Кіріспе.
Механикалық сарғаю мен оның асқынуларын диагностикалау және емдеу қазіргі таңда гепатобиллиарлы хирургияның басты және кеңінен зерттеліп жатқан салаларының бірі болып қалуда. Өт жолдарының гипертензиясын немесе механикалық тосқауылды жоймай, тағайындалған антибактериальды терапия мен қабынуға қарсы дәрі-дәрмектерден толық нәтиже болмайды [1,2]. Уақытында өт жолдарының гипертензиясын декомпрессия жасамау, көптеген науқастарда холангит пен бауырдың миллиарлы абсцесстері дамып, операциядан кейінгі асқынулардың даму жиілігі жоғарлайды. Қазіргі таңда механикалық сарғаюды диагностикалау мен емдеуде эндоскопиялық ретроградты панкреатохолангиография (ЭРПХГ) мен эндоскопиялық папилосфинктеротомияның (ЭПСТ) маңызы зор [3,4].
Мақсаты. Механикалық сарғаюды диагностикалау мен емдеуде эндоскопиялық ретроградты панкреатохолангиографияның және ЭПСТ-ның тиімділігін анықтау.
Материалдар мен әдістер. Зерттеу жұмысы Ақтөбе қаласының жедел дәрігерлік көмек ауруханасының жалпы хирургия бөлімінде жүргізілді. Зерттеу жұмысы 2019-2020 жылдар аралығында жүргізілді. Зерттеуге жалпы саны 94 науқас алынды. Соның ішінде 60 әйел, 34 ер адам. Жас шамалары 18-89 жас аралығында. Науқастардың көпшілігі стационарға жедел түрде сарғаю дамығаннан кейінгі 2 - 8 тәуліктен соң түсті. Стандартқа сай емдеу-диагностикалық алгоритмге инструменталды және зертханалық тексеру әдістері тағайындалды. Механикалық сарғаюды диагностикалау мақсатында: іш қуысының УДЗ, холангио режимде МРТ және эндоскопиялық эзофагогастродуоденоскопия қолданды. Сонымен қатар егде тартқан науқастарға жүректің УДЗ жасалып, кардиолог кеңестері тағайындалды. Зертханалық тексеру әдістерінен қанның биохимиялық анализдерінің ішінде жалпы билирубинге, тура билирубинге, АлТ, АсТ, сілтілі фасфатазға, зәр амилазасына, қан лейкоцитіне, қанның ұю уақытына көңіл бөлінді.
Науқастарға түскен бойда диагностикалық зерттреумен қатар, операция алды дайындық және операциядан кейінгі асқынулардың алдын-алу мақсатында кешенді консервативті терапиялар тағайындалды. Олардың қатарына: қанның реологиялық және су-электролит балансын қалыпқа келтіру масатында детоксикациялық инфузионды терапия, спазмалитикалық, антибактериалды, холемиялық қан кетудің алдын- алу үшін гемостатикалық терапия, ауыр бауыр жетіспеушілігі кезінде гепатопротекторлар, витаминотерапия, гормонды терапия, асқазан-ішек жолдарынан қан кету және жедел эрозиялардың алдын- алу мақсатында антацидтер мен протон насосының ингибитрлері.
Қорытынды және талқылаулар. Механикалық сарғаюмен келіп түскен 94 науқасқа консервативті терапиядан және толық тексеруден кейін 3 және 4 тәуліктерден соң өт жолдарының гипертензиясын жою және бауыр жетіспеушілігінің алдын-алу мақсатында эндоскопиялық ретроградты панкреатохоланграфия, папиллосфинктеротомия, холедохолитоэкстрак-ция, холедохты эндопротездеу операциясы тағайындалды. 81 науқаста ЭРПХГ+ЭПСТ+холедохолитоэкстракция жасалды. ЭРПХГ және ЭПСТ операциясынан кейінгі асқынулар: 13 науқаста жедел панкреатит дамып, операциядан кейінгі консервативті терапия көмегімен қабыну белгілері басылды; 4 науқаста ұйқы безі басының қатерлі ісігіне байланысты ЭРПХГ+ЭПСТ+холедохқа өздігімен кеңейетін стенд қою операциясы жасалды; 9 науқаста холедохтағы тастың көлемі 2 см-ден жоғары болуына байланысты дәстүрлі операция: лапаротомия, холецистэктомия, холедохолитотомия, холедохты Пиковский бойынша сыртқа дренаждау операциясы жасалды. Операциядан кейінгі кезендерде іш қуысының УДЗ тексеруінде холедох қуысының толық босағаны және холедох көлемінің қалыпқа келгені анықталды. ФГДС-те 12 елі ішек қуысына өттің белсенді түрде түсетініне көз жеткізілді.
Нәтижелер: механикалық сарғаюды диагностикалау мен емдеуде ЭРПХГ+ЭПСТ қолдану – науқастарда операциядан кейінгі кезеңдерде клиникалық, инструрменталды және зертханалық зерттеу көрсеткіштері бойынша сарғаюдың тез басылатыны анықталды.
Кілт сөздер: холедохолитиаз, механикалық сарғаю, эндоскопиялық ретроградты панкреатохолангио-графия.
Әдебиеттер
- Лекции по гепатопанкреатобилиарной хирургии: с приложением CD-ROM «Лекции по гепатопанкреато- билиарной хирургии» / Э.И. Гальперин [и др.]; под ред. Э.И. Гальперина и Т.Г. Дюжевой. — Москва: Видар- М, 2011. — 536 с.
- Brown K.T Management of malignant biliary obstruction / K.T. Brown, A.M. Covey // Techn. Vasc. Intervent. Radiol. — 2008. — Vol. 11 (1). — P. 43-50.
- Майстренко Н.А. Синдром механической желтухи доброкачественного генеза: оптимизация диагностических и лечебных подходов / Н.А. Майстренко, П.Н. Ромащенко, Е.Ю. Струков // Актуальные проблемы хирургической гепатологии: Материалы ХХ Международного конгресса Ассоциации хирургов- гепатологов стран СНГ. — Донецк: Издатель Заславский А.Ю., 2013. — С. 118.
- Механическая желтуха: современные взгляды на проблему диагностики и хирургического лечения / Ю.А. Пархисенко [и др.] // Украинский журнал хирургии. — 2013. — № 3. — С.