Кіріспе.Адам ағзасына кері әсер ететін биогенді ластанған топырақтың биологиялық белсенділігін арттыру.
Зерттеу мақсаты.
- төменгі сатыдағы өсімдіктердің техногенді ластануларға сезімталдығын анықтау;
- қалдық сақтау орындарындағы төменгі сатыдағы өсімдіктердің топырақтың биологиялық белсенділігіне әсерін анықтау.
- төменгі сатыдағы өсімдіктер популяциясының динамикасын маусым бойынша зерттеу;
Материалдар мен әдістер. Қазір маңызды мәселелердің ішінде экологиялық дағдарыс ерекше орын алады. Қоршаған ортаны өндіріс қалдықтарымен және улыхимикаттармен ластау, табиғи ресурстардың азаюы, табиғи бірлестіктердің бұзылуы - адамзат, соның ішінде экологияның алдында тұрған глобальды мәселелердің бірі.
Соңғы жылдардағы қоршаған ортаға зиян келтіретін техногенді процестердің нәтижесінде пайда болған қалдықтардың микроағзаларға әсерінің тұрақтылығын жоғарылататын және өсуіне жағдай жасайтын мәселелер кеңінен талқылануда. Бүкіләлемдік Денсаулық Сақтау Ұйымының мәліметі бойынша 80% аурудың түрі қоршаған ортаның ластануынан болатындығын және адам ағзасына улы заттардың 70% тағам арқылы келіп түсетінін дәлелдеп, адамзат үшін дабыл қағуда.
Техногенді қалдықтармен ластанған жерде металдар жинақталып, осы жерде дифференциацияланады. Төменгі сатыдағы өсімдіктерге техногенді ластанулардың әртүрлі әсер етуі топырақ микроағзаларының ассоциациясының өзгеруіне және олардың қатысатын биохимиялық процестерінің өзгеруіне әкеліп соғады. Төменгі сатыдағы өсімдіктер топырақтың құрамындағы органикалық заттарды өсімдіктің сіңіруіне қолайлы жағдайына дейін жеткізеді. Олардың санының және белсенділігінің азаюы өсімдіктің қоректенуіне және топырақтың құнарлылығының азаюына әкеледі.
Техногенді ластанулардың топыраққа әсер етуі барысында миграциялық қабілетінің әлсізденуіне. Төменгі сатыдағы өсімдіктер белсенділігі мен таралуының жоғары болатын қарашірік қабатында жинақталуы микробоценоздар үшін үлкен қауіп тудыруда.
Нәтижелер мен талқылаулар. Қазақстанның оңтүстік аймағы жағдайында техногенді қалдық- тардағы микроценоздың әркетін және ондағы микробиологиялық процестерді зерттеу мақсатында Оңтүстік Қазақстан облысы Талдықорған- қалаларының аумағында шахта қалдықтары сақталып тұрған қоймалар мен шаруа қожалықтарында эксперимент жүргізілді.Эксперимент Оңтүстік Қазақстан ауыл шаруашылығы ғылыми- зерттеу институтының топырақ биологиясы зертханасымен бірлесіп жүргізілді.Зерттеу объектісі ретінде шахта қалдықтары сақталған қоймалардың топырақтары мен солар- дың жанында орналасқан топырақтар, төменгі сатыдағы өсімдіктердің суспензиясы, штаммдары алынды.
Қорытынды.
- Техногенді ластанған топырақты заманауи мүмкіндіктермен белсенділігін арттыру барысында оның ағзаға кері әсерін төмендету мүмкіндігі анықталып отыр.
- Бөлініп алынған бактериялар ішінен басқа дақылдармен салыстырғанда ең белсендісі бұл № 2 - ші дақыл болып шықты
- Біздің зертеу жұмысымыздың нәтижесі көртеткендей азотобактер ластану деңгейі экологиялық қауіпті жағдайдың өзінде өзің белсенділігін жоғалтпайтындғы анықталды.
- Техногенді ластанған топырақты суспезия және штаммдармен өңдегенде топырақтың микрофлорасының саны мен биохимиялық белсенділігі жоғарылайды.
- Топырақтың ластану деңгейі жоғары болсада өңделген нұсқада, бақылауға қарағанда жалпы бактерия саны 7,89%- 9,21% жоғары болды.
Әдебиеттер
- Минеев В.Г., Ремпе Е.Г. Агрохимия, биология и экология почвы.- М.: Росагропромиздат, 1990 Вилесов Г.И., Давыдова О.Е., Мальцева Н.Н., Дульнев .Г., Волкогон В.В., Черняева И.И. Биологическая фиксация молекулярного азота при использовании аммонийно-карбонатных соединений //Микробиол. ж.- 1997. Т.59. № 4. С.51-59.
- Глаголева О.Б., Умаров М.М., Злотников А.К. Нитрогеназная активность ризосферных диазотрофных бактерий в чистых и смешанных культурах //Микробиология.- 1994. Т.63. № 2. С.221-227.
- Муромец Е.М., Белавина Н.В., Миронова Т.Н., Каменева С.В. Синтез индолилуксусной кислоты сапрофитной бактерией Agrobacterium radiobacter //Микробиология.- 1997. Т.66. № 4. С.506-513.
- Ожиганова Г.У. Эффективность использования бактерий рода Azotobacter для инокуляции семян Amarantus cruentus / Диссертация на соискание ученой степени к. биол. наук, Казань. 1993. 186 с.
- Мишустин Е.Н., Емцев В.Т. "Микробиология" Агропромиздат
- Мишустин Е.Н. "Микроорганизмы и продуктивность земледелия" Наука 1972 г.
- Мишустин Е.Н., Шильникова В.К."Биологическая фиксация азота атмосферы" Наука 1968 г.
- Общая биология: Учеб.для 10—11-х классов сред, шк./ Под род. Л. К. Беляева, А.О. Рупинского, 3-е изд. М.: Просвещение, 1993.
- Аристовская Т.В. Большой практикум по микробиологии.: М. Высшая школа, 1962. - 380 с.
- Ильин В.Б., Степанова М.Д., Гармаш Г.А. Некоторые аспекты загрязнения № среды:тяжелые металлы в системе почва-растениеИзв. СО АН СССР. Сер биол.-1980-Вып. 3. 89-99 с.
- Гринь А.В.,Ли С.К.,Зырин Н.Г., Обухов А.И.,Платонов Г.В.Поступление тяжелых металлов в растения в зависимости от их содержания в почвах/Миграция загрязняющих веществ в почвах и сопредельных средах/ Тр 2-го Всесоюз. Совещ.-Л, 1980-198-202 с.
- Чеботарева Н.А.Результаты разроботки методов анализа почв , растений и удобрений/ Сб. науч. Тр/ ЦИНАО-М.: 1983-29-35 с.
- Волков С.Н. Землеустройство в условиях земельной реформы: экономика, экология, право.-М.:Былина, 1998
- Добровольский Г.В.,Никитин Е.Д.Экологические функции почвы.-М.:Изд.МГУ, 1986