Кіріспе. Туберкулез Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау саласының ең өзекті мәселелерінің бірі болып қала беруде. Оның ең маңызды себебі, түрғындар арасындағы туберкулезбен аурушаңдық, одан туындайтын мүгедектік пен өлім оқиғалары аса жоғары деңгейде қала беруде. Мысалы, Америка қүрама штаттарындағы түрғын халықтарының туберкулезбен аурушаңдығы 2014 жылы 100000 адамға балап есептегенде балалар мен жасөспірімдер арасында 3,5 оқиғаны түзесе, Қазақстан Республикасында 56,5 оқиғаны қүрап отыр. Егер АҚШ-та осы аурудан өлім оқиғалары мүлдем тіркелмесе, біздің Республикамызда 15,2 оқиғаға жетті. Туберкулезбен сырқаттанған түрғындардың 90%-нан астамы өкпе туберкулезімен ауырады .
Зерттеу мақсаты. Балалар мен жасөспірімдер арасында туберкулездің алдын алу және ерте кезеңнен анықтау шараларын үйымдастыру.
Материалдар мен әдістер. Зерттеу 2015-2016 ж көлемінде жүргізілді. Зерттеу нысанына ОҚО балалар мен жасөспірімдер арасында туберкулезге шалдығу көрсеткіші алынды. [1].
Нәтижелер мен талқылаулар.
- Туберкулез ауруларынан туындайтын аурушаңдық, мүгедектік және өлім оқиғаларын азайту үшін олардың ауруының бастапқы даму кезеңінде анықтаудың скринингтік әдісі жолға қойылуы тиіс.
- Аурулар туберкулез патологиясының даму кезеңіне сай диспансерлік бақылауға алынып, сапалы емдік-реабилитациялық шаралармен қамтамасыз ету қажет.
- Туберкулезге шалдыққандардың арасында салауатты өмір сүру салтын және санитарлық білімін жоғарлатуға бағытталған шаралардың белсенділігін арттыру қажет.[2].
1 Кесте - 2015-2016 жылдардағы балалар мен жасөспірімдердің аурушаңдығы, мүгедектігі және өлім-жітімі туралы мәлімет
Жас топтары |
Аурушаңдық |
Мүгедектік |
Өлім-жітім |
||||||
ОҚО |
Шымкент |
Аудандар |
ОҚО |
Шымкент |
Аудандар |
ОҚО |
Шымкент |
Аудандар |
|
1- жасқа дейін |
9,68 |
8,92 |
10,04 |
- |
- |
- |
6,88 |
6,43 |
6,97 |
1 |
5,42 |
5,11 |
5,89 |
- |
- |
- |
2,48 |
2,34 |
2,59 |
2 |
4,87 |
4,52 |
5,02 |
- |
- |
- |
1,80 |
1,72 |
1,94 |
3 |
3,61 |
3,49 |
3,74 |
- |
- |
- |
0,48 |
0,43 |
0,55 |
4 |
1,83 |
1,72 |
1,94 |
- |
- |
0,24 |
0,21 |
0,26 |
|
5-9 |
14,83 |
13,62 |
15,16 |
- |
- |
- |
0,36 |
0,32 |
0,39 |
10-14 |
21,29 |
20,04 |
22,62 |
1,42 |
1,38 |
1,47 |
4,08 |
4,00 |
4,11 |
15-19 |
49,18 |
49,16 |
49,22 |
2,38 |
2,19 |
2,62 |
5,62 |
5,42 |
5,76 |
2 Кесте - 2002-2003 жылдан 2014-2015 жылдар арасында туберкулезден туындайтын өлім көрсеткішінің төмендеуінен түрғындардың өмір сүру үзақтығының артуы
Жас ы жыл- мен есеп- теген -де |
Болашақ өмір сүру үзақтығының орташа деңгейі |
Белгілі жасқа дейін өмір сүруші түрғындардың саны |
||||||
2003 2004 |
Туберку-лезден туындай-тын өлімнің төмендеу деңгейі |
Айырмашылығы |
2015 2016 |
Туберкулезден туындайтын өлімнің төмен- деу деңгейі |
Айырмашыл ы-ғы |
|||
Абс. саны |
% |
Абс. саны |
% |
|||||
0 |
41,38 |
44,93 |
3,55 |
8,579 |
120000 |
120000 |
0 |
- |
1 |
49,82 |
53,90 |
4,08 |
8,189 |
8905 |
89527 |
477 |
0,535 |
3 |
57,59 |
63,0 |
5,41 |
9,393 |
68415 |
69698 |
1283 |
1,875 |
5 |
59,23 |
63,20 |
3,97 |
6,702 |
64802 |
66283 |
1481 |
2,285 |
10 |
55,72 |
59,78 |
4,06 |
7,286 |
62972 |
64477 |
1505 |
2,389 |
15 |
51,33 |
55,11 |
3,72 |
7,238 |
62251 |
63048 |
1791 |
2,877 |
20 |
47,27 |
50,79 |
3,52 |
7,446 |
61119 |
63295 |
2176 |
3,560 |
Қорытыіды. Аурушаңдықтың жоғары деңгейі 45-49 жас тобында (166,43/0000), ал төменгі деңгейі 1-14 (166,43/0000) деңгейін көрсетеді. Жүмысқа қабілетті туберкулёзге шалдық-
қан мүгедектер 2,87-16,42/0000, жас өспірімдерде 1,96/0000 дейін, балаларда 0,95% қүрайды. Емдік профилактикалық іс шараларды деңгейі егде жасқа (50-59 жас) ауысты және 11,43%/0000 қүрады. Ерлердің өлім деңгейі 22% әйелдер көрсеткішінен басым түсті. 5 жастағы балалар үшін орташа өмір сүру үзақтығы ерте анықтау және туберкулёздің алдын лау үйымдастыруды жақсарту үшін алгоритмді пайдалану 5,41 жасқа (9,393%), 100000 туылған адамдардың 6021 адам (14,3%), 60 жасқа дейін өмір сүргендер көрсетілді. Жалпы жастағы адамдардың әрбір 100 туылған үшін 355 адам жүмысқа қабілетті жаста (20-59жас) 176 адамға шаққанда өсті. Осылайша туберкулёзбен табысты күресу облыстағы еңбек ресурстарын сақтады. Алайда, бізді туберкулёздің дәріге түрақгы формасымен сырқаттанушылық динамикасы алаңдатады. Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол іздейік!!!
Әдебиеттер
- World Health Organization. Report: Basis for the development of an evidencebased casemanagement strategy for MDR ТВ within the WHO'sDOTS strategy. Geneva:World Health Organization, 1999c.WHO/TB/99.26Q.
- Абсадыкова Ф.Т. Распространение и особенности течения туберкулеза у детей / Ф.Т. Абсадыкова, Е.Б. Морозько, М.К. Айбекова // Проблемы туберкулеза. 2003.-№ 1.-С. 11-13.
- World Health Organization. Global Tuberculosis Control:WHO Report 1999.Geneva:WorldHealthOrganization, 1999b.WHO/CDS/CPC/TB/99.259.