Кіріспе. Қазіргі таңда өркениеттің және қоғамның дамуы нәтижесінде ғаламшарымыздағы экологиялық ахуалдың нашарлағаны барлығымызға белгілі. Өндірістік орындардың, өнеркәсіптердің, ірі және шағын кәсіпорындардың көптеп салынуынан, автокөліктердің санының күрт көбеюі нәтижесінде табиғи қорлардың мөлшері азаюда және тиімсіз пайдалануда сонымен бірге қоршаған орта нысандары қатты ластануда. Бүгінде түщы су қоры өзекті мәселелердің бірі болып отыр, қазіргі таңда түщы суды түрмыстық және тағы басқа мақсатта көптеп қолданылады.
Зерттеу мақсаты. Ғаламдық мәселелердің бірі болған түщы су қорын үнемдеу. Қалалық және ауылды елді мекендердегі көлік жуатын орындарда автокөлікті жууға жүмсалатын түщы су мөлшерін азайту немесе басқа су көздерін қолдану. Автокөлікті жууға жүмсалған суларды тазартып қайтадан бірнеше рет қолдану және автокөлік жуатын орындарға тазарту қондырғыларын орнату.
Материалдар мен әдістер. Көптеген зерттеу мәліметтері бойынша ОҚО автокөліктердің жалпы саны 545 мыңды қүрайды, соңғы төрт жылдың ішінде автокөліктердің саны 267713 ден 545477 дейін жеткен яғни екі есе өсті десекте болады. Облыстағы автокөліктердің 30%-ы Шымкент қаласында тіркелген, сонымен қатар қалада 81 бағытта жүретін 1200 бірлік қоғамдық транспорттар бар[1]. Қазіргі таңда Шымкент қаласындағы заңды түрде жүмыс атқаратын автокөліктік түрақтардың нақты саны 7 және тіркелмеген түрақтар саны оданда көп[2]. Автокөліктерді жуу нәтижесінде жыл - сайын мүнайдың қалдықтары 12 кг нан 500 кг дейін қаланың жалпы кәріз жүйесіне түсіп отырады, сонымен бірге көліктерді жууға көп мөлшерде су жүмсалады. Автокөліктерді жуатын орындар суды, қалаларды және елді мекендерді, кәсіпорындарды сумен қамтамасыз ететін орталықтандырылған су қүбырларынан алады. Көлік жуатын орындардағы ең қарапайым қүрылғының өзі жоғары қысымда бір көлікті жуған кезде сағатына 700-1200 литр қажет, орта есеппен тәулігіне 12 сағат жүмыс істейтін болса жүмсалатын су мөлшері шамамен 11000 л қүрайды. Автокөлік жуатын орындардың көпшілігі жаз мезгілінде үзақ уақыт бойы жүмыс жасайды ал қысқы уақытта керсінше. Шымкент қаласындағы Түтынушылардың қүқығын қорғау басқармасында тіркелген автокөлік жуатын орындардың жалпы саны 50 жуық. Біздің зерттеулеріміз бойынша қалалық автокөлік жуатын орындардың дерлік барлығы жуған қалдық суларды тазартатын қондырғылары жоқ, тікелей кәріз жүйелеріне қүйылады. Бүл мәселелрдің алдын алу үшін, автокөлікті жуатын орындарда өзіндік тазарту қондырғыларын орнату қажет.
Нәтижелер және талқылаулар. Зерттей келе автокөліктерді жуатын орындарды ашу үшін қүзырлы органдардан рүқсат алады. Қүзырлы органдар автокөлік жуатын орындарды ашуға немесе іске қосу үшін рүқсат алу кезінде жеке тазарту қондырғыларының болуын талап ету. Шымкен қаласы негізінен орталықтандырылған жерасты су көздерімен қамтамасыз етіледі яғни автокөлік жуатын орындар осы су көздерін пайдаланады. Автокөліктерді жууға жүмсалатын орталықтандырылған судың орнына ашық су көздерін пайдалануы керек.
Қорытынды. Автокөлік жуатын орындарда тазарту қондырғыларын орнату бір рет қолданған суды бірнеше рет қолдануға болады ияғни экономикалық және экологиялық жағынан тиімді болып келеді және түщы су мөлшері аз жүмсалады.
Әдебиеттер
- http://shymkent.inform.kz/article/13146
- http://tvk-uko.kz/2015/02/23/platnaya-parkovka-v-shy-mkente-naskol-ko-zakonno/
- https://www.zakon.kz/4578755-shymkent-okazalsja-v-spiske-gorodov.html
- Неменко Б.А., Кенесариев У.И. Коммунальная гигиена, 2003год.