Аннотация. Зерттеу тақырыбының өзектілігі Қазақстан Республикасының флорасында алкалоидты өсімдіктер баршылық және олардың 117-ге жуық түрлері кездеседі. Алкалоидты өсімдіктің құрамындағы биологиялық белсенді заттарды анықтау, оларды бөліп алып, физика - химиялық қасиеттерін зерттеу, сапалық және сандық көрсеткіштерін анықтау, сондай-ақ әдістерін жасап шығару - фармацевтика ғылымын дамыту жолының басты бағыттардың бірі болып табылады. Өсімдік ресурстарын рациональды қолдану және сақтау мемлекетаралық деңгейдегі басты мәселелерге жатады.
Өсімдік шикізаттарын дәрілік препараттарды алуға қолданғанда пайдалы түрлерін интродукциялау тұрақты шикізат базасын қалыптастырудың маңызды сатысы болып саналады. Қазақстандағы дәрілік өсімдіктердің бай қоры - қазіргі замандағы тиімді және қауіпсіз фитопрепараттарды жасап шығару қажеттілігін анықтайды және Отандық фармацевтік өндірісті дамытудың бірден бір жолы ретінде саналады. Сондықтан Республикамыздағы денсаулық сақтаудың ең маңызды міндеттерінің бірі - Ұлттық дәрі-дәрмек саясатын іске асыру, халықты жаңа, эффективті, зиянсыз, бағасы қолжетімді дәрілік препараттармен қамтамасыз ету, импортқа тәуелділікті төмендету және денсаулық сақтау жүйесінің қаржылық орнықтылығын қамтамасыз ету, жаңа дәрілік заттарды іздеу, отандық фитосубстанцияның түпнұсқасын фармацевтикалық өңдеу және олардың негізінде дәрілік препараттарды қолданысқа енгізу аса маңызды болып табылады. Осы мақсатта өсімдік тектес дәрілік құралдарды басты назарға алу Қазақстан ғылымы аясында тиімді, әрі қолжетімді, ғылыми- техникалық потенциалдық маңыздылыққа ие.
Дәрілік құралдарды алудағы өсімдік шикізаттарының алатын орны әсіресе синтетикалық құралдармен емдегендегі токсикоаллергиялық аурулардың көбеюіне байланысты ерекше. Өсімдік шикізаттары негізіндегі дәрілік қалыптар терапевтикалық және реттеуші әсер көрсетеді, ағзадағы зат алмасу үрдісіне әсер етеді, қорғаныс және лейкоциттердің фагоцитарлық қабілетін арттырады және синтетикалық дәрілік қалыпқа қарағанда ағза табиғатына жақын келеді.
Осыған байланысты, соңғы жылдарда әлемдік нарықта жоғары сұранысқа ие болып келе жатқан құрамында алкалоидтары мен флавоноидтары бар дәрілік өсімдіктер бағалы шикізаттар көзі болып табылады. Құрамы күшті әсер ететін дәрілік өсімдік ретінде Nicotiana Tabacum L. өсімдігінің тұқымы практикалық қызығушы- лық туғызады. Алкалоидты өсімдіктердің Қазақстанда өсетін түрлері жүйелу түрде зерттелмеген.
Сондықтан, Nicotiana Tabacum L. өсімдігінің химиялық құрамын зерттеп, биологиялық белсенді заттарды бөліп алудың оңтайлы әдістерін ашу және алынған заттар негізінде фитосубстанция алудың оңтайлы технологиясын әзірлеу және оларды стандарттау өзекті мәселе болып саналады.
Түйінді сөздер: биологиялық белсенді заттар, физика-химиялық құрамы, фитосубстанция алу технологиясы, алкалоидтар.
Зерттеу жұмысының мақсаты – Nicotiana Tabacum L. өсімдік шикізатынан негізгі биологиялық белсенді заттардың көзін іздестіріп, алынған экстракттың технологиясын әзірлеу және стандарттау.
Зерттеу міндеттері:
- Nicotiana Tabacum L. өсімдік шикізатының фармакогностикалық ерекшеліктерін анықтау;
- Nicotiana Tabacum L. өсімдік шикізатын фармако – технологиялық және фитохимиялық зерттеу
- Nicotiana Tabacum L. өсімдік шикізатынан тиімді фитосубстанция алу технологиясын жасау және стандарттау;
- Nocotiana Tabacum L. өсімдік шикізатынан биологиялық белсенді заттарды бөліп алу және идентификациялау;
- Физико - химиялық әдістермен негізгі бөлініп алынған қосылыстарының тазалығын дәлелдеу және сандық талдау жүргізу;
- Алынған фитосубстанцияның және қосылыстардың биологиялық белсенділігін және қауіпсіздігін анықтау;
Зерттеу жұмысының тәжірибелік маңызы:
GACP талаптарының стандартына сай темекі дәндерін жинаудың және дайындаудың технологиясы.Сонымен қатар фитосубстанция алудың технологиясы.
Nicotiana Tabacum L. өсімдік шикізатына сапалық және сандық талдау жүргізіп,биологиялық белсенді заттарды анықтау, қауіпсіздігін тексеру, алынған өнімді стандарттау ұсынылған жгмыстың ғылыми- техникалық деңгейін арттырады.
Қорытындылай келе ұсынамыз:
- Nicotiana Tabacum L. өсімдік шикізатының фармакогностикалық зерттеу ерекшеліктері;
- Nicotiana Tabacum L. өсімдік шикізатының фармако-технологиялық және химиялық талдау нәтижелері;
- Nicotiana Tabacum L. өсімдік шикізатын стандарттау және дайындау, сақтау технологиясы нәтижелері;
- Алынған фитосубстанцияның стандартизациясы және тұрақтылыққа сынау нәтижелері.