Сондықтан ангиогенді сепсисті есірткі тәуелді науқастардың ауырлық дәрежесін анықтау және ди- агностикасы, емдік көмектің көлемі мен тактикасын негіздеуге көмек береді. Ангиогенді сепсис есірткі тәуелділерде есірткіні иньекционды енгізуінен кейін тікелей түсуімен дамиды, өкпе қан айналым жүйесінде бактериялардың көбеюі мен таралуынан кіші қан айналым жүйесі жергілікті инфекция ошағына айнала- ды. Сондықтан, ауруханаға түскен есірткіні иньекционды енгізетін барлық есікрткі тәуелділердің кеуде қуысына флюрографиялық зерттеулер жүргізу керек. Қажет еткен жағдайда пневмания және туберкулезді процестерді диференцияльды диогностикасы қажет, инфарктті пневмания немесе қандай да басқа бір ау- руларда ренгенологиялық және ренгеннотомороафиялық зерттеулер жүргізу қажет.
Ангиохирургияда бір көкейкесті мәселесі нашақорлардың инъекциядан кейінгі қан тамырларының зақымдануы болып табылады. Есірткіні парентеральды енгізу кезінде механикалық зақымдану факторына химиялық тітіркену факторы қосылады[9], залалсыздандырылмаған инені ж/е ертіндіні қолданатындарын ескерсек, онда жиі іріңдік ж/е септикалық асқынулар қослады[1]. Осы мәселелерге байланысты нашақорлық жалғыз наркологтардың ғана емес, әр түрлі маман дәрігерлердың, соның ішінде хирургтардың да басты бақылауын да[6,2,5,1].
Бір қатар зерттеулердің есебінше, жүрек қан-тамыр жүйесінің кез-келген жерінде қан ағысына бактерияның тікелей түсуі немесе жергілікті инфекция ошағы орналасуы ангиогендік сепсиске алып келеді[4,7,8]. Ангиогендік сепсистің клиникалық ағысы полиоргандық жетіспеушілік синдроммен анықталады, екі немесе одан да көп ағза жүесінің функциональды бұзылуымен көрінеді. Ангиогенді сепсисті нашақорлада өзгерістер іс-жүзінде барлығында кездеседі. Бізге инъекционды формалы нашақорлардың арасында доминатты интоксикация ошағаның себебін жиі саралау және іздеуге тура келді.
Материалдар және әдістер. Алматы қаласының орталық клиникалық ауруханасына жоғарғы дене қызуымен және интоксикациямен түскен есірткі тәуелді аурулардың 29 науқастың жағдайы септикалық болып бағаланды. Сепсистің басты белгісі безгек болып табылды. Барлық нашақорларда күннің кез-келген уақытында еңжарлық қалтырауымен, гипертермиялық безгек байқалады. Буын және бұлшықеттің ауырсынуы, терлеу, анорекция және неврологиялық өзгерістер мен бірге болатын безгек ұстамасы деп аталатын уақытта, олар медицина қызметкерлерінен үлкен дозадағы наркотикалық препараттарды талап етеді. Есірткінің бір ғана дозасына бола, олар дренажды түтікшені өзінен үзіп тастап және есірткі іздеп бөлімшеден кетіп қалуға дейін бараған. Нашақорлық пен әуестенетін науқастардың көбісінде абстинетті синдром екенін түсіндіреді. Дегенмен жұқпалы – наркотикалық интоксикация, септикалық интоксикация әсерінен науқастардың жағдайы күрт төмендеуін ескермеуге болмайды.
Ангиогенді сепсиске күдүктенген науқастардан бактериологиялық қан зерттеуін алдық. Сонымен бірге қан өсін 14 науқастан (48,3%) бөлінді. Сепсисті қоздырғыштарының 11-і (78,6%) грампозитивті микроорганизмдер, ал 3-інде (21,4%) грамнегативті екен. Дегенмен жазбалар бойынша ангиогендік сепсистің обьективті диагностикасының кретериясы бактерия болып саналады, ол сепсистің 50%-да анықталған. Сондықтан оны диагностикалау үшін көптеген қосымша зерттеу әдістері керек.
Ангиогенді сепсиспен ауыратын 29 науқасқа талдау жасай отырып, ағзаны улайтын белгілерді анықтадық, барлық сепситік нашақорларда, лейкоцитоздың 23,5*10% өсуі, ЭШЖ-ның 56 мм/сағ. өскені байқалды, лейкоциттік улану көрсеткіші (1,8ден 4,3дейін) едәуір өскен, ол іріңдісептикалық интокцикацияның өзара статистикалық тәуелділігін ауырлата түседі. Уланудың ауырлық сатысын анықтаудан басқа, ангиогендік сепсистің клиникалық ағысы полиоргандық жетіспеушілік синдромымен анықталады. Мысалы; ангиогендік сепсиспен ауыратын 17 науқаста (58,6%) бүйрек қызметінің бұзылуы анықталды, 500 мл.-ден кемірек тәуліктік диурездің төмендеуімен байқалады. Сондай ақ қанның сарсуында креатининының деңгейі көтерілген 115мкмоль/л астам, қан сарсуында несепнәрі 8,3 ммоль/л астам. 23 (79,3%) науқастың жалпы зәр анализдерінде протеинурия, микрогематурия анықталды, ал 8-де (27,6%) цилиндрурия байқалды.
Нашақор науқастарда сепсис кезінде жиі бауыры зақымдалады. Ангиогенді сепсисті есірткі тәуелді науқастардың бауыр қызметінің бұзлуы 24 (82,7%) науқаста анықталды. Бүл тек қанна жалғыз септикалық процеспен шектелмейді, нашақорлық өтімі ұзақ барлық науқастардың созылмалы токсикалық гепатитеде көрнеді. 23 (79,3%) науқастың бауыр жетіспеушілік клиникасы бауыр ұлғаюымен көрінген, іш қуысының асциттік сүйықтықпен және өңештің варикозды кеңіген көк тамырларымен 11 (37,9%) науқаста байқалған, ал 3 (10,3%) науқаста сарғаю болған. 7 (24,1%) науқастың жағдайында бауыр дисфункциясы гипопротеинемиямен көрінген, билирубин жоғарлауымен, аланинаминотрансфераза (АлаТ) және аспартатаминотрансферасы (АсаТ) белсендірілген.
Полиорганды жетіспеушілік ангиогенді сепсисте жүрек қызметінің бұзылуымен жиі көрнеді. Жас науқастарыдың жасына қарамай кардиодисфункциясы оларда өтте ауыр өткен. Бүл айқын тахикадия және ентігумен қоса жүрген. 21 (72,4%) науқаста септикалық эндокардит және айқын перакардит диагностикаланды. Электрокардиографиялық зерттеуде көбіне миокардиодистрофия белгілері көрінген, оң жүрекшенің жүктемесі, синусты тахикадия жүрекше ішілік өткізгіштігінің бұзлуымен.
Кеуде қуысының ағзаларының 62 ренгенологиялық зерттеуінде, 37 (59,7%) нашақорларда екі жақты пневмания клиникасы анықталды, 11 (17,7%) науқаста өкпе туберкулезы анықталған, ал 2 (3,2%) науқаста инфаркты пневмания анықталды. Септикалы пневманиялы 3 (4,8%) науқаста өкпе тінінің деструкциясы байқалған.
Бізбен сараланған топтағы ангиогенді септикалық 29 нашақорларда, барлығында септикалық пневмания анықталды. Сепсистен қайтыс болған 20 (68,9%) нашақор науқастан алынған аутопциялық зерттеу деректерінде, өкпе артериясының майда тарамдарының саңылауында алып жасушалы макрофагтармен қоршалған бөгде зат бөлшектері және кішкентай аймақты инфаркт абсцестену белгілерімен байқалады. (Сурет 1).
Қорытынды және талқылаулар. Бір қатар зерттеулердің есептеуімен ангиогенді сепсисте сепсистік пневмания (екіншілік) іріңді ошаққа айналады, себебі алғашқысы шеткерлі көктамыр болып табылады, онда уздіксіз тікелей есірткі енгізіледі. Біздің көз қарасымызбен нашақорларда өкпе тамырлары негізгі нысана болып табылады, себебі ол алғашқы іріңді инфекция ошағы. Әртурлі өкпедегі қабынулы аурулар, есірткіқұмарлықтың инфекциялы турінің уздіксіз жолдасы болып табылады. Демек, ангиогенді сепсисті нашақорларда инфекция таралу процесін келесі патологиялық тізіммен көруге болады.
Бұндай қандағы бұл бөлшектер өкпе қан тамыр тармақтарындағы саңылауларға түседі, кейін өкпе қан тамыр тармақтарының бөгде эмболиясы болады. Бұл дамыған микроинфаркт патогенді флораның көбеюіне және микроабсцестің дамуына қолайлы ортаға айналады. Бөгде зат альвеолары қантамырдан үлкен сондықтан олар қылтамырлардан сүзіліп қалады, а өкпе ошағындағы іріңді септикалық тіндегі инфекция қан ағысымен жүрек арқылы үлкен қан айналым жүйесін уландырады. Мүмкін, есірткі тәуелділер арасындағы эндокардтың кең жайылуын осы тізбекпен түсіндіруге болар. Негізгі сепсиске тән қәсиет жұқпалы сепсистік асқыну және ішкі ағзаның зақымдануы арқылы байқалады. Есірткі тәуелді науқастардың көбісі, аурахана ішінде жүрседе, жасалған ота көлеміне және жағдайының ауырлығы мен есірткі салынған аймақтың асқынуы барына қарамастан шөптен жасалған есірткі заттарын енгізуді жалғастыра береді. Септикалық ауыр науқастардың ауырлық жағдайын ол одан әрі күрделендіреді, ангиогенді сепсисті есірткі тәуелділердің кейбір клиникалық белгілерімен және синдромын диагностикалау қиындайды. Айқын ағзаішілік жетіспеушілігімен ауыр жүрек декомпенсациясы, жиі хирургтарды поллиативті әдіспен ота жасауға итермелейді, ал кейбір жағдайда симпоматикалық терапия жүргізіледі.
здоровье для всех: хронические заболевания. проблемы. решения агностикасы, емдік көмектің көлемі мен тактикасын негіздеуге көмек береді. Ангиогенді сепсис есірткі тәуелділерде есірткіні иньекционды енгізуінен кейін тікелей түсуімен дамиды, өкпе қан айналым жүйесінде бактериялардың көбеюі мен таралуынан кіші қан айналым жүйесі жергілікті инфекция ошағына айналады. Сондықтан, ауруханаға түскен есірткіні иньекционды енгізетін барлық есікрткі тәуелділердің кеуде қуысына флюрографиялық зерттеулер жүргізу керек. Қажет еткен жағдайда пневмания және туберкулезді процестерді диференцияльды диогностикасы қажет, инфарктті пневмания немесе қандай да басқа бір ауруларда ренгенологиялық және ренгеннотомороафиялық зерттеулер жүргізу қажет.
Әдебиеттер:
- Алуханян О.А., Стребков В.И., Мамелов Ю.И. и др. Сосудистые и гнойно-септические осложнения у наркоманов. //Ангиол. сосуд. хир. – 1998, №2. – Бет-87.
- Гельфанд Б.Р, Рауживин В.П., Клейменов О.Н., Алексеева Е.А. Ангиогенный сепсис в хирургии // Актуальные вопросы современной хирургии. – Астрахань, 1992.Бет-13.
- Герасимов В.Г., Попов С.В., Веденеев А.А. и др. Интервенционные гнойно-септические поражения сосудов у больных хронической опийной наркоманией (ХОН). //Ангиол. сосуд.хир. -1998, №2. – Бет-95-96.
- Дюжиков А.А., Карпов А.В., Филоненко А.В., Чудинов Г.В. Критическая ишемия конечностей как результат хронической травмы сосудов у наркоманов. //Матер. III Междунар. конгресса Северных стран и регионов. –Петрозаводск, 1999. Бет-.89-90.
- Конычев А.В., Спесивцев Ю.А., Бетишев О.Б., Кокорин К.В. Особенности клиники постинъекционных флегмон у наркоманов. // Вопр. практической мед.СПб, 1997. Бет-124-125.
- Куликова А.Н. Хирургическое лечение гнойных осложнений и повреждение сосудов у больных опийной наркоманией: дис. …канд. мед.наук – Саратовский гос.мед.ун., 2000197 бет.
- Лосев Р.З., Гаврилов В.А., Царев О.А., Буров Ю.А. Особенности хирургического лечения больных, страдающих наркоманией, с инфицированными пульсирующими гематомами бедренной артерии /Раневой процесс в хирургии и военно-полевой хирургии: сб.научн. тр. –Саратов: Изд-во Сарат.ун-та, 1996. – Бет-182-185.
- Лыткин М.И., Шихвердиев Н.И. Ангиогенный сепсис // Вест.хир. -1983. –Т.130, №4. – Бет135-139.
- Савельев В.С. Проблема ангиогенного сепсиса в сердечно-сосудистой хирургии // Грудная хирур. – 1988. -№1. – Бет3-6.