Психоэмоциялық стрестің жалпы даму заңдылықтары физикалық, химиялық ауыртпалықтармен ұқсас болып келеді. Шамалы жан-дүниелік ауыртпалықтар адамның кейбір жағдайларға адаптациясын (икемделуін, бейімделуін) туындатса, (мысалы, олардың әсерінен жаңа пәндерді игеруі арқылы оқушылардың еске сақтау қабілеті артады, әртістер жан-тәнімен өздері сомдаған кейіпкерлері бейнесін көрермендерге жеткізеді, кәсіпкерлер нарыққа бейімделеді, т.с.с), шектен тыс ауыртпалықтар көптеген дерттердің дамуына себепкер болады. сондықтан да қазіргі уақытта тым ауырлап бара жатқан жан-дүниелік ауыртпалықтардың ауру туындататын ықпалы адаптациялық бейімділіктен басым болып отыр.
Ғылыми жобаның мақсаты - психоэмоционалды күйзелістің ағзаға әсерін зерттеу, сонымен қатар зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми-теориялық мәліметтерді қорытындылай отырып, жүкті және жүкті емес егуқұйрықтарға тәжірибе жасау арқылы дәрумендер мен препараттардың қалай әсер ететінін анықтау.
Зерттеу объектісі жүкті, жүкті емес және лактацияланған зертханалық егеуқұйрықтар.
Жұмыс мақсаты - егеуқұйрықтарда психоэмоционалды күйзеліс кезінде қан құрамындағы бүйрекүсті безінің гормон мөлшерін зерттеу және Е, С дәрумендердің, EGb 761 т.б.заттардың ағзаға әсері .
Кез-келген сырттан теріс әсер сүт безінің қызметіне әсерін тигізеді, бұл лактацияланған ағзаның ең сезімтал мүшесі болып табылады. Әйелде сүт безінің қызметін жасушалық деңгейде зерттеу мүмкін болмағандықтан, біз жүкті және лактацияланған жануарларда экстремальды ұқсас жағдайлардың моделін жобалаймыз.
Гипотеза: егер жүкті және жүкті емес егеуқұйрықтарға стресстен кейін Е,С дірумендерін және EGb 761 препараттарын және т.б қолданғандағы әсері қанағаттанарлық болса, ол препараттар мен дәрумендерді жүкті және лактацияланған әйелдерге қолдануға болады.
Зерттеу бес кезеңнен өтті:
- Адам және жануарлар ағзасына күйзелістің әсері туралы ғылыми әдебиеттермен танысу.
- Зертханалық егеуқұйрықтар лактациясына күйзелістің әсерін диагностикалау және анықтау.
- Иммобилизациялық және жүзу күйзелісінің зертханалық егеуқұйрықтар лактациясына әсерін дәлелдеу.
- Лактацияланған егеуқұйрықтардың антиоксиданттар мен күйзелістердің үйлесімді әсерінен қандағы катехоламиндердің мөлшерін зерттеу.
- Қан құрамындағы эритроциттердің гемолизге төзімділігін анықтау. Қолдан гемолизге алып келетін тәжірибелер жасау.
Әдістер:
- Егеуқұйрықтарға жүзу күйзелісінің әсерін зертханалық зерттеу әдстері.
- Егеуқұйрықтарға иммобилизациялық күйзелістің әсерін зерттеу әдістері.
- Қан сарысуындағы адреналин және норадреналинді спектрофлюориметриялық анықтау әдісі.
Ғылыми зерттеудің өзектілігі, бұл күйзелістердің әр түрі физиологиялық үрдістердің өзгеруіне әкеледі, соның ішінде зертханалық егеуқұйрықтардың лактациясына да. Нәтижесінде, берілген ғылыми жобада психоэмоциялық күйзелістің егеуқұйрықтар ағзасына әсерін қарастыра отырып, адамда бұл жағдайларды диагностикалау және олармен күресу жолдарын анықтауға болады.
Ғылыми зерттеудін нәтежесі:
- 1. Е, С дәрумендерін және Гинкго билоба сығындысын қолдану жүзу күйзелісі кезінде егеуқұйрықтарда эритроцит мембранасының төзімділігін жоғарылатады.
- 2. Е, С дәрумендерін қолдану иммобилизациялық күйзеліс кезінде егеуқұйрықтарда эритроцит мембранасының төзімділігін жоғарылатады.
Берілген препараттар - Е, С дәрумендері және Г инкго билоба сығындысын -лактация кезінде ағзаның биологиялық мембраналарына протекторлық тиімділік көрсете алатын ББЗ ретінде ұсынуға болады.
Әдебиеттер:
- Сейдахметова З.Ж., Ташенова Г.К.Влияние иммобилизационного стресса на реактивность симпатоадреналовой системы и резистентность эритроцитов у крыс в периоды маммо- и лактогенеза // Бюллетень СО РАМН, №4 (118), 2005 гс. 93-95.
- Гладкова М.А.Исследование резистентности мембран эритроцитов к свободнорадикальному гемолизу / М.А. Гладкова, А.Н. Дегтярев, О.В. Островский, А.А. Спасов // Кл. лаб. диагностика. — 1999. — № 10.— С. 27-28.
- Матлина Э.Ш.Метод определения адреналина, норадреналина, ДОФА и дофамина / Э.Ш. Матлина // Методы исследования некоторых систем гуморальной регуляции. — М., 1967. — С. 136-144.
- Пшеникова М.Г. Феномен стресса. Эмоциональный стресс и его роль в патологии / М.Г. Пшеникова // Патологическая физиология и экспериментальная терапия. — 2001.— № 1. — С. 26-23.
- Тигранян Р.А. Стресс и его значение для организма / Р.А. Тигранян. — М., 1988. — 176 с.
- Behavior and endocrine responses to a psychological stress in virgin and lactation rats: Abstr. Sci. Meet.Physiol. Soc., Edinburg, 2-6 July, 1996 / R.J. Windle, N.Shanks, R.A. Shiles et al. // J. Physiol. Proc. — 1996. —495. — H108-109.
- Discher DE.New insights into erythrocyte membrane organization and microelasticity / D.E. Discher // Curr.Opin. Hematol. — 2000. — Vol. 7. — № 2. — P. 117-122.