселелері және оның құқтық реттеудің кейбір жолдары

Қазiргi заманның ағымына қарай қоғамдағы қатынастардың үнемі өзгерiстерге тап болуы мен оның тығырық жолдарынан шығудың əдǐс- тəсǐлдерǐн таба бǐлу оңайға соқпайтыны анық. Осы мән-жайларға байланысты нарықтық экономиканың бет алуы ерекше көңіл 6өлуді қажет етедǐ. Оның себебǐ нарықтық экономиканың дамуы ол тек мемлекеттǐк жоспарлау экономикасына ғана байланысты емес сонымен қатар дүниежүзiлiк экономикамен тығыз баланысты екенǐ әлемге мәлім.

Мемлекеттǐк қызмет бǐздщ жас елǐмздщ жаңадан аяқ басып келе жатқан, əлемдǐк деңгейге өзін көрсету жолында, Қазақстанның мемлекеттǐк билǐктǐ ұйымдастырушы, қалыптастырушы және мұрындық болушы лауазымды тұлғалардың атқаратын қызметтік мǐндетǐн айтады.

Ф.Энгельс айтқандай мемлекет - ол, саяси ұйым болғандықтан әрбір мемлекеттің өзіне тән саясаты болады. Сол себептен әрбір мемлекет өзінің саясатына сай құқықтар мен қоғамдық қатынастарын қалыптастыру жұмыстарын жүргізетін болады. Осы аталаған мән-жайларды растайтын бǐр жәй бар,- ол, француз ғалымы Ш.Л.Монтескиенің мына бǐр сөзі мысал бола алады: “Бǐр мемлекеттің заңы екǐншǐ бǐр мемлекетке заң бола алмайды” деген.

Сондықтан да болар Қазақстан Республикасы жеке өз алдына егемендǐкке ие болған соң өз саясатын , экономикасын дербес өз алдына, тəуелсǐз жүргізуге тиǐстǐ болды.

Республика азаматтарының мемлекеттǐк қызметке кǐруге тең құқығы бар. Мемлекеттǐк кыɪзметшǐ лауазымына кандидатқа қойылатын талаптар лауазымдық мшдеттердщ сипатына ғана байланысты болады және заңмен белгǐленедǐ деген [1-11б]. Өкшішке орай осы аталған талаптардың шын мəнǐне -келетǐн болсақ ол сақталмайды. Ол тек қағаз жүзшде өте жақсы жазылған болып табылуда. Бұл жөншде көптеген арыз - шағымдар барлық мелмекет органдарына келǐп түсуде. Ал кейбǐреулерǐ шағымдануға батылы бармайтындар да көп.

Қазақстан Республикасының “Мемлекеттǐк қызмет туралы” Заңында мемлекеттǐк қызетке Қ.Р.азамттары тең құқықта, жалпыға ^лжеткǐзерлǐк жағдайда мемлекеттǐк қызметке кǐруге құқылы болады деген [2-3б]. Осыған орай əрбǐр республиканың азаматы тең құқықта, тең деңгейде əрбǐр азаматтың өз еркǐмен қызметке кǐруге құқығы бар деген мағнасын бǐлдǐредǐ.

Мемлекеттік қызметке кіру үшін ең алдымен сол қызмет саласына сай міндетті түрде қажетті деген кәсіби білімі мен біліктілігі болуын қажет етеді. Оның себебі егер мемлекеттік қызметші өзінің мамандығын жетік білетін болса онда ол маман өзінің алдына қойылған қызметтік міндеттерін ойдағыдай атқаруға толық жағдай жасайтыны айқын. Өзінің ісіне маман және мығым мамандар оған қандайда қызмет болмасын оп- оңай игере алатын болады. Өкінішке орай 90-шы жылдардың басында мемлекеттік қызметке тамыр- таныстық пен ілік-шатыс немесе пара беру арқылы кеңінен таралып келді. Кейін келе 1999 жылдың 23-шілде айында “Мемлекеттік қызмет туралы” Қ.Р. Заңы шығып, бірақ заң күшіне 01.01.2000 жылдан бастап заң күшіне енді. Осы атлған заңда мемлекеттік қызмтке кіру, өткеру, тоқтатылу тәртіптері т.б. айтылған.

Мемлекеттік қызметке кіру үшін ең алдымен міндетті түрде орталық ақпарат көздері арқылы жарияланған мемлекеттік қызметтері туралы хабарлар бойынша әрбір мемлекеттік қызмет мекемелері тиісті конкурстарын өткізеді. Конкурстан өткізу тәртібі осы жоғарыда аталған заңда көрсетлген. Конкурстан өткен соң сол қызметке кіретін мемлекет органында аттестациялық комиссия отырысы өткізіледі. Осы атлаған отырыста кімнің конкурстан өтіп қызметке қабылданғаны туралы жарияланады. Бұл әрине ресми тәртібібойынша осылай болуы керек. Ал шын мәнінде “екі астарлы” болады. Конкурс өткізу рәсімдері - ол тек көзге түсерлік ретінде жаслатын көзбояушылық әдіс-тәсіл әрекеттерінің бірі болып табылады. Белгілі бір қызметке кіруші үміткер нақты ақша сомасын мемлекеттік қызмет органының лауазымды тұлғасына пара беру арқылы жүзеге асырылатыны айдай анық. Мемлекеттік қызметке кіру әдіс- тәсілдерінің сыбайлас жемқорлықтың туындайтын мән-жайлар мынадан тұрады:

• -мемлекеттік қызметте істейтін туған-туысқандарының көмегін пайдаланау; -тамыр-таныстары арқылы кімге қалай және қанша ақшаны беру жолдарын іздестіру;
• -мемлекеттік қызметке қалайда болса кіріп онда өзінің “алаяқтық” ісімен айналысуын көздейтін болады;
• -мемлекеттік қызметке кірудің келесі бір себебі ол ұйымдасқан қылмыс ұйымымен тікелей байланысы болуы мүмкін;
• -ұйымдасқан қылмыстың негізгі мақсаттарының бірі мемлекеттегі қызмет өкілдерін өздерінің қажетті деген лауазымды тұлғаларын қаратып алуға ынталанады.
• Сыбайлас жемқорлық әрекеттері мемлекеттік қызмет саласында болудың себептері мынадан тұрады:
• -мемлекеттік қызмет міндетті түрде мемлекеттік билікпен байланысты болады; -мемлекеттік қызметтің әр саласына байланысты сыбайлас жемқорлығы да пайда болады;
• -ең дамыған сыбайлас жемқорлық экономика саласында кең шеңбер алуы; -салық төлемеуден бойтасалау жолдарын іздестіру;
• -салық немесе кеден баж салығыың мөлшерін олық төлемеу және қысқартудың жолдарын іздестіру;
• -кедендік баж салықты төлемей немесе салық мөлшерін мүлдем кемǐту әрекетін жасау болады;
• -белгǐлǐ бір жер аумағын сатып алу үшін жергǐлǐктǐ әкімдік уәкілін немесе жер мәселесі жөніндегі органның лауазымды тұлғасына пара беру;
• -құқыққорғау органдарының құрамындағы әр6ір органдардың өздерінің қызметгік құқығын пайдалану арқылы сыбайлас жемқорлықпен айналасуы;
• -сот және прокуратура органдарының сыбайлас жемқорлықпен айналысуы да кең тараған деуге болады, өйткені олардың қолында билǐк өте зор болғандықтан тексеру жүргізу қиындыққа соғады.

Республикада сыбайлас жемқорлықпен күресу мәселесі жөніде көптеген нормативтǐк актǐлер қабылдануда, атап айтқанда:

1. “Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы” Қ.Р. Заңы., 1998 ж.,02.07.
2. 2000 ж., 31.10. ҚР Үкімет қаулысымен бекітілген.“2000-2002 ж. Қазақстан Республикасында қылмысқа қарсы күрес жүргізу бағдарламасы ”.
3. 2001 ж. 11.04. Қ.Р.Президенті Жарлығымен бекітілген “2001-2005 ж.ж.

Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы мемлекетгік бағдарламасы”.

Өкінішке орай осы аталған заңнамалар мен заңға тәуелдi актілердің пайда болуына қарамакстан сыбайлас жемқорлық әрекеттерi азаяр емес. Бұл жөнінде көптеген ақпарттар көздерінде жоғарғы лауазымды тұлғалардың үстеріне қылмыстық ǐстер қозғалуда.

Сыбайлас жемқорлықпен күрес үнемі жүргізілуі қажет және онмен тек құқыққорғау органдары ғана жүргізбей барша халық болып әр азамат өз үлесін қосуы керек деген [3-9б]. Бiрақ , өюншке орай барлық азаматтар сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресу туралы өзінің жұмыс ǐстеп жүрген орындарында бастықтарынан сескеніп шағым беруге батылдары бармайды. Оның себебǐ белǐглǐ, сол шағымданған адамды кейǐн келе қызметінен қалай кетǐру жорлдарын қарастырып әр-түрлі арандатушылық жүргізуі және ұжымды сол шағымданған адмға қарсы қойып оны әр-түрлі балағаттау сөздерімен айдар тағумен, басқа да қорлық көрсететін моральдық қысымшылықтар және жексұрын ретінде көрсетіп, ұжым алдында беделін түсіріп, ұятқа қалдыру арқылы яғни қыспаққа алу арқылы, ең ақыр аяғында жұмыстан қалай кетіру мақсатын көздейтін болады. Кейбір басшылардың мынадай бір “талабы” бар: “сен менің қарауымда жұмыс істейсің сол себептен сен маған ай сайын бәлен сомма ақшасын “көк қағазды” төлеуге міндеттісің” деп талап қояды. Бұл дегеніміз әрбір мемлекет органдарындағы басшылар мен жоғарғы лауазымды тұлғалар өздерінің қызметтік құқығын пайдалана отырып әпербақан - асыраслітеушілік, өзім-би, өзім-қожа деген “еркіндік” сезіммен білгендерін істейтіндер де аз емес.

Мысал ретінде “Хабар” теледидарында “Күлпаш” атты көркем фильмнің мазмұны айқын дәлел бола алады. Онда Күлпашты кәсіпкер Қарашаш деген әйелді өлтірді деп жала жауып қамауға алған соң, оның туысқандары әділдікті іздеу үшін прокурорға жолыққан кезде прокурор оларға өте шырғалаң іс деп айтқан соң үнсіз бір жапырақ қағазға он мың АҚШ долларын жазып көрсетті. Міне осы тәрізді фактілер қазіргі кезеңде өте кең шеңберде орын алуда. Өйткені көбінесе құқыққорғау органдарында прокуратура, полиция, қаржыполиция және кеден қызмет саласындағы қызметшілер тек осындай нақты “төлем” арқылы қызметке кǐргендерǐ анық. Жұрт арсында мына бір мәтел сөздерін айтуға болады: “қүқыққорғау органдарында бейсауат адамдар істемейді” деген. Шын мәнінде осы айтылған мысқыл сөздердің мағынасы өте терең екені айқын дәлел болса алады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы Қ.Р. Заңың 1-ші бабында көрсетлген талап бойынша: “...сыбайлас жемқорлық көрінісінен туындайтын қауіп- қатерден Қ.Р. Ұлттық қаупсіздігін қамтамасыз етуге, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың алдын алу, анықтау, олардың жолын кесу, олардан келген зардаптарды жою т.б.” айтылған [4-1б]. Ал осы жағдайды ескеретін болсақ мемлекеттік қызметтің қай саласы болмасын сыбайлас жемқорлыққтың егістіктегі арам шөп секілді қаулап өсуі ол жоғарғы деңгейдегі бақылаудың жетіспеушілігі немесе олардың ымырласуы болып табылады. Мысал ретінде осы 2010 жылдың басындағы Қ.Р. Санақ Агенттігінің төрайымы Республика аумағы бойынша жалпы түрғындар санағын жазуға, бюджеттен бөлінген қаржыдан жүздеген миллион теңгені жымқырғаны жөнінде қаржы полиция агенттігі қылымыстық іс қозғап іздеу жариялағаны мәлім. Осындай фактілер бұл бір емес бірнешеден түрады. Оның жасалуына ең басты себеп болушы салдар- ол, қызметтік билігін пайдалану және қосбухгалтерлік есептің жүргізілуіне басты негіз болады. Әрбір кәсіпорындар мен мекемелерде меншік нысанына қарамастан қосбухгалтерлік есебі қазіргі кезеңде өзекті орын алып, қүшағын жайып келуде. Бұл дегеніміз сыбайлас жемқорлық жасаудың негізгі қайнар көзі болып табылады.

Сыбайлас жемқорлықпен күрес жүргізу барасында жауапқа тартылатындар санына көбінесе “өте майда” түлғалар ғана қармаққа ілігеді ал, ірі лауазымды түлғалар “шортандар” жымқырылып және басқа біреуді бүркемелеу арқылы жауапкершіліктін сытылық кетендіндері әлде қайда көп болуда. Өйткені бастықтың аты бастық деген қүқытық қүзыретін орай - бүрай білгенін жасай отырып, пара беру тағы басқа іс-әрекеттерін жасайтын болады.

Мемлекеттік қызметте болуға байланысты шектеулерде мемлекеттік қызметшілер өзінің қызметтік міндетін атқару кезінде басқа кәсіпкерлік қызметпен айналысуға болмайыды деген. Бірақ шын мәнінде мемлекеттегі қызметшілер әсіресе орта және жоғарғы деңгейдегі лауазымды түлғалар өздерінің билігін пайдаланып жеке кәсіпорындарын үстаумен “қорғаушылық” етумен болады. Немесе басқа бір жеке кәсіпорындарына ақшалаай табыс табу үшін оған жағдай жасайды. Мысалы өткен жылдарда көлік жүргізушілерге міндетті түрде талонды бәлен мыңға сатып алу керек деген ҚР Ішкі істер министрлігінің жол полиция комитеті шешім шығарды. Ол дегеніміз сол талонды басып шығарушы жеке фирмаға үлкен ақшалай табыс табуға жағдай жасау деп айтуға болады. Өйткені сол жеке фирманың басшылары жол полиция комитетіне немесе Қ.Р. Ішкі істер министрлігінің басшыларымен “откат” ретінде түскен түсімдерді бөлісетіні айқын. Қазіргі нарықтық кезеңдерде жайдан-жай көмек беру және табыс табуға жағдай жасау бекерге жасалмайтыны анық.

Мемлекеттǐк қызметтщ принциптерǐн алатын болсақ оның ǐшǐндегǐ: “жалпы қол жеттмдǐлǐк, яғни республика азаматтарының мемлекеттǐк қызметке қол жеткǐзуге және өз қабілеттері мен кәсіби даярлығына сәйкес мемлекеттǐк қызмет бойынша жоғарлатылуға тең қуқығы бар деген.” Бірақ шындығына келетǐн болсақ мемлекет органдарында қатардағы қызметшшер аға инспекторлар немесе бөлім, бөлімше басшысына тағайындау рәсімдері сол қызметшілердің қызметтік біліктілігіне немесе өзінің ісіне шебер маман ретінде және басқа да іскерлік жағын әдейі тыс қалдырып оның орнына өздерінің тамыр-таныстарын немесе “орнатылған такса” бойынша бәлен сомма ақша төлеген соң сол жоғарғы қызметке тағайыналады. Яғни осындай тәсілдер бойынша мемлекеттǐк қызмет органдарында қызметгік деңгейін көтеру мансабы осындай жолмен жүзеге асырылатын болады. Мǐне осындай қызметтік міндетін мүлдем бǐлмейтǐн бǐлǐктǐлǐктен журдай бесауат, меңіреу адамдар да аз емес. Осындай өз ǐсǐн, жұмысын және мǐндеттерǐн бǐлмейтǐн басшылар заңсыз шешǐм қабылдау нəтижесǐнде қарапайым журттар жазықсыз жəбǐрленушǐлǐк пен азапқа шегетǐн болады.

Мемлекеттǐк қызметке кǐру кезǐнде конкурс жариялау және оның еткǐзу рəсǐмдерǐ тек көзбояушылық болмас ушǐн қатаң бақылауға алынудв талап етедǐ. Өйткеш əрбǐр мелмекет органдарының басшылары ездерǐнщ керектǐ адамдарын немесе туған-туысқандарын немесе сол қызмет лауазына ие болу Ýшǐн ақша телеген адамдары алу ушǐн барлық жағдайд жасайды.

Сыбайлас жемқорлықпен курес жургǐзудщ Республика аумағында да ете баяу жургǐзǐедǐ деуге болады. Осыған мысал ретǐнде Шығыс - Қазақстан облысндағы болған оқиғаны есе алатын болсақ-ол, Шемонайха ауданында “қосазаматтықты” пайдаланған Ю.П.Гольцовты айтуға болады. Ол жалған паспаорталу арқылы мемлекеттǐк қызметке кǐрǐп сыбайлас жемқорлықпен айналысқаны мəлǐм екенǐ белгǐлǐ [5-36б].

Мемлекеттǐк қызметтег лауазымды тұлғалардың кебǐсǐ сыбайлас жемқорлықпен айналасуы мемлекетке аса ı‹ауɪгтí екенǐ айдай анық екенǐ белгǐлǐ. Бǐрақ осы жағдайды бǐле тура мемлекеттǐк органдағы басшылар басқа жаққа қызмет бабы бойынша аударылған кезде езǐмен қоса “командасын” ала кетедǐ. Бұл дегенǐмǐз нағыз барып тұрған ұйымдасқан сыбайлас жемқорлдық деуге әбден негǐз болады. Оның себебǐ жалыздың унǐ шықпас деген мәтел сез және орыстың сезǐ “один в поле не войн” деген сездекрдщ мағынасы ете терең жатыр. Өйткеш бастық жалғыз езǐ ештеңеш жасай алмады. Əрбǐр бастық езǐнщ жеке басының қамын айлай отырып езǐне қажетгі , тиымды, сенǐмдǐ деген адамдарын жинап сол қызмет мекемесǐнде ‘⅛осбухгалтерлǐк” және басқа да жемқорлық жасау əрекеттǐн жузеге асыруын қамтиды.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы курес туралы заңның 6-шы бабында “Барлық мемлекеттǐк органдар мен лауазымды адамдар ез кузыретǐ шегǐнде сыбайлас жемқорлыққа қарсы курес жургǐзуге мǐндеттǐ” деген. Бǐрақ екǐнǐшке орай балық қуқыққорау органдары ез ара бəскелестǐкте де болады. Бǐрǐнщ жетǐстǐгǐн бǐрǐ кереалмайтындар да аз емес. Мǐне осындай қызметшыердщ еңбегін пайдаланып, езǐнщ мансаптық қызмет деңгешн жоғарлатуға ынталанатындарда аз емес [6-40б]. Ведомствааралық дау-жанжалдар да унемǐ болып тұрады. Оныңсебебі кейбір органның лауазымды тұлғалары жекеменшік коммерциялық кәсіпорындарын өз қорғауына алатын болады және оны басқа органдарың тексеру жүргізуінен қорғайтын болады. Бұл қазіргі кезеіңде өте дамыған іс- әрекет “Төбе жасау” деп аталады. Осындай іс - әрекеттердің күннен-күнге дамуы нәтижесінде елдегі экономикалық қарым-қатынастардың нәтижесі “көлеңкелі” экономикаға айналатыны анық. Ол дегеніміз кимниалданған экономика жүйес десек қате болмайды.

Мемлекеттік қызметте сыбайлас жемқорлықпен күрес жүргізудің күрес жүргізу тәсілдерінің бірі ол барлық органдардың және қоғамдық ұйымдар мен басқа да мемлекетгік емес ұйымдардың бірлесіп келǐсǐуǐ нәтижесінде жүзеге асырылады деп айтуға болады. Бiрақ бұл әрекеттерде де келіспеушіліктер де болады. Оның себебǐ қарапайым адамдардың кө6ісі құқыққорғау органдарына шағым жасауға қорқады және ол органдарға қазiргi кезеңдерде сенімздік бǐлдǐруде. Себебǐ сол органдардың өздерi сыбайлас жемқорлықпен айналысатыны айдай анық екенǐ бəрǐмǐзге белгǐлǐ. Мысал ретінде айтатын болсақ осы биылғы жылда Түркиә мемлекетінің құқыққорғау органы Қ.Р. IIM Нашақаорлықпен күресу комитетінің бұрынғы төрағасы Асқар Исағалиевті тұтқындағаны туралы мәлімдеме жасады [7-2б]. Осыған ұқсас осы аталған ведомствасының қызметкері Қостанай облысының IJД, нашақорлықпен күрес жүргізу басқамасынынң бастығы полиция полковнигі Шаповаловты айтуға болады. Бұндай сұмдық және жойқын ұйымдасқан қылмыс Ресеей ауімағында “погонды киген сайтандар” деп айдар аты тағылуы айқын дәлел бола алады.

Осындай ұйымдасқан қылмыстың пайда болуымен қатар сыцбайлас жемқорлық та қаталасып жасалатын болады. Өйткені қаржы мәселесі болған жағдайда сыбайлас жемқорлықта міндетті түрде болады. Мемлекет органдарындағы. Сонымен қатар осы жақында ел басы Н.Ә.Назарбаев Қ.Р. Үкіметінің кезекті жиынында : “министрліктің құрамында жа қызметшілер не үшін отырғандарын білмейді және өздерінше көп білгісігендей сезінеді, яғни балалар бақшасына айналған секілді” деген [8-2б]. Осы айтылған сынында үлкен мағына жатыр десек қате болмайды. Үнемі бәлен жылдар бойы біздің елде ілік-жұрағат, тамыр-таныс немесе қызет лауазымын сатып алу т.б. “әрекеттер” өте көп екені анық Осы аталған мән-жайдың мазмұнында үкімет құрамында, министрліктерде, парламент комитеттерінде біреудің балалары, жиендері т.б. туған-тусықандары маңызды және пайдақорлық лауазымдарында қызмет орындарында отыруда. Біздің елде бір жаман тағды өте терең орын алған ергеде кімде-кім мемлекеттік қызметке кірген соң сол лауазым “мұралыққтан” берілдген секілді сезінеді. Оны ол қызметтен екім орнынан алмайды және қозғамайтынына мүлдем сенімді болады. Бұл дегеніміз ол, сыбайлас жемқорлықтың әбден жоғарғы деңгейге дейін дамығандығы екені айқын көрінуде. Жоғарыда аталған мән-жайларды ескере келе мынадай қортынды жасауға болады:

1. Мемлекеттік қызметке кіру тәртібін нақты және қатаң бақылауға алуды талап етеді.
2. Осы аталған мәселенің әділ орындалуын және заңдылықты сақтауды қамыту үшін прокуратура органдары қадағалау міндеттерін үнемі нығайтуын қажет етеді.
3. Мемлекеттік қызмет органдарында қызметтік деңгейін көтеру жөнінде де нақты қатаң бақылауды қажет етеді.
4. Кадр қызмет бөлім басшысын әрбір 5 жыл сайын үнемі ауыстырып отыру және оның жұмысын нақты қатаң бақылауға алу керек.
5. Тамыр-таныс арқылы қабылданған қызметшілерге кезектен тыс аттестациясын өткізу қажет болады және аттестацияның нәтижесі теріс болған жағдайда дереу қызметтен босатылуы ерек.

Әдебиеттер тізімі:

1. Қ.Р.Конституциясы.,1995 ж., 30.08. 11-б.
2. “Мемлекеттік қызмет туралы” Қ.Р. Заңы., 23.07.1999 ж., № 453-1.,3б
3. Тыныс Ахметжан. Мемлекетіміздің аумақтық тұтастығын, қаупсіздігін, тұрақты дамуын қамтамасыз етеміз., // Заң және заман., 2009 ж.,№ 10., 9-б.
4. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы. Қ.Р. Заңы., 1998 ж.,02.07.,№ 267-1.,1-б.
5. Б. Ескермесов. Жемқорлықтың сипаты күрделеніп барады., // Заң және заман.,2005 ж.,№ 4., 36-б.
6. Руслан Абдрашев. Проблемы взаимодействия правоохранительных органов в борьбе с организованной преступностью и коррупцией. //Әділ сот (Тура би).,2009 ж., № 5.,40-б.
7. Натлья Терентьева. “Экс-глава комитета МВД Казахстана арестован в Турции.”// Эксперсс-К., 21.01.10 ж., № 08 (16880)., 2-С.
8. Владислав Шпаков. “Госорганы- не для ребятишек из детсада.”// Эксперсс-К., 23.01.10 ж., №10 (16882).,