ТҮЙІН
Ерте жастағы балалардың бас миына кан кұйылуы мәселелерінің өзектілігі көптеген этиопатогенездік, клиникалық, диагностикалык және емдеу үрдісіндегі шешілмеген көптеген сұрактарға байланысты курделене түсуде. Геморрагиялық инсультпен ауырған ерте жастағы балалар арасында өлім мен мүгедектік көрсеткіші жоғары, сол себебті казіргі таңда өзекті мәселелердің бірі болып калуда. Геморрагиялык инсультке негізі ересек жастағы адамдар шалдығады, бірақ қазіргі статистикаға сүйенсек бұл аурудың ерте жастағы балалар арасында кеңінен тарағанын байкаймыз. Бұл бапта Алматы каласындағы ерте жастағы геморрагиялык инсульттің қандай дәрежеде таралғанын. негізгі патогенезі мен клиникалык ерекшеліктері зерттеліп корытынды жасалған. Бұл зерттеу Алматы каласындағы балалар шұғыл медициналык жәрдем орталығының медициналык кұжаттар негізінде жасалған.
Жедел ми кан-айиалымыныц бұзылысыныи (ЖМҚБ) геморрагиялык гүрі -ми iciκτepi, ми қан тамырларыйың патологиясы, ми қан тамырларының жарылуы салдарынан бас миына кан күйылу. Жедел ми кан-айналымының бұзылысыныц геморрагиялык түрі балалар арасында ол¡м мен мүгедектікке әкелетін аурулар санатынан ерекше орын алады. Геморрагиялык инсультке негɪзí ересек жастагы адамдар шалдыгады, бɪрак қазіргі статистикаға сүйенсек бұл аурудың ерте жастагы балалар арасында ксңінен тараганын байкаймыз. Қазақстанда ерте жастагы балалардың геморрагиялык ɪɪнсулыɪн бірегей статистикасы жок. Ерте жастагы балар арасындагьɪ инсультке коп жагдайларда кан гамыр патологиялары, перинаталдɪ факторлар, нейроинфекциялар сонын ɪшɪнде туа пайда болгаıɪ жұқпалы аурулар тəн. Балалар арсындагы инсульт уакыт оте келе кобеюде 1,5 нан 13 кс дейíн 100 мың тұрғынға шаққанда [1]. Ге.моррагиялық инсульт балалар арасындагьɪ өлімге алый келетíн Юаурудын қатарына кɪредɪ [2]. Балалар арасындагьɪ (1 айдан 15 жаска деíнг¡) геморрагиялык инсульт АКП∣-та 0,6 жагдай 100 мың тұргыпгы ɪпакканда [3]. Ерте жастагы балаларда субарохноидалдɪ қан құиылу өан тамырланың кұрылымдык өзгерісіне алып келетін септикалык жағдайларға байланысты болуы кұрылым мен емдеуі.
мүмкін [5]. Бала жасына байланысты кайта кан кұйылулар мүгедсктіккс, ал үлкен көлемде қан құйылулар өлім жағдайына алып кследі [6]. Геморрагиялык инсульттің ерте жастагы балалардағы срскшелігі жалпы милык нсврологиялык симптомдармен басталуы [7]. Геморрагиялык инсульт көбінс артериялық тамырдың жарылуынан болады. Құйылған қан ми бөлігіне сіңсді, сондықтан инсультгіңбұндайтүрі мига қан кұйылу деп аталады [8, 9].
Мәліметтер мен зерттеу әдістері:
Осы жұмыс негізінде 2014-2015 жылдарда «Балалар шұғыл медициналык жəрдем орталығында» (БШМЖО) геморрагиялык инсультпен емделген 48 ерте жастагы балалар бақыланды. Наукастар арасында ұлдар саны көп болды: ұлдар 30 (62,5 %), кыздар 18 (37.5 %) кұрады. Осының ішінде-субарохноидалдɪ қан құйылу 15 балада, карыншаішілік кан құйылу 11 балада, ми ішілік кан құйылу 12балада, аралас кан кұйылу Юбалада байқалған.
Клинико-анатомиялық түрлерінің кездесу жиілігі:
- Субарохноидальді кан құйылу 2014 жылы 8, 2015 жылы 7.
- Қарыншаішілік қан құйылу 2014 жылы 5. 2015 жылы 6.
- M ил ы к кан құй ылу 2014 жыл ы 6,2015 жылы 6.
- Аралас қанқұйылу 2014 жылы-7,2015 жылы 3 науқас болған.
Ерте жастағы балаларда ЖМҚБ геморрагиялық түрінің маусымдьпç кездесу жиɪлɪгɪ:
- 2014 жылы кектем айларында 8 бала, жаз айларында 6 бала, күз айларында 3 науқас, қыс айларында 9 бала.
- 2015 жылы кектем айларында 1 бала, жаз айларында 10 бала, күз айларында 4 науқас, ķыс айларында 7 бала.
Бул патология клинико-неврологиялық тексеруден басқа зерттеу əдǐстерİн талап етедɪ: нейросонография (НСГ), электроэнцефалограмма (ЭЭГ), компыотерлɪк томорафия (КТ), магниттǐ-резонансты томография (MLPT), жұқпалы ауруларга тексеру, жалпы клиникалық, зертгеу əдɪстерİ жалпы қан анализí, жалпы зэр анализí, биохимиялық қан анализі, коагулограмма.
Соңғы мəлǐметтерге сүйенсек ерте жастағы балалар арасында геморрагиялық, инсульттің жиɪлɪгɪ кобейген. Алматы қаласында 2000 жылы 7 науқас, 2001 жылы 14 науқас, 2002 жылы 22 науɪçас, 2003 жылы 28 науқас [4]. Науқас балалардьщ клиникага тусу уак‚ыты ауру басталганнан бастап 1 сагаттан 9 күнге дейíн. Қазіргі танда стационарға түсу кезінде 43 (90 %) баладабірінші кезекте инфекциялық аурулар мен ДВС синдромы клиникасы байқалған. Коптеген балалар мен олардың ата-аналарында инфекциялар (цитомегаловирус, хламидия, токсоплазмоз) нəтижелерǐ он болтан.
Клиникага тусу ксзǐндс кеп жагдайда геморрагиялыɪç инсультпен ауыртан балаларда мынандай ата-анасыныц шагымы байк‚алган: денí сау балалардьщ бíрден емуден бас тартуы, кусу, курысу белгǐлерɪ, баланың масыздануы байқалған. Сырттай қарағанда үлкен еңбегінің домбығуы, қатаюы байқалған, үлкен еңбегінің пулсі əлсɪз нсмесе жоқ, қабылдау бөліміндс қан ұю уақытының ЛИ-Уайт бойынша 6 минутган жоғары ұзаруы байқалған. Геморрагиялық инсульттің бастапқы сим¤томдары ерте жастағы балаларда біртіндеп жедел дамиды. Клиниалық симптомдарының біртіндеп дамуына: баланың мазасыздануьт, баланың белсенділігінің томендеуі, кусу, емуден бас тарту, ауру ұлғаюына байланысты тырыспалар, ДВС синдромының дамуы тән. Бүл балаларда қозғалыс белсенділігінің төмендеуі, ссінің бузылуы (сопор, кома), тынысының тарылуы, сыртқы тітіркендіргіштерге реакциялары мен барлық рефлекстерінің төмеидеуі байқалган.
НСГ қабылдау бөліміне геморрагиялык, инсульт күдігімен түскен балалар арасында өзекті мәселелерді шешуге көмектесті. Бул зерттеуде геморрагияльтқ инсульт анықталған жагдайда қан қуйылу дәрежссі мен орналасу тереңдіктерін толық көрсете алмады, сонымен қатар субарохноидалды қан қуйьтлудьщ піүйде аймағында орналасқанын көрсетпеген. Қабылдау бөлімінде геморрагиялық инсультпен тускен балардьщ барлығына түгелдей бас миының компьютерлік томографиясы жасалды. Компьютерлік томограммының скандарында ми ішілік қан құйылуларға тән сипаттамалар «гипердеисивті доңгелек коленке, перифокалді ісіктер, ми орталық бағанынын ығысуы байқалды». Сонымен ɪçатар қарынша ішілік қан куйылуларда қаншалықты ликвор жолдарыньщ жабылғандьны байқалды жәнс ми қабықтарындағы қан қуйылулар айқын көрінді. Емдеу барысында бүл зерттеулермен қатар қосымша тексерулер: ликворограмма, ЭЭГ, окулистің қарауы қолданылды.
Зертеу барысындағы 22 (45 %) науқаста консервативті ем жүргізілді. Консервативті ем 2014 жылы 9 балада, 2015 жылы 13 балада жүргізілген. Консерватавті ем жүргізілген нақастарда қан қуйылу көлемі аз 10-20 мл., ми бағанының ығысуынсыз, субарохноидалді қан қуйылу, қарынша ішілік қан құйылулар ликвор жолдарыныц бітелуінсіз болған. Бул науқастар жансақтау болімшесінде интенсивті ем қолданылды.
Төсекгік режим, анальгин 50 % 0,1 мл + димедрол 1 % 0,1 мл + дротаверин 0,1 мл к/т, Ванкоген 34 мг 3 раза к/т, Инванз 45 мг 2 раза к/т, Цеф 3 200 мг 2 раза к/т, гентамицин 7 мг 2 раза к/т, глюкоза 10 % 50,0 мл + инсулин 1 Ед + калия хлорид 3 % 3,0 мл + магния сульфат 25 % 0,7 мл + витамин Bl, В6 0,5 мл (чередуя), витамин C 100 мг 3 раза к/т, дексаметазон 1 мг 3 раза к/т, брюзепам 1,0 мл к/т, глюкоза 5 % 20,0 мл + милдронат 2,0 мл + актовегин 320 мг к/т, Рефортан 20,0 мл к/т, глюкоза 5 % 50,0 мл + новокаин 0,25 % 50,0 мл к/т, Ĺ-лизин 1,0 мл + физраствор 19,0 мл к/т, фуросемид 0,3 мл к/т, амри К 0,5 мл к/т, этамзилат 1,0 мл к/т, Эссенциале 2,0 мл к/т, Цсрулин 0,3 мл к/т, Цераксон 250 мг к/т. Ķан препапараггы мен қан құйылды. Жағдайыньщ жасқсаруыпа байланысты ары ɪçарай емдеу нейрохирургия болɪмɪпесɪнде жалгасты.
Нейрохирургия бөлімшесінде қабылдаған см: анальгин 50% 0,1, димедрол I % 0,1, дротаверин 0,1 мл., брюзепам 0.5 мл. ванкоген 60 мг., Цеф Ill 200 мг.. Актовегин по 320 мг, ʃì-лизин 1 мл., глюкоза 10 % 50,0 мл. ÷ инсулин 1 ед., калий хлор 3 % 5 мл + магнезии сульфат 25 % 0.9 мл + вит В6 1 мл ÷ кальции глюканат 5 мл., фуросемид 0,1 мл., свечи виферон ректалыıо на 6 дней. Цераксон 250 мг № 5.
Оталык ем 26 (55 %) наукска жасалды. 2014 жылы 17 науқаста, 2015 жылы 9 нау каста оталык ем жасалган. Олар:
- Ми İшɪлİк кап құйылуда 18 ота.
- Қарыншаішілік қан құйылула 8 ота жасалды.
Бул науқастарда кан қуйылу колемі 30 млден жогары. ми бағанының ығысуы бар науқастар жəне ликвор жолдарын б¡теуге алып келген қарынша ішілік қан қүйылган науқастарота алды дайындықтан кейін ота жасалынды. Orara көрсеткіші бар наук, ас балалар жансактау бөлімінде ота алды дайындықтан өтті. Ол: жадны қан көлемін толықтыру, су-элсктрипі баланысты калпына келт¡ру, дезонтоксикациялык см отс аз уакытта жасалды, 4-6 сағат колсміндс.
Оталық емııсн ксйін жагдайы оте ауыр науқасгарда жадны жагдайы жаксаруы байкалган, жадны милық симптомдары азайыɪı, есі қалпына кеде бастаган.
Өлім көрсеткіші гсморрагиялық инсультпен τγcκcιι балаларда 8 (16%) наукста болган. Бул наукастарда ми оағанының көп көлемде қан куйылуына байланысты закымдалуы. орталык ми баганыныц I см-ден жогары ыгысуы, наукасты ц стационарга кеш агоналдɪ жəне кома жагдайында түсүі ссбеб болган.
Берɪлген статистикалык мəлɪметтерге сүйснсск сртс жастагы балалардыц жедел ми кан айналымыныц бүзылысыныц гсморрагиялық түрімсн жаз жəне күз мезілгілдерінде жиі ауыратынын байкаймыз. Жедел ми кан айналымы бұзылысының геморраɪ иялык түрімсн 80 % жағдайда 1 айдан 2 айга дейнгі балалар ауырған. Бұл көрініс ми қан тамыры патологиясының ерте жастағы балалар бас миына қан күйылудыц бірдсн бір ссбсбі ретінде болу мүмкіндігін корсетсді.
Қорытынды: Берɪлген статистикалык мэліметтер ерте жастагы балаларда геморрагиялық инсульт сирск смес патологиялык жагдай сксн¡н бɪлуге болады. Геморрагиялық инсультпен ауырган ерте жастагы балалар арасында олɪм мен мугедектɪк корссткɪпɪɪ жогары, сол себебтɪ казɪргí таңда озектɪ мəселелердɪц бірі бол ып қалуда. Сондықтан дер кезɪнде ерте жастагы балаларда геморраı иялық инсулытɪ анықтау жəне дер кезɪнде емдеу ерте жастагы балалар арасында олɪм мен мүгсдсктікті азайтады. Ерте жастагы балалардыц геморрагиялық инсуьтɪ этиопатогенезɪ мен клиникалык а гы мы бойынша гетерогендɪ ауру болып табылады, сондқтан науқастарға сапалы емдɪк-алдын ала комек корсету' үшін бул саладагы бɪлɪмдɪ жетɪлдіру кажет.
ƏДЕБИЕТТЕР
- Чучнн М.Ю. Ишемический инсульт в детском возрасте // Инсульт; Приложение к ЖН и И им. Корсакова. 2004. № 11. С. 27-38.
- Jordan L.C., Hillis А.Е. Hcmorrhagic stroke in children // Pcdiatr Neurol. 2007. № 36. С. 73-80.
- Fullerton H.J., Chetkovich D.M. et al. Deaths from stroke in US children, 1979 to 1998 H Neurology. 2002. Vol. 59. P. 34-39.
- Курманов A.E.. Балмухамôетов C.H. Диагностика и лечение инсультов головного мозга у детей 2004 г. // Медицинский портал SVSMEDICAL.kz wvvw.svsmcdical.kz.
- Петрухин А.С. Клиническая детская неврология: учебник. M.: Медицина, 2008. 1088 с.
- Кремец КГ Краткий обзор проблемы диагностики и лечения инсульта у младенцев и детей // Практическая ангиология http://angiology.com.ua/article/402.html
- Чуйко 3., Хитро С. Геморрагический инсульт у дегей первых месяцев жизни // Медицинский вестник. Kohchcki врача. 2014. №40 (1187). www.medvestnik.by/ru/issucs/a_10918.html
- Андреев А.В. Сосудистые головные боли у детей (клинические допплерографические исследования): автореф. дис. д.мед.наук. Петербург, 1999. 50 с.
- Асилбеков, У.Е. Геморрагический инсульт у детей до I года: клиника, диагностика и лечение // Неврология и нейрохирургия Казахстана. 2010. № 3. С. 69-70.