Зақымдалған тамыр қабырғасынан бөлінген катехоламиндер және серотониндер, гемолизден зақымдалған аймақтағы эритроциттер және біріншілік адгезивті тромбоциттер тромб түзілуіне өз әсерін тигізеді. Осының салдарынан клеткалық гемостаздың және қанның ұюының жергілікті активациясы болуы мүмкін. Наркотикалық суррогаттарға тәуелді науқастардың қанының құрамындағы формалық элементтердің әсері анемияға бірден-бір себеп болып табылады.
Тақырыптың өзектілігі: антитоксикалық қасиеті бар наркотик суррогаттарын парентеральды пайдаланудың салдарынашақор науқастардың қан тамырының зақымдануына әкеліп соғады. [Алуханян О.А.,Стребков В.И., Мамелов Ю.И., 1998.-№2. Баркаган З.С. 1988.С.-528, Лосев Р.З., Гаврилов В.А., Царев О.А., Бурев Ю.А. 1996.С.182-185., Cheng S.W.K., Fok M., Wong J. -1992.]. Бұрыннан белгілі, гемостаз құрамының өзгеруі үш бір-біріне әсерлі функционалды-структуралық компонент арқылы жүзеге асады. Яғни, қан-тамыр қабырғасының, қан жасушаларының және плазмалық ферментті жүйелері арқылы әсер етеді. Біріншілік гемостаздың, яғни тромбтың түзілуіне басты әсер ететін қасиет тромбоциттердің адгезивтіагрегациялық қасиеті болып табылады. Адгезиямен параллель-тромбоциттердің агрегациясы жүреді, яғни зақымдалған тамыр аймағында агрегаттың түзілуі және өсінді секілді болуымен тромбтың ісінуі және жабысуы жүреді. Ол өз кезегінде тромбтың тез өсуіне алып кеп соғады.
Агрегацияның біріншілік түзілуіне гемолизин (эритроциттерді ыдырататын заттек) аймақтағы эритроциттердің зақымдануы және біріншілік адгезирленген тромбоциттердің тамыр қабырғасынан бөлінген коллагеннің, көбінесе катехоламиннің, серотониннің әсерлері болады. [Padberg F.T. 1995. –Ŕ1005.].
Жұмыстың мақсаты: Наркотикалық суррогаттардың және антитоксикалық затардың қандағы формалық элементтерге әсер етуін анықтау мақсатында біз лабораториялық жағдайда нативті қанмен in vitro сынамасын жүргіздік.
Материалдар және зерттеу әдістері: Біздің бақылауымызда-нашақорлардың тежеу (абстиненция) жағдайында немесе күйгек (ломки) кезінде тамыр ішіне кез-келген затты енгізуге дайын екендігін және сол енгізгеннен кейін көңіл күйінің, жалпы жағдайының жақсарғандығын көрсетті. Нашақор науқастардан сұрау барысында белгілі болғаны, 69 (43,4%) опия-сырцадан дайындалған наркотик суррогаттарды, 78 (49%) жағдайда таблетка түріндегі антитоксикалық заттарды қолданғандықтары анықталды. Сол қолданатын заттарын-минералды суда және қайнаған тұзды ерітіндіде, еріген тетралгин және пенталгиндерді қолданатындары белгілі болды. Нашақорлар опия-сырцаны өңдегенде әртүрлі прекусорларды қолданған, мысалы: уксусты ангидрит және димедрол. Тек 20% жағдайда керекті мағлұматты алу мүмкін болмады.
Қан құрамындағы элементтердің осы айтылғандардың ішінен тромбтың түзілуіне нақты қайсысы әсере ететіні зерттелмеген күйінде қалуда. Осы наркотик суррогаттарын және антитоксикалық заттардың қан құрамындағы формалық элеметтерге нақты әсерін анықтау мақсатында біз келесі сынақты жүргіздік. Қан жағындысымен араласқан уксусты ангидрит, қайнатылған тұз және тетралгиндерді микроскопиялық зерттеу арқылы цитологиялық көрінісін анықтадық.
Наркотикалық заттарды тамыр ішіне енгізгеннен бастап, оның толықтай еріп, қанның ағысынан жоғалғанға дейінгі кезеңінде қанның формалық элементтерімен байланыста болады. Осыны ескере отырып, байланыстан кейін антитоксикалық заттармен қанның формалық элементтерін боямай микроскопиялық зерттеу арқылы цитологиялық көрінісін анықтадық.
Наркотикалық заттарды тамыр ішіне енгеннен бастап, оның толықтай еріп, қанның ағысынан жоғалғанға дейінгі кезеңде-енгізілген наркотикалық зат қанның формалық элементтерімен байланыста болады. Осыны ескере отырып, байланыстан кейін антитоксикалық заттармен қанның формалық элементтерін боямай микроскопиялық зерттеу жүргіздік.
Осы зерттеулерді Алматы қаласының ОҚКА-ның клинико-диагностикалық зертханасында 65 қан препараттарында in vitro зерттеулер жүргізілді.
Тетралгин тамшысын немесе қайнатылған тұз ерітіндісін немесе 1% уксусты ангидрит ерітіндісін тексерілген қан тамшысын зерттеуге арналған шыныға тигіздік. Екінші зерттеуге арналған шыныдағы қатар жатқан тамшыларды бір-біріне араластырып, бояусыз микроскоп арқылы қарадық. Бұнда қызыл қан түйіршігінің бұзылғандығы анықталды. Осы цитологиялық көріністерге қарап, ақ-қан түйіршіктерінің бұзылғандығы туралы жанама тұжырым айтуға болады.
Қайнатылған тұзды ерітінді және уксусты ангидридті салыстырғанда-тетралгин ерітіндісі ең мықты жасуша бұзғыш болып табылады. Егер цитограммадағы көрініске сүйенсек, қайнатылған тұз ерітіндісі мен уксусты ангидритте біршама бұзылмаған қызыл қан түйіршіктерін көреміз. (1 Б сурет). Ал тетралгинмен жасалған цитограммада бұндай бұзылмаған қызыл қан түйіршіктері көрінбейді, яғни барлығы толығымен жойылғандығы көрінеді. ( 1 В сурет).
Келесі суретте қанның формалық элементтері көрсетілген;
А-қалыпты; Б-қайнатылған тұзды ерітінді немесе 1 % уксусты ангидрид; В-тетралгинмен.
Зерттеу нәтижесі: Клиникалық және диагностикалық зерттеулерді бітіргеннен кейін бақылауда болған 46,5 % нашақор науқастарда анемияның болғаны белгілі болды. Олардың ішінде 37 % жағдайда сыртқы және ішкі қан кетулер анық болды.
Наркотикалық заттардыүнеміхимиялық жолмен қолданғаннан кейін,қанның формалық элементтерінің бұзылуы гемолитикалық анемияға әкеліп соғады. Осы себептен, нашақор науқастарда тромбтың пайда болуы қан-тамыр қабырғасын химиялық жолмен бұзу ғана емес, қанның формалық элементтерінің де бұзылуы да өз әсерін тигізетіні анық болды.
Зақымдалған тамыр қабырғасынан бөлінген катехоламиндер және серотониндер, гемолизден зақымдалған аймақтағы эритроциттер және біріншілік адгезивті тромбоциттер тромб түзілуіне өз әсерін тигізеді. Осының салдарынан клеткалық гемостаздың және қанның ұюының жергілікті активациясы болуы мүмкін.
Тұжырым: наркотикалық суррогаттарға тәуелді науқастардың қанының құрамындағы формалық элементтердің әсері анемияға бірден-бір себеп болып табылады.
пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- Алуханян О.А.,Стребков В.И., Мамелов Ю.И., и др. Сосудистые и гнойно-септические осложнения у наркоманов// Ангиол. сосуд. хир. 1998.-№2.(приложение) С.87.
- Баркаган З.С. Геморрагические заболевания и синдромы // М., «Медицина». 1988. С.528.
- Лосев Р.З., Гаврилов В.А., Царев О.А., Буров Ю.А. Особенности хирургического лечения больных, страдающих наркоманией, с инфицированными пульсирующими гематомами бедренной артерии /Раневой процесс в хирургии и военно-полевой хирургии: Сб.научных трудов. -Саратов, Изд-во Сарат. ун-та. 1996. -С.182-185.
- Cheng S.W.K., Fok M., Wong J. Infected femoral pseudoaneurysm in intravenous drug abusers / Br.J.Surg. -1992. -Vol. 79. -P.510-512.
- Padberg F.T. Infected femoral artery false aneurysm associated with drug abuse /Current therapy in Vascular surgery. -Ed. By C.B. Ernst and I.C.Stanley. -New York: Mosby, 1995. -P.1005.