Түйін
Зерттеу жүргізу нәтижесінде биосұйықтықтағы прегабалинді экстракциялауға тиімді экстрагент таңдалды. Хлороформ-н-бутанол (9:1) қоспасын қолдана отырып, рН=9,4 аралығында экстракциялау нәтижесінде 74,6% прегабалин биосұйықтықтан экстракцияланып алынды. Биосұйық-тықтағы прегабалин мөлшері спектрофотометрияның көрінетін аймақтағы спектрінде анықталды. Прегабалин құрылымындағы біріншілік амин тобына нингидриннің 1% ерітіндісімен реакция жүргізіліп, ерітіндінің оптикалық тығыздығы 567±2 нм толқын ұзындығында өлшенді.
Кілт сөздер: прегабалин, өткір уланулар, спектрофотометрия, химия-токсикологиялық талдау, экстракциялау.
Бүкілдүниежүзі бойынша химиялық заттармен улану жоғарылап, заманауи адам өмірінде «уытты» жағдай өзекті мәселеге айналып жатыр. Ол бір жағынан қоршаған ортада жоғары мөлшерде жиналған улы қосылыстар болса, екінші жағынан есірткі, психотропты және т.б. заттарды заңсыз қолдану нәтижесінен туындаған уланулар болып табылады [1].
Соңғы жылдары есірткі әсері бар дәрілік препараттарды, соның ішінде гаммааминомай қышқылы туындысы «Прегабалин» (саудалық атауы - Лирика) препаратын медициналық емес мақсатта нашақорлар арасында көптеп пайдалану препаратпен өткір улану жағдайларының санын көбейтіп отыр.
Прегабалин - нейропатикалық ауырсынулар, үрей, қорқыныш сезімдері кезінде қолданылатын эпилепсияға қарсы препарат. Прегабалин ү-аминомай қышқылы нейромедиаторының аналогы болып табылады. Молекулалық массасы 159,23 [2].
NH2
Прегабалин
Суда, қышқылдық және сілтілік ортада оңай ериді. Прегабалин эпилепсияда, невралгияда, перифериялық нейропатикалық ауырсыну кезінде, қант диабетінің бастапқы терапиясында 50-300 мг дозада қолданылады [3].
Есірткі құмартушылықпен күрестің бір бағыты биологиялық сынамалардағы есірткі заттарды лабораториялық зерттеу арқылы анықтау болып табылады. Дәрілік заттардың номенклатурасының ұлғаюы, олардың ағзадағы және өлік материалындағы метаболизм процесінің ерекшеліктері, интоксикацияның комбинирленуі, зерттеуге түскен объектілерінің аз мөлшерде болуы сот-химиялық сараптау мен химия токсикологиялық талдауға жоғары сезімтал және спецификалық әдістердің енгізілуін талап етеді [4].
Зерттеу мақсаты. Биосұйықтықтағы прегабалинді бөліп алу үшін оңтайлы экстрагент таңдау мен алынған сығындыдағы токсикант мөлшерін анықтауға арналған тиімді, қарапайым әдістеме жасау.
Материалдар мен әдістер. Жұмыста прегабалиннің дәрілік субстанциясы (ФС-000696, Қытай); Прегабалин-Рихтер капсулалары 150 мг (Гедеон Рихтер - РУС, Будапешт, Венгрия), «х.т.» және «а.х.т.» категориялы еріткіштер мен реактивтер, спектрофотометр СФ-2000 («Спектр», Ресей Федерациясы), лабораториялық электронды аналитикалық таразы (OHAUS Pioneer, Швейцария), су моншасы (WB-4MS BioSan, Латвия) қолданылды.
Прегабалинді оқшаулау үшін препараттың несеппен модельді қоспасы дайындалды. Бұл үшін 25 мл несепке 0,075 г препаратты қосып, мұқият араластырып, 1 тәулікке қалдырылды.
Биологиялық сұйықтықтан прегабалинді оқшаулау әдістемесі.
Сыйымдылығы 50 мл колбаға 25 мл несеп құйып, pH=9,4 10 мл карбонатты буфер қосады. Қоспаны бөлгіш воронкаға ауыстырып, 10 мл-ден 3 рет хлороформ-н-бутанол қоспасымен (9:1) әр 5-10 минут сайын араластырып, шайқайды. Алынған органикалық фаза бөлігін біріктіріп, 40°C құрғақ қалдық қалғанша буландырады. Құрғақ қалдықты сандық және сапалық талдауларға қолданады.
Прегабалиннің сандық мөлшерін спектрофотометрия әдісі көмегімен анықтау. Экстракциялаудан кейін алынған құрғақ қалдықты 10 мл тазартылған суда ерітеді, 1 мл 1% нингидрин ерітіндісін қосып, 15 минут су моншасында әлсіз көк-күлгін түс пайда болғанша қыздырады. Алынған ерітіндінің оптикалық тығыздығын спектрофотометрде өлшейді. Салыстыру ерітіндісі ретінде тазартылған су алынады.
Нәтижелер мен талқылаулар. Қазіргі таңда әдебиеттерде прегабалиннің химия- токсикологиялық талдауы жайлы ақпарат өте аз келтірілген, сонымен қатар, фармакопеяларда нақты бұл препаратқа ресми монографиялар енгізілмеген. Сол себептен биологиялық сұйықтықтан прегабалинді тиімді жағдайда экстракциялау әдістемесі жасалды.
Экстракциялаудың негізгі кезеңі болып экстрагентті таңдау және сол үрдіске әсер ететін факторларды зерттеу болып табылады. Препараттың 90% несеп арқылы бөлініп шығып кететіндіктен ескере отырып, биообъекттегі токсиканттың оқшаулануына ықпал ететін факторлар зерттелді. Прегабалиннің суда жақсы гидратталуына байланысты несептен бөліп алу жолында кейбір қиындықтар туындады. Сол себептен, биообъектке pH=9,4 10 мл карбонатты буфер қосу прегабалиннің экстракциялану дәрежесі жоғарлатты. Бұл процесс кезінде токсикант тұз түзіп, органикалық еріткішпен жақсы экстракцияланатын қосылысқа айналды.
Экстракциялау тиімділігін жоғарлату мақсатында еріткіш табиғатының әсері зерттелді. Ол үшін химия токсикологиялық талдауда экстрагент ретінде кең қолданылатын әртүрлі органикалық ерітікіштер мен олардың қоспасы зерттелді. Экстрагирлеуші агент ретінде хлороформ суға қарағанда тығыздығы жоғары, зерттеуге алынған заттарды жақсы экстракциялайтын қабылеті бар және тұрақты екі фазалы жүйе жасай алатын қабілетіне байланысты алынды. Осы қасиеті концентрлеудің тұрақтылығы мен жоғары дәрежелі тиімділігін де көрсетеді.
Қоспадағы екінші экстрагент бутил спирті болып табылды. Селективті экстрагент ретінде 1 мл көлемінде енгізілген бутил спирті қоспада экстракция тиімділігін жоғарлатты. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде биосұйықтықтағы прегабалинді экстракциялауға pH=9,4 хлороформ-н- бутанол (9:1) қоспасын қолданғанда заттың шығымы 74,96%, диэтил эфирі-ацетон (8:2) қоспасында 18,18%, хлороформ - изопропил спирті (8:2) 27,8%, этилацетатта - 43,14 % болып табылды (сурет 1, кесте 1).
|
№ |
Экстрагирлеуші агенттер |
Енгізілген прегабалин мөлшері, мг/мл |
Бөлінген прегабалин мөлшері, % |
Метрологиялық сипаттамалар |
|
1 |
Хлороформ-н-бутанол (9:1) |
3 |
75 |
X =74,96 S=1,01 S X = 0,45 A X =±1,25 £ср=1,67 |
|
76,2 |
||||
|
73,5 |
||||
|
74,6 |
||||
|
75,5 |
||||
|
2 |
Диэтил эфирі-ацетон (8:2) |
3 |
17,5 |
X =18,18 S=0,54 S X = 0,24 A X =±0,67 (±3.69 |
|
18,1 |
||||
|
18,9 |
||||
|
18,5 |
||||
|
17,9 |
||||
|
3 |
Хлороформ -изопропил спирті (8:2) |
3 |
27,2 |
X =27,8 S=0,43 S х = 0,19 A X =±0,53 еср=1,92 |
|
27,5 |
||||
|
28,2 |
||||
|
28 |
||||
|
28,1 |
||||
|
4 |
Этилацетат |
3 |
42,5 |
X =43,14 S=0,53 S х = 0,23 A X =±0,66 еср=1,53 |
|
43,4 |
||||
|
43,9 |
||||
|
42,9 |
||||
|
43 |
83
Аналитикалық нормативті құжаттарда прегабалиннің сандық анықтауы үшін жоғарғы эффективті сұйықьық хроматография (ЖЭСХ) әдісі көрсетілген, бұл әдіс дәл әрі сезімталдығы жоғары болғанымен, көп уақытты, арнайы құрал-жабдықты, арнайы маманды қажет етуіне байланысты қарапайым,тиімді спектрофотометриялық әдіс енгізу қажет болды. Прегабалиннің құрылымында хромофор топтардың болмауы және УК-аймақта абсорбциялық қабілетінің төмен болуы себебінен көрінетін аймақтағы спектрофотометрия әдісі жасалды. Сандық мөлшерін анықтау спектрофотометрдің көрінетін аймағында препараттың нингидрин 1% ерітіндісімен реакциясы нәтижесінде 567±2 нм толқын ұзындығында анықталды (сурет 2, 3):
Қорытынды: Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде биосұйықтықтағы прегабалинді экстракциялауға тиімді экстрагент ретінде pH=9,4 хлороформ-н-бутанол (9:1) қолданғанда токсикант шығымы 74,96% болып табылды. Алынған сығындыдағы прегабалин мөлшерін анықтау спектрофотометрдің көрінетін аймағында препараттың 1% нингидрин ерітіндісімен реакциясына негізделген түсті өнімнің спектрі 567±2 нм толқын ұзындығында максимум жұтуын көрсетті, әдістің салыстырмалы қателігі 1,67% құрайды.
ӘДЕБИЕТТЕР
- А. Ф. Фартушный. Смертельные дозы и концентрации некоторых лекарственных веществ в биологических объектах//Судебно-медицинская экспертиза. - 1999. - Т. 42, № 2. - С. 16-19.
- Bioanalytical method development - determination of drugs in biological fluids / Pranay Wal, Brijesh Kumar Dr. Anil Bhandari, A. K. Rai, AnkitaWal // Journal of Pharmaceutical Science and Technology. - 2010. - V. 2 (10). - P. 333 - 347.
- Vaidya VV, Yetal MS, Roy MNS, Gomes AN and Joshi SS (2007) LC-MS-MS Determination of Pregabalin in Human Plasma. Chromatographia 66: 925-928. doi: 10.1365/s10337-007-0430-40009- 5893/07/12
- АНД РК 42-6632-14. - Прегабалин-Рихтер, капсулалары, 150 мг. -ОАО «ГЕДЕОН-РИХТЕР», Венгрия