Кіріспеде антиоксиданттық белсенділігі жоғары флавоноидтардағы антиоксиданттардың рөлі сипатталған. Соңғы онжылдықта клиникалық медицинада әр түрлі қолдануды тапқан антиоксидантты дәрі- дәрмектердің жаңа класы пайда болды.
Кілт сөздер: дәрі-дәрмектер, дәрілік өсімдіктер, антиоксиданттық белсенділік.
Өзектілігі. Қоректік және өсімдік өнімдерінен таза түрде оқшауланған күшті табиғи антиоксидант- тарды қолдану ең перспективалы болып табылады. Үлкен үміттер дәрілік өсімдіктермен байланысты, олар- дың қызығушылығы соңғы уақытта айтарлықтай өсті. Бұл қызығушылық, ең алдымен, олардың жоғары антиоксиданттық белсенділігіне байланысты [1].
Соңғы жылдары күшті табиғи антиоксиданттар таза түрінде қол жетімді болды: кверцетин, дигидро- керцетин, резвератрол, куркумин, астаксантин, эпигаллокатехин галлаты және басқалары. Соңғы жылдары дәрілік препараттардың да, күшті антиоксиданттардың да қасиеттерін біріктіретін гибридті антиоксиданттар әзірленуде.
Осы топтағы кейбір дәрі-дәрмектер мен диеталық қоспалар, мысалы, эмоксипин, аурол, дилудин, пробукол және басқалар. Олардың кейбіреулері, мысалы, галавит және тамерит инъекциялық препараттары жоғары антиоксиданттық белсенділікке ие [2].
Антиоксиданттық терапия табиғи антиоксиданттардың (жемістер, жидектер, шай, кофе, өсіп шық-қан дәндер және т.б.) немесе олармен қосымша байытылған тамақ өнімдерінің құрамымен ерекшеленетін өсімдік өнімдерін белгілі бір мөлшерде тұтыну арқылы адам ағзасындағы тотығу стрессін азайтады [3].
Қатерлі ісік пен жүрек-қан тамырлары ауруларының, тотығу стрессінің алдын-алудағы антиокси-данттық терапияның маңызды рөлі, олардың диетамен жеткіліксіз қабылдануы туралы ақпаратпен қатар, бұл канцера мен кардиопротекторларды тағамдық қоспалар ретінде кеңінен қолданудың орындылығын көрсетеді.
Соңғы жылдардағы зерттеулерде өлім мен мүгедектіктің негізгі үлесін анықтайтын көптеген аурулардың (бауыр, жүйке және жүрек-тамыр жүйесі, өкпе және т. б. аурулары) патогенезінде мембраналар-дың зақымдалуына және жасушалардың өліміне әкелетін еркін радикалды (СРО) және пероксидті тотығуды қамтитын тотығу стрессі маңызды рөл атқаратыны анықталды
Еркін радикалды тотығу және асқын тотығу процесс ретінде жасуша метаболизмінде көрінеді (қалыпты жағдайда да, патологияда да), сондықтан олар дәрі-дәрмектердің патогенетикалық нысандары болып табылады [4].
Флавоноидтардың өсімдік жасушасының метаболизміндегі антиоксиданттық рөлі олардың әртүрлі металл иондарымен күшті хелат кешендерін құру, еркін радикалдармен әрекеттесу, электронды тасымалдау-ға қатысу, әртүрлі ферменттермен байланысу, олардың белсенділігін өзгерту қабілетімен байланысты.
Флавоноидтер жасуша мембраналарына еніп, липидтердің асқын тотығуының бастапқы және қайталама өнімдерінің түзілуін басады [5]. Өздеріңіз білетіндей, дененің көптеген патологиялық жағдайлары белгілі бір дәрежеде липидтердің асқын тотығу процестерімен тығыз байланысты.
Антиоксиданттық белсенділік молекулаларда функционалды топтардың –OH және –SH болуымен, ал емдік әсері тәуелсіз жұмыс істейтін басқа функционалды топтармен анықталады.
Зерттеу мақсаты. Зертханалық егеуқұйрықтардағы жедел гипоксиядағы пероксид липидтерінің динамикасына рутиннің, кверцетиннің және тамарикс пен Холм ходжеподжаның құрғақ сығындысына негізделген жалпы препараттардың полифенол сериясының жеке қосылыстарының әсерін зерттеу. Липидтердің асқын тотығу күйі ағзалардың гомогенаттарында (бауыр, ми, бүйрек) малон диальдегидінің (МДА) құрамымен, сондай-ақ қан мен бауыр каталаза белсенділігінің өзгеруімен бағаланды.
Материалдар мен әдістер. МДА анықтау әдісі қышқыл ортада МДА 2 – тиобарбит қышқылымен әрекеттесіп, максималды сіңуі 535 нм және 580 нм болатын түрлі-түсті қызғылт триметил кешенін құруға негізделген. 0,2 мл қан сарысуына 0,2 мл дистилденген су, 1 мл 0,6% 2 – тиобарбит қышқылының ерітіндісі мұзды сірке қышқылында қосылды. 30 минут қайнатқаннан кейін ерітінді салқындатылып, 1 мл 5 н КОН және 2 мл изопропанол қосылды. 20 минут ішінде 6000 айн / мин центрифугаланған, 535 және 580 нм кезінде колориметрияланған [5]. Антиоксиданттық белсенділік қан сарысуындағы каталаза деңгейінің және М.А. Королюк әдісі бойынша ағзалардың гомогенаттарының өзгеруімен бағаланды.
Зерттеу нәтижелері. Бауыр гомогенаттарында дөңді солянканың (СЭСХ) құрғақ сығындысы 1,75±0,32 мкмоль/л бақылаумен салыстырғанда МДА құрамын 0,66±0,5 мкмоль/л (р 0,001) дейін 1,9 есе төмендететіні анықталды (1-диаграмма). Ұқсас динамика мидың тіндерінде де кездеседі (2-диаграмма), құрғақ ходжеподжаның құрғақ сығындысын қоспағанда . Бұл сығынды жағдайында бауырдағы МДА деңгейі миға қарағанда 2,7 есе аз.
анағұрлым айқын
Кверцетин мен рутин
антиоксиданттық белсенділікті көрсетеді, бұл препараттардың бірдей дозасында кверцетиннің аз молярлық массасы заттың белсенді концентрациясын арттырады, сонымен қатар кверцетин құрылымында ОН-
10
топтардың көп болуына байланысты болуы мүмкін, бұл еркін радикалды процестерде экзогендік антиоксиданттың ингибиторлық әсерін арттыруға көмектеседі.процестер.
Тұжырымдар. Алынған нәтижелер in vivo тотығу стрессін модельдеу арқылы органикалық қосылыстардың антиоксиданттық белсенділігін зерттеу туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, Қазақстанның салыстырмалы қол жетімді өсімдік шикізаты негізінде антиоксиданттық қасиеті бар жоғары тиімді жаңа фитопрепараттарды іздеу тұрғысынан зерттеудің болашағы туралы қорытынды жасауға болады.
Әдебиеттер
- Ланкин В. З. Постнов А. Ю., Родненков О. В. және т. б. (2013) Окислительный стресс факторы тәуекел асқынулар жүрек-тамыр аурулары мен ерте қартаю әрекет еткен жағдайда, қолайсыз климаттық жағдайлар. Кардиол. вестн., 8(20): 18-22.
- А. Я. Яшин, А. Н.Веденин, Я. И. Яшин. Табиғи антиоксиданттар – ажырамас бөлігі салауатты және толыққанды тамақтану және қорғау адам үшін қауіпті аурулар. Шолу. "Жинағында Тамақтану және зат алмасу". 4-й вып. Ғылыми редакторы – корр.-мүшесі А.Г. Мойсеенок. Минск. 2016. С.378-394.
- Gabor M., Srent-Gyorgyl A. The anti-inflammatory action of flavonoids. Budapest Akademia Kiado. 1972.
- Георгиевский В. П., Комисаренко Н.Ф., Дмитрук С. Е. Биологиялық активті заттар дәрілік өсімдіктер.- Новосибирск: Ғылым,1990.-327с.
- Методическое пособие по изучению липидтердің асқын тотығуының және антиоксидантты қорғаныс жүйесін ағзаның жануарларда (под ред. Бузлама В. С.), Воронеж, 1997, с. 14-16.
- Королюк М. А., Иванова Л. И., Майорова И. Г., Токарева В. Е. / / Лаб. іс, 1988, № 7, с. 16-18.