Қазақстан республикасындағы шағын және opтa кәсіпкерлікті дамыту

Аңдатпа

Бұл мақалада Қазақстан Республикасындағы шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы, олардың біздің республикамызға деген экономикалық әсері,статистикалық көрсеткіштері қарастырылады.

Жалпы кәсіпкерлік дегеніміз тәуекелге бел буып жасалынатын экономикалық әрекет, тауарларды өндіру және сатудан, іс-шарадан, көрсетілген қызметтерден, істелген жұмыстардан жүйелі пайда алуға бағытталған дербес қызмет. Кәсіпкерлік қызмет, көбінесе, адамның жеке басымен, кәсіпкермен байланысты. Ол тәуекелге бел буып,жаңа істі қолға алып өз өнімін өндіріп, қызмет көрсетеді.

Бұндай кәсіпкерлік қызметті қолға алған адамды кәсіпкер деп атайды. Көптеген елдерде кәсіпкерлік қызметті жасау үшін оны ресми түрде тіркеу талап етіледі,алайда әр елде қойылатын талаптар әр түрлі болады. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, кәсіпкерлік жұмыс заңды тұлғамен немесе заңда белгіленген тәртіппен тіркелген жеке тұлғамен (жеке кәсіпкер) басқарылуы мүмкін. Қазақстан азаматтары мен шет мемлекеттердің азаматтары, сондай-ақ, азаматтардың бірлестіктері кәсіпкерлік субъектілері болып табылады [1].

Жалпы кәсіпорынның үш түрі болады: ірі, шағын және орта.Соның ішінде мен шағын және орта кәсіпкерлікті қарастыратын боламын.

Шағын және орта кәсіпорындар, үнемі жаңарып тұратын номенклатурасымен және ассортиментімен, аз ғана партияда өнім дайындау, шектеулі тұтынушылар жағдайында елеусіз материалдар мен шикі затты қолдану қажет болған жағдайда пайда болады [2].

Қазақстанда шағын және орта бизнеске бірнеше инвесторлармен құрылатын, географиялық шектелген зоналарда қызмет ететін және нарықтың шектеулі үлесіне ие, басқаруды құрушылар жүзеге асыратын, барлық негізгі стратегиялық шешімдерді өздері қабылдайтын кәсіпорындар жатады.

Жалпы шағын және орта кәсіпкерліктің көптеп ашылуы еліміздің экономикасына үлкен әсерін тигізеді. Бұны Елбасымыз Нурсултан Назарбаевтың өзі бастап, аталмыш салаға айрықша көңіл бөліп отыруынан, сол арқылы республикадағы банктердің оны қаржыландыруды жақсы жолға қоюынан байқауымызға болады.

Мемлекет басшысы шағын және орта бизнестің кез келген елдің экономикалық жағынан өсуі мен өркендеуінің негізі екенін өте жақсы біледі. Ал бұл тектес кәсіпорындар өз ретінде орасан зор ақша айналымы мен жұмыс орындарын жасап қана қоймайды, сонымен қатар өндіріске жаңа технологияны енгізіп, бизнесті жүргізудің соны тәсілдеріне батыл қол создырады.

Шағын және орта кәсіпкерлік тұрақты экономикалық дамудың көзі болып табылады.Статистика агенттігінің осы жылғы (2017) мәліметтері бойынша қазіргі таңда елімізде 1 185 163 жеке кәсіпкерлер тіркелген екен.Олардың ішінде 189 637 шағын кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар, ал 2 711 орта кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар болып табылады.

1-кесте. 2017 жылғы 1 қаңтарға ШОК жұмыс істеп тұрған субъектілерінің саны

2017 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша жұмыс істеп тұрған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілер саны өткен жылғы тиісті кезеңдегі сәйкес мерзіммен салыстырғанда 4,6%-ға төмендеді. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің жалпы санында дара кәсіпкерлер үлесі 68,7%, шағын кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар - 16%, шаруа немесе фермер қожалықтары - 15,1%, орта кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар - 0,2%-ды құрады. Бұл жөнінде толық мәліметтер 1-кестеде көрсетіледі [3].

2-кесте. Шағын және орта кәсіпкерліктердегі жұмыспен қамтылғандар саны

Шағын жэне орта бизнес қүрылымдарында өздерінің күнкөрісін ажыратып жүрген жұртшылықтың саны жөнінен де Алматы қаласы 572 466 көрсеткішімен алда келеді. Осы салалар арқылы әл - ауқаттарын көтерушілердің катары Астана қаласы мен Оңтүстік Қазақстан облысында да едәуір. Көрініс мейлінше түсінікті болуы үшін кесте - 2 де толық мәліметтер келтірілген.

Өткен жылдармен салыстыру үшін 1-суретке көңіл белуге болады

3-кесте. 2017 жылғы 1 қаңтарға жағдай бойынша микрокредиттік ұйымдардың саны

Жалпы белгілі бір кәсіп іүрімен айналысу үшін адамға қомақты қаражат керек екенін бәріміз де білеміз. Бірақта ондай көп мөлшерлі қаражат бірінде болса да,бірінде бола бермейді. Соны ескере отырып Елбасымыздың өзі оларды қолдау үшін көптеген мүмкіндіктер берген болатын. Соның бірі ретінде несиені айтсақ болады.Қазіргі таңда несие беретін коммерциялық ұйымдар жетерлік. Олар несие алушы заңды тұлғаларға барлық мүмкіндіктер көрсетіп оларға несиені аз пайыздық мөлшермен береді. Статистикалық мәліметтерге сүйенетін болсақ 2017 жылдың 1 қаңтары бойынша микрокредиттік ұйымдар саны Қазақстан Республикасы бойынша 1505 құрайды. Сол сияқты толық ақпараттарды 3-кестеден көруге болады. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері қызметтерінің көрсеткіштер құрылымы 2-суретте [3].

Қазақстан алдағы жылы Бүкіләлемдік сауда ұйымына енуге талпыныс жасауда. Ал бұл ұйымға муше болу банк саласын, шағын жэне орта бизнесті дамытуды талап етеді. Сондықтанда болар, аталмыш салаларға қолдау корсету Президент пен Үкімет саясатының басты бағыттарының біріне айналды. Енді осы қамқорлық пен қолдауды мүмкіндігінше тиімді пайдалана білу аймақтардағы әкімдіктер мен осыған қатысты басқармалардың қаншалықты дәрежеде іскерлік пен шалттық таныта алып жүргендердің нақтылы бағасы мен өлшемін байқата алады. 2017 жылғы қаңтар-маусымда (салғастырмалы бағаларда) өткен жылғы қаңтар- маусыммен салыстырғанда өнім шығарылымы 24,2%-ға, жұмыспен қамтылғандар саны және жұмыс істеп тұрған субъектілер саны 2%-ға және 4,8%-ға сәйкесінше өсті.

4-кесте. Шағын және орта кәсіпкерлік дамуының көрсеткіштері

2017 жылғы қаңтар - маусымда шағын жэне орта кәсіпкерлік субъектілерімен өнім шығарылымы 8656,8 млрд, теңгені құрады. ШОК субъектілерінің жалпы санында дара кәсіпкерлер үлесі 66,3%, шағын кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар - 17,2%, шаруа немесе фермер қожалықтары - 16,3%, орта кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар - 0,2%-ды құрады.Толығырақ 4 -кестеде көрсетілген [3].

Әдебиеттер тізімі:

1. https://kk.wikipedia.org.
2. http://e-history.kz.
3. https://stat.qov.kz