Кіріспе. Қазіргі кезде ауыр металдардың қоршаған ортаға таралуы тек табиғи жағдайда ғана емес, сонымен қатар антропогенді жолмен де қарқынды түрде жүруде. Олардың қатарына өндіріс қалдықтары, тау-кен өндірісі, транспорт, түсті және қара металл өндіру, құрамында ауыр металдар кездесетін тыңайтқыштарды ретсіз пайдалану, жылу-электр орталықтары (ЖЭО) немесе жалпы урбанизацияны жатқызуға болады.
Зерттеу мақсаты. Қоршаған ортада орын алған ауыр металдардың адам денсаулығына әсерін талдау.
Материалдар мен әдістер.
ауыр металдардың қоршаған ортада таралу түрлерін талдау;
қорғасын мен сынап металдарының шығу көздері мен әсер ету жолдарын талдау;
ауыр металдардан туындайтын аурулар түрлерін айқындау;
ауыр металдардан сақтанудың тиімді шараларын анықтау.
Ғалымдардың мәліметтері бойынша жоғарыда келтірілген түсті металл балқыту зауыттарынан жыл сайын қоршаған ортаға - 154650 т. мыс, 121500 т. мырыш, 89000 т. қорғасын, 12000 т. никель, 765 т. кобальт, 1500 т. молибден, 30,5 т. сынап, ал көмір және мұнай өнімдерін жағудан 1600 т. сынап, 3600 т. қорғасын, 2100 т. мыс, 700 т. мырыш, 3700 т. никель және автокөлік газынан 260000 тонна қорғасын бөлінеді. Ал Қазақстанда Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің мәліметі бойынша ауаның ластануының 70%-дан көбі автокөліктердің, 11%-дайы жылу-электр орталықтарының үлесіне тиеді.
Ал енді осы машиналардан тексеру барысында төмендегідей қорғасын шығады - 35,51 г.,
Атмосфераға транспорттардан бөлінген газдардың құрамында 25-27% қорғасын болатыны анық.
Ал жылдары ескі автокөліктерге ешқандай іс-шара қолданылмайды. Өйткені оларға қарсы ешқандай заң әлі шыққан жоқ.
Нәтижелермен талқылаулар.
- Жанармайға мүмкіндігінше қорғасын қосылыстарын қосуды азайту. Жанармайдың балама түрлерін (биожанармай, этил, метил спирттері) қолдану.
- Негізгі автокөлік көп жүретін күре жолдарды елді мекендердің ішінен өткізбеу керек. Жанармай бекеттерін елді мекендердің ішіне салуға тыйым салу.
- Қорғасын зауытының қалдығынан өлкемізді тазарту керек.
- Электр үнемдеуші лампаларды қолдану туралы үгіт-насихат жұмыстарын көбірек жүргізу қажет.
Құрамында сынабы бар металдар мен аспаптарды қолдану аясын төмендету.
Қорытынды.
- Экологиялық сауаттылықты арттыру жолдарын алға қою керек оның ішінде: үгіт-насихатты ақпараттық түрде камтамасыз ету
- .Ауыр металдардын орнын қауіптілігі төмен металлдармен алмастыру
- . Люминицинді шамдардан өзімізде шығарылатын диотты қауіпсіз шамдарға ауысу керек 4.Жанармаймен жүретін көліктерді эко-көліктермен алмастыру.
- .Сынапты термометрдің орнына электронды термометрді қолдану, тағы сол секілді адам денсаулығына қауіпсіз және де қоршаған ортаға зияны тимейтін немесе залалы аз заттарды қолдану
Қорыта келгенде, ғылыми жоба бойынша алған қойған міндеттер негізінде ауыр металдар, оның ішінде қорғасын бойынша Тараз қаласында орын алған мемлекеттік автоинспекциядан, ал сынап бойынша қалалық ауруханадан және «Тараз-Энерджи» мекемелерінен арнайы сұқбат алып, олардың ауыр металдарға қарсы қолданып жатқан жұмыс барысымен танысып, қазіргі жағдайларына талдау жұмыстары жүргізілді. Сондай-ақ үнемдеуші лампаларды өзіміз білім алып отырған мектепте де қолданатыны туралы мектептің шаруашылық ісіне жауапты қызметкерлермен де ақпарат алмастық. Сонымен қатар олардан туындайтын ауру түрлерімен танысып, сақтанудың тиімді шараларымен таныстық. Бұл тақырып қазіргі уақытта Қазақстан халқын ғана алаңдатып отырған мәселе емес, дүниежүзін толғандыратын шешімді дұрыс шешуді қажет ететін өзекті де күрделі мәселе болып саналады. Сондықтан да тақырып бойынша іздену жұмыстарын ары қарай жалғастырылады деген сенімдеміз.
Әдебиеттер
- Алексеев Ю.В. Тяжелые металлы в почвах и растениях. - Л., 1989. 8-204 с.
- Вонский Е.В.,Жаворонков Н.М. и др. Химический энциклопедический словарь, Москва, «Советская энциклопедия», 1983.
- Гринвуд Н., Эрншо А. Химия элементов, Москва, БИНОМ. Лаборатория знаний, 2008
- Изомеров И. Ф. К проблеме воздействия свинца на организм человека.// Мед.труда и пром. экология. 1998, № 2
- Корбанова А. И., Сорокина Н. С., Молодкина Н. Н. и соавт. Свинец и его действие на организм. //Мед.труда и пром. экология. 2001, № 5
- Намазбаева З.И., Мукашева М.А., Пудов А.М. и коллектив авторов. Определение содержания тяжелых металлов в объектах окружающей среды ибиоматериалов на атомно-абсорбционном спектрометре МГА- 915. - Астана, 2007.
- Охрана природы. Почвы. Методы отбора и подготовки проб для химического, бактериологического, гельмитопогического анализ.Станадартинформ, 2008.
- Рощина В.В. Загрязнение окружающей среды металлами //Сб. тр. "Металлы, гигиенические аспекты оценки и оздоровления окружающей среды". -М., 1983. - С.7-14.
- Хаускрофт К., Констебл Э. Современный курс общей химии, Москва «Мир», 2002 г.
- интернет желісі:akjunis.kz/?p=1065
- интернет желісі: aif.ru/health/life/46037
- интернет желісі : dental-revue.ru/index.psp?page=03&subpage=02&artId=21
- интернет желісі: polismed.com/articles-mikroehlementy-v-organizme-cheloveka-jjod-ftor-mysh-jak-litiijj- khrom-kremnijj-vanadijj-rtut.html#anchor_7
- интернет желісі: massaget.kz/kyizdarga/shayra/13495/
- Экология.Под ред.проф.В.В.Денисова.Ростов-н/Д.:ИКЦ «МарТ»,2006.-768с