Ревматоидты артриттің даму себептері бүгінгі күнге дейін белгісіз, дегенмен оның дамуында генетикалық бейімділік, әсіресе қаны бір туыстарда, сирек жағдайда II класстағы белгілі бір антигендер тасымалдаушыда, көп жағдайда HLADR1, HLA-DR4 факторлары, экзогендік факторлар: вирустар, бактериалдық суперагенттер әсер етеді. Ең алғаш «ревматоидтық артрит» атауың ағылшын дәрігері Альферд Бэринг Гарро 1859 жылы «Подагра табиғатымен емі және ревматикалық подагра» трактатында енгізген. О.Ж Ландрэ-Бовэ 1800 жылы жарық көрген «Бастапқы астениялық подагра деп аталатын подаграның жаңа түрінің болуына жол беру керек пе » атты енбегінде ревматоидтық артритке ұқсас ауруды сипаттады. Ж. М. Шарко созылмалы буын ауруларын 1853 жылы диссертациясында сипаттаған [2].
Түиі̆ нді сөздер: фармакоэкономикалық бағалау, ГИБП, голимумаб, этанерцепт,
Әлемдік ревматологтар қоғамының көшбасшылары РА берген жаңа анықтамасы бойынша, ревматоидтық артрит - имуноглобулин G (яғни ревматоидтық фактор) және цитруллинделген ақуызға аутоантиденелер пайда болуымен сипатталатын аутоимундық табиғатты буынның созылмалы қабыну ауруы 83
[1]. Бүгінгі таңда РА бастапқы кезеніңде емді бастап «нәтижеге жетуге бағытталған ем» (Treat to Target, Т2Т) курсын ұстанатын болса ауру ремиссиясы немесе аурудың минимальді белсенділігіне жетуге болады сол кезде жоғарыда суретте көрсетілген жағдайлар орын алмайды [9]. ҚР - да ревматоидттық ауру әлеуметтік медициналық мәні бар аурулар санатына жатады. РА Ересек адамдарда 0,6 - 1,5% жиілігінде кездеседі. Еуропа мен Солтүстік Америкада РА халықтың 0,5-1% ауру. Зерттеу барысында ҚР ҰЭМ және ДСМ ресіми сауал жіберу арқылы төмендегідей статистикалық көрсеткіштерге ие болдық.
№ 1 кесте - ҚР Ұлттық экономика министірлігі (ҰЭМ), статистика комитетінің 2015-2018 жж РА ауырған науқастар саны бойынша мәліметі көрсеткіштері.
|
Жас |
2015 жыл |
2016 жыл |
2017 жыл |
2018 жыл |
|
14 жасқа дейін |
1 902 |
1 636 |
2 379 |
2 260 |
|
15-17 жас |
550 |
619 |
615 |
678 |
|
18 жас және одан жоғары |
45 353 |
59 678 |
66 032 |
67 940 |
№ 2 кесте - ҚР Денсаулық сақтау министірлігінің Шымкент қаласы бойынша РА ауруы бойынша статистикалық көрсеткіштері ,
|
Жыл |
2018 |
2019 |
|
Абс. Сан |
2545 |
2847 |
|
100 мың адамға шаққанда көрсеткіш |
259,5 |
278,4 |
|
Жылдық орташа халқының саны |
980 600 |
1 022 628 |
ҚР Еңбек және әлеуметтік қорғау министірлігі, мүгедектердің орталықтандырылған дерекқорына сәйкес Қазақстан Республикасының ревматоидты артрит ауруымен ауырып мүгедектік статусын алған адамдар саны 10 772 адамы құрайды. ГИБД-ды қолдану базистік дәрілерге төзімді топтың өзінде иммунопатологиялық процестің белсенділігін төмендеуі және клиникалық әсерге қол жеткізу әрі өмір сүру сапасын жақсаруы, буындардың зақымдануының рентгенологиялық прогрессін баяулауы анықталған. Барлық ГИБП метотрексатпен үйлестіре қолдану, әдеттегі терапия жағдайында сақталатын ауру белсенділігі бар науқастарда РА ерте кезеңінде ұзақ мерзімді ремиссияға қол жеткізуге мүмкіндік береді [4,5].
Зерттеу барысында әдеби шолуда белгілі болған деректерге көз жеткізу мақсатында Түркістан облыстық клиникалық ауруханасы, ревматология бөлімшесінде емделіп шыққан 206 науқас мәліметтері бойынша зерттеу жүргізілді. Зерттеу нәтежилері келесідей болды негізгі ауру категориясы 40 жастан 59 жасты құрады. Әйелдер ерлермен салыстырғанда басым (172 әйел, 34 ер). Салыстыру барысында әйелдерде орташа жас 45,9 ± 10,1 жыл (18-74 жас аралығында), ерлерде 47,8 ± 10,4 жыл, (20-69 жас аралығында)6 ауру ұзақтығы 6 айдан 30 жылды құрады орташа 8,0 ± 5,5 жылды қамтиды. Салыстырылған деректерге сәйкес науқстардың 68,5 % аурудың жоғары белсенділігіне ие ал, орташа белсенділік 31,1% құрады. 1 рентгенологиялық саты 5,8 % науқаста, 2 сатылы 39,8 %, 3 сатылы 46,1 % және 8,2 % науқаста 4 сатылы екндігі анықталды ол өз кезегінде эррозивті өзгерістермен және кіші буындарда анкилоздармен сипаттала- ды, терілік васкулит 5 (2,4 %), Рейно симптомымен 3 науқас (1,4 %).
Қорытынды: Қазақстан Республикасында ревматоидты артрит әлеуметтік мәні бар аурулар қатарына жататындығы, бұл аурудың созылмалы сипаты, емдеуге көп қаражатты талап етуі, енбекке қабілетті жастағы адамдардың мүгедек болуыменен және аурулар саны жыл сайын артыуымен сипатталынады. Облыстық клиникалық ауруханасында емделген науқастарды зерттеу барысында негізгі ауру категориясы 40 жастан 59 жасты қамтығаны, РА жиі әйелдер ауратындығы жалпы топтың 83%, ерлерде орташа жас 47,8 ± 10,4 жыл, әйелдерде 45,9 ± 10,1 жыл, ауру ұзақтығы орташа 8 жыл, науқастардың 68,5 % аурудың жоғары белсенділігіне ие екендігі анықталды. РА ауратын науқастарды базистік препараттар тиімсіздігі байқалып, ГИБТ алған науқастарда ауру ремиссиясы байқалатындығы зерттеу жұмысында айқындалды.
Әдебиеттер
- Ревматология: клинические рекомендации / под ред. Е.Л Насонова.-ГЭОТАР-медиа, 2011.ст – 752.
- Ханс кайзер. А.Ж.Ландре-Бове (A.J.landré-Beauvais) – действительный автор первого описания ревматоидного артрита. Перевод: Д. А. Иванов-Вызго //холизм и здаровье.-2019.№1 (142).- С.4-20
- Баймухамедов Ч.Т – Ревматоидный артрит: диагностика. 2019 г с. 10
- Баймухамедов Ч.Т. соавт. Суставная потология среди жителей мкр «Айкап» // Вестник ЮКМА.- 2019.- № 1(142).- С. 165-168