ТҮЙІН
2010-2013 жылдар аралыгында Алматы қаласының ОҚКА-да флеботромбоз бойынша емделген 2313 науқасты авторлар тексеріп, зерттедİ. 1408 (60,87%) науқасқа өкпе артериясының тромбоэмболиясын алдын алу мақсатында хирургиялық жолмен ота жасалды. Тромбтың орналасу аймагына байланысты авторлармен əкпе артериясының тромбоэмболиясын алдын алу мақсатында хирургиялық тәсіл анықгалды. Жасалған ота нәтижелерінен анықталғаны хирургиялық емнің оптималдық тәсілі мен алдын алу шаралары өкпе артериясының тромбоэмболиясынан қайтыс болу көрсеткіштерінің төмендегенін көрсетті.
Тақырыптың езектілігі: венозды тромбоз жəне екпе артериясының тромбоэмболиясы (ӨАТЭ) қазіргі таңда денсаулық сақтау жүйесінде езекті мәселердің бірі болып табылады. Тромбоз жəне эмболия әртүрлі клиникалық жағдайларда ершиді және кептеген аурулардың асқынуы болып табылады [1].
Аяқтың тереңдегі кектамырларының тромбозы кезіндегі пайда болған тромбоэмболиялық асқыну, науқастардың жиі кездесетін елім себебтерінің бірі. Тереңдегі кектамырлар тромбозының жиілігі дүние жүзінде жыл сайын 100000 халыққа шаққанда 100-160 арақатынаста кездеседі. Осылардың ішінде фатальды тромбоэмболиялық асқыну екпенің тромбоэмболиясы ретінде керініс беру жиілігі 100000 халыққа шаққанда 60 арақатынаста кездеседі [2].
Қазіргі таңда тереңдегі кектамырлардың тромбозы кезінде пайда болған ӨАТЭ алдын алуға кеп кеңіл белінуде. ӨАТЭ хирургиялық жолмен алдын алу шараларының ең тиімді әдістері тамыр ішілік кава-фильтр орнату жəне эмбол ұстаушы құрылғылар қою болып табылады. Баспа бетінің кеп белігі катетерлі әдіспен тромболизистік ем жасау, ӨАТЭ алдын алуға кеп себеп болады [3].
Осы уақытқа дейін кек тамырдың тромбозының болдырмау жолдарын алдын алу мен емдеу езінің езектілігін жоғалтпады, соған орай ӨАТЭ алдын алу мақсатында зерттеудің айқын шараларын, жаңа емдеу тәсілдерін жəне алдын алудың шараларын талап етеді.
Жұмыстың мақсаты: ӨАТЭ болдырмаудағы хирургиялық әдісті оңтайландыру.
Мәліметтер жəне зерттеу әдістері: Алматы қалалық Орталық Қалалық Клиникалық Ауруханасының қан-тамырлар хирургиясы белімшесінде 2010 жылдан -2013 жылдар аралыгында әртүрлі аймақта орналасқан тереңдегі кектамырлар тромбоздарымен
2313 науқас бақылауда болды. Олардың ішінде 1378 (59,8%), ерлер 935 (40,2%), әйелдер. Тромбтардың орналасуы бойынша жоғарғы қуыс венасында 21 (0,90%) жағдайда, теменгі қуыс венасы жүйесінде 2292 (99,09%) жағдайда кездесті. Аяқтың тері асты магистральды веналарында 1358 (59,24%) жағдайда, тереңдегі магистральды веналарда 934 (40,37%) жағдай анықталды. Тромбтың илеокавальды аймақта орналасуы 16 (0,69%) жағдайда, илеофеморальды 319 (13,79%) жағдайда, сан-тізе астыны сегментінде 599 (25,89%) жағдайларда кездесті (1 кесте).
1 кесте
Бақылауда болған барлық науқастарға аяқтың, қолдың ультрадыбыстық допплерографиясы жасалды. 1358 (59,24%) науқастардың аяқтарында тромбофлебит белгілері анықталды, оның ішінде 833 (61,34%) науқастарда сафено-сан аймағында жоғары ерлемеуші тромбофлебиттер анықталды. Ал тереңдегі кектамыр тромбозы болған 934 (68,77%) науқастардың ішінде 24 (1,7%) науқастарда илеокавальды аймақта орналасқан, 25 (1,08%) науқаста мықын-сан аймағына және 8 (0,5%) науқаста сан-тізе асты аймақтарында орналасқан флотациялық тромб анықталды.
Темендегі суретте ультрадыбыстық допплерографиялық зерттеу кезіндегі анықталған сЬлотиолеүші тоомб кеосетілген ∏-cvoeτ).
Осылардың ішінде 2 (0,1%) жағдайда ота жасау барысында тромбтың флотациясы, тромб вена қабырғасында толық бекінгені анықталды. Венозды тромбозбен бақылауда болған барлық 2313 науқастардың ішінен 1408 (60,87%) науқастарға ота жасалды. Флеботромбоздармен келген науқастарға ота жасауға келесі жағдайлар керсеткіш болып табылды: магистральды тері асты кектамырларының ерлеуші флеботромбозы, аяқтардағы венозды гангренаға қауіп болған жағдайда магистральды веналардағы флотациялық тромбтың анықталуы, екпе артериясының қайталамалы тромбоэмболиясы. Жергілікті жансыздандыру арқылы жасалған кроссэктомия отасын жасауға келесі керсеткіштер себеп болды: қарт жастағы кісілер, қосымша ауыр сырқаты бар науқастар, анестезиологиялық қауіп-қатердің жоғары болуы және тізеден жоғары орналасқан жоғары ерлеуші тромбофлебит. Tepi асты кектамырының жедел ерлеуші тромбофлебиті бойынша жергілікті жансыздандыру арқылы жедел түрде 833 (36,01%) жағдайда кроссэктомия отасы жасалды. Қалған 525 (22,69%) жағдайда қабыну жағдайын басылғаннан соң жеделдетілген түрде эперидуральды жансыздандыру арқылы флебэктомия отасы жасалды. Тромбтың флотациясы анықталғанда ((33 (1,42%) науқастарда) келесі тактиканы үстандық: Флотациялы тромбтың сан-тізе асты венасында анықталуы (8 (24,24%) науқастарға) Кена тәсілімен кектамырға жетіп, оны сіңетін «ВИКРИЛ» 5,0 жібімен жедел түрде жергілікті жансыздандыру арқылы беткей сан венасына пликация отасы жасалды. Флотациялық тромбтың ұшы жалпы сан венасында анықталған ( 25 (75,75%) науқастарға Кена тәсілімен кектамырға жетіп, жедел түрде жергілікті жансыздандыру арқылы сіңетін «КЕТГУТ» 5,0 арқылы сыртқы мықын венасына шовтық пликация отасы жасалды.
Темендегі суретте жергілікті жансыздандыру арқылы жалпы сан венасына сіңетін «ВИКРИЛ» 5,0 пайдалана отырып, пликация жасалған аймақ керсетілген (2-сурет).
Флотациялық тромб илеокавальды аймақта орналасқан 16 (0,69%) науқастарға теменгі қуыс венасына тұрақты тұратын кава-фильтр қойылды. Өкпе артериясының майда тармақтарының қайталамалы тромбоэмболиясы анықталған 3 науқасқа тұрақты тұратын кава-фильтр қою тәсілінің керсеткіші болып саналып, ары қарай регионарлы катетерлі тромболизис 1 жағдайда және 2 жағдайда жалпылама органдық тромболизис емі жасалды.
Темендегі суретте науқасқа әрдайымға қойылған кава-фильтрдың суреті (3-сурет).
Нəтиже жəне талқылау: барлық ота жасалған науқастардың ішінде отадан кейінгі уақытта екпе артериясының тромбоэмболиялық асқынулары анықталмады.
Сіңетін материалмен веналарға пликация жасалған науқастарды отадан кейінгі 3-4 айдан соңғы бақылауда ультрадыбыстық допплерографиясы жасалды. Осылардың ішінде 14 (42,42%) науқастарда пликация жасалған орында вена етімдігі толық қайта қалпына келгені анықталды. Ал 10 (30,30%) науқастарда пликация жасалған аймақта резидуальды стеноз, яғни тарылу белгілері анықталды.
Теменгі суретте жалпы сан венасына пликация отасы жасалғаннан кейін 3 айдан соң сол аймақтың толық жазылғаны керсетілген (4-сурет).
Онкологиялық сырқаты бар 1 науқаста (0,12) үлкен тері асты кектамырының жедел ерлемеуші тромбофлебиті бойынша жедел ота жасау барысында, ота үстінде массивті тромбоэмболия белгілері болып, соңында науқастың қайтыс болуымен аяқталды.
Суретте керсетілген екпе артериясының тромбоэмболиясының макропрепараты (5 сурет).
Тұжырым: тереңдегі кектамыр тромбозы кезінде хирургиялық тәсіл арқылы емдеу тромбтың орналасуына байланысты шешілетін болады. Tepi асты магистральды кектамырының жедел ерлеуші тромбофлебиті кезінде байлаушы отаның жасалуына негізгі керсеткіш болып табылады (кроссэктомия, флебэктомия). Флотирлеуші тромбтың сан венасында сан-тізе асты венасында орналасуы шовтық пликация жасауға керсеткіш болып табылады. Флотирлеуші тромбтың илеокавальды аймақта орналасуы, қайталамалы екпе артериясының тромбоэмболиясы жағдайында кава-фильтр қоюға керсеткіш болып табылады. Өкпе артериясының тромбоэмболиясын алдын алуға бағытталған дифференциалды хирургиялық тәсіл қайтыс болу жағдайын 0,69% темендетеді.
ӘДЕБИЕТТЕР
- Кунгурцев Е.В, Михайлов И.П., Щербюк А.А., Ефименко П.М., Бандаренко А.Н., Гольдина И.М., Арустомян В.А., «Хирургическая профилактика тромбоэмболии легочной артерии» // Материалы 23-й (XXVII) Международной конференции Российского общества ангиологов и сосудистых хирургов Санкт-Петербург Том 18, 2/2012 С. 227-228
- Кириенко А. И., Золотухин И. А. Клексан в профилактике острого венозного тромбоза и тромбоэмболии легочной артерии. Tepapx 1998; С. 78-80
- ЛеськоВ. А., Романюк В. И Отдаленные наблюдения за больными с кава- фильтром// Здравоохр. Беларуси. 1992. -№11.-С. 73-74.