Pulsatilla тұқымдасына Солтүстік Американың, Еуропаның және Азияның шалғындары мен алқаптарында өсетін шөпті көпжылдықтардың 40-қа жуық түрі кіреді. Пасха деген мағынаны білдіретін еврей тіліндегі "Pasakh" сөзінен тұқымдастың атауы аталып кеткен."Pasque flower" деген жалпы атауы гүлденуінің көктемгі кезеңін білдіреді [6] [3]. Жалпы атауларға Пас гүлі (немесе пасквилл), жел гүлі, дала крокусы, Пасха гүлі және шалғынды анемон кіреді [3]. Кейбір түрлер жұқа бөлінген жапырақтары, жалғыз қоңырау тәрізді гүлдері және қауырсынды тұқымбастары арқасында сәндік өсімдіктер ретінде бағаланады. Гүлдің керемет бөлігі жапырақшалардан емес, сепальдардан тұрады.
Алғаш рет Pulsatilla тұқымын 1754 жылы ағылшын ботанигі Филипп Миллер ресми түрде атады. Үлгі ретінде қарапайым бір түрі-Pulsatilla vulgaris [4], еуропалық нәзік гүлді ұсынды.
Кейде ол Anemone тұқымының субгенусы немесе Anemone ішіндегі бейресми түрдегі "топ" деп аталды - Анемондар сектасы, Pulsatilloides [7].
2020 жылдың сәуір айындағы жағдай бойынша Кьюдің "Әлемдегі өсімдіктер" бөлімінде Pulsatilla тұқымының 42 түрі көрсетілген: Pulsatilla ajanensis Regel & Tiling, Pulsatilla albana (Steven) Bercht. & J.Presl, Pulsatilla alpina (L.) Delarbre, Pulsatilla ambigua (Turcz. ex Hayek) Zämelis & Paegle, Pulsatilla aurea (Sommier & Levier) Juz., Pulsatilla bungeana C.A.Mey., Pulsatilla campanella (Regel & Tiling) Fisch. ex Krylov, Pulsatilla koreana, Pulsatilla millefolia (Hemsl. & E.H.Wilson) Ulbr., Pulsatilla montana (Hoppe) Rchb., Pulsatilla orientali- sibirica Stepanov, Pulsatilla patens (L.) Mill., Pulsatilla pratensis (L.) Mill., т.б.
Құндызшөп ресми медицинада қолданылмайды. Алайда, гомеопатияда ол Pulsatilla препаратын жасау үшін қажет, оны етеккір бұзылулары, жамбас қабыну процестері, жатырдан қан кету және эндокриндік жүйенің аурулары үшін қабылдайды. Препарат негізінде Pulsatilla pratensis алынған [1].
Халықтық медицинада көбінесе Pulsatilla pratensis және Pulsatilla patens қолданылады. Оның қабынуға қарсы және микробқа қарсы әсері бар, седативті әсері бар, қан қысымын төмендетеді, тыныс алу мен пульсті баяулатады [1].
Pulsatilla - улы өсімдік. Дұрыс қолданбау диареяға, құсуға және құрысуға [5], гипотензия және комаға әкелуі мүмкін [9]. Жергілікті американдықтар құндызшөптерді ғасырлар бойы дәрі ретінде қолданған. Үндістер жүкті әйелдерге түсік жасату үшін немесе босану үшін берген. Pulsatilla жүктілік және лактация кезінде қабылданбауы керек [8].
Pulsatilla Pratensis дәрілік шөптердің негізінде болғандықтан кең спектрлі гомеопатиялық препараттарға жатады. Ол өзінің танымалдылығын жоғары тиімділігімен сақтайды. Мұндай өнім гинекологиялық, гастроэнтерологиялық, неврологиялық ауруларды емдеуде қолданылады, егер ауру дереу хирургиялық араласуды қажет етпесе [2]. Pulsatilla медицинада екі жүз жылдан астам уақыт бойы қолданылып келеді. Препарат жасалған өсімдіктің тағы бір атауы - "ұйқы шөп". Гомеопатиялық препаратты дайындау үшін шөп мамыр айында, гүлдену кезеңінде жиналады [2].
Pulsatilla препараты жақпа түрінде шығарылады. Қосымша ингредиент - желатин. Сонымен қатар, түйіршіктер түрінде де болады, мысалы, Pulsatilla pratensis С6 . Ондағы доза әртүрлі [2]. Мұндай дәрі- дәрмектің формасы сахароза арқылы алынады. Дәрілік өсімдіктің негізгі белсенді ингредиенті - ранункулин, анемонин, сонымен қатар эфир майы. Сонымен қатар, композиция құрамында С дәрумені, органикалық қышқылдар, таниндер және флавоноидтар бар [2].
Жоғарыда сипатталған ингредиенттер Pulsatilla 100-де де кездеседі [2]. Осының арқасында препарат адамның иммундық және гормоналды жүйесіне ынталандырушы әсер етеді. Гомеопатиялық дәрі-дәрмектің негізгі қасиеттері седативті, антимикотикалық, антимикробты. Препарат қысымды төмендетеді, жүрек ырғағын баяулатады. С200 Pulsatilla-ға келетін болсақ, мамандар Pulsatilla бұл түрі қан кету қарқындылығын төмендете алатындығына сенімді емес, өйткені белсенді зат веноздық қан ағымын тездетеді [2]. Бұл тек жағдайды нашарлатады. Ресми медицинада препарат өте сирек қолданылады. Негізінен, ол дәстүрлі емес гомеопатиялық тәсіл ретінде қолданылады [2].
Құндызшөп сығындылары предменструальды синдром және эпидидимит сияқты репродуктивті проблемаларды емдеу үшін және қосымша қолдану седативті және жөтелді емдеуде де қолданылды [8].
Әдебиеттер
- Всё о лекарственных растениях на ваших грядках / Под ред. Раделова С. Ю.. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2010. — С. 214. — 224 с.
- Пульсатилла в гомеопатии: показания к применению/ Материалы статьи совместно с врачом-гомеопатом Галиевым Владимиром Алексеевичем и медиа-агентством Е-Медика, 2010.
- "Prairie Pasque". South Dakota Magazine". April 6, 2016. Retrieved April 7, 2016. 9
- "Pulsatilla Mill". ipni.org. International Plant Names Index. Retrieved 26 April 2020. 3
- Edible and Medicinal plants of the West, Gregory L. Tilford, ISBN 0-87842-359-1 5
- Fowler, Alys. (March 2005). "Pulsatilla". Horticulture Week; Teddington. 20. ProQuest 225454561. 8
- Hoot, S. B., J. D. Palmer, and A. A. Reznicek. 1994. Phylogenetic relationships in Anemone based on morphology and chloroplast DNA variation. Systematic Botany 19: 169–200. hdl:2027,42/105541 4
- Vaughan, John Griffith; Patricia Ann Judd; David Bellamy (2003). The Oxford Book of Health Foods. Oxford University Press. pp. 127 ISBN 978-0-19-850459-7. pulsatilla. 7
- Yarnell, E. and Abascal, K. (2001) Botanical Treatments for Depression: Part 2 - Herbal Corrections for Mood Imbalances 6